Adam vun Bremen
Adam vun Bremen (Adamus Bremensis) weer en Schoolmeester un Baas vun de School to Bremen in dat 11. Johrhunnert. He weer ut Franken. Ünner den Arzbischop Adalbert vun Bremen keem he 1066 na Bremen an de School vun dat Bisdom. Dor schreev he denn bet 1076 de Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, wat en Chronik vun dat Arzbisdom Hamborg is. Beröhmt sünd de veer Böker besünners, wieldes dor ok Grönland (Gronland) un Vinland, wat Noordamerika is, opschreven sünd - 416 Johr vör Christoph Kolumbus.
Aver de Gesta sünd ok noch anners interessant. Se gifft uns een goot Tüügnis woans dat in den Noorden vun Sassen weer un wo sik Sassen un Slawen un Dänen strieden un wedder verdragen hebbt. He seggt uns ok nipp un nau, wat dat för gröttere Karken geev un wo de Stämm sitten deen, to'n Bispeel schrifft he över de Sassen nördlich vun de Ilv: Transalbianorum Saxonum populi sunt tres: primi ad occeanum sunt Tedmarsgoi, et eorum ecclesia mater in Melindorp, secundi Holcetae dicti a silvis quas accolunt; eos Sturia flumen interluit, ecclesia Scanafeld; tercii et nobiliores Sturmarii dicuntur, eo quod seditionibus ea gens frequens agitur. Inter quos metropolis Hammaburg caput extollit, olim viris et armis potens, agro et frugibus felix; nunc vero peccatorum vindictae patens, in solitudinem redacta est. Dat heet:
- Vun de Völkers vun de Sassen op de anner Sied vun de Ilv (vun Bremen ut seehn) gifft dat dree:
- Eerstens de Tedmarsgoi, wat de Dithmarschen sünd, de sitten twüschen Stör un Eider neest to den Ozean. Ehr Moderkark is in Meldörp.
- Tweedens de Holsteener (Holcetae), de so vun de Hölten naamt sünd woneem se in waahnt. Dör ehr Rebeet geit de Stör (Sturia), de Kark is in Schenefeld (Scanafeld).
- Drüttens un an vörnehmsten sünd de Stormarn (Sturmarii), mit den ehr Steden un Slechten dat faak dreewen ward.
- Dortwüschen is de Metropole Hamborg, wat fröger riek an Mannen un Wapen weer, glücklich mit Acker un Frücht; nu obers vun wegen de Rache rünnergahn is.
He schrifft ok, dat dat Piratens (Ascomannos nöömt, wat de Wikingers sünd) geev, de dat Land vun de Freesen un Hadeln wüst maakt hebbt. Un dat Stadius, vun em an anner Steed ok Stade naamt, een Haven harr un de Hööftstadt vun dat Rebeet weer.
He schrifft ok, dat dat Bischöp in Palmis bi de Eider (hüüt Pahlen), Heliganstade, Razzispurg (Ratzborg), Aldinburg (Oldenborg in Holsteen), Michilinburg (Mekelnborg), Stood, Lismona (Lesum), Wildishusin, Bremen, Ferde (Veern), Ramsola (Ramßel) un Fresia (Freesland) geev. Aver de in Ferde, so schrifft he, weer nich so beröhmt.
Wenn du Latiensch kannst, kannst di den Adam sien Böker ok originaal ankieken: