Bloodkreisloop

De Bloodkreisloop, in'e Ümgangspraak ok man bloß Kreisloop nömmt, is dat System vun’t strömen Blood in’n Lief, dat vun’t Hart un – sowiet dat vörhannen is – vun en Nett vun Bloodfatten (vun de Mediziners kardiovaskuläär System nöömt) billt warrt.

Schemaatsch Bloodkreisloop bi’n Minschen. Root betekent de Arterien, blau de Venen.

Grundlaag

De Bloodkreisloop stellt dat Överleven vun’n Organismus seker, dördor dat he den Stoffwessel vun de enkelten Zellen in’n Lief mit Nehrstoffen un Suerstoff versorgt un de cheemschen un physioloogschen Egenschoppen vun de Lieffletigkeiten oprecht hollen deit. Över dat Blood warrt to’n een de Suerstoff ut de Lungen na de Zellen transporteert un de Kohlenstoffdioxid in de annere Richt wedder aftransporteert (kiek ok bi Aten). To’n annern warrt de Nehrstoffen, de dör’t Verdauen wunnen warrt,as Fett, Sucker oder Proteinen ut dat Verdauenssystem in de enkelten Geweven bröcht, woneem se verbruukt, wieterverarbeit oder spiekert warrt. De dorbi tostannen kamen Stoffwessel- oder Affallprodukten as t. B. Miegstoff oder Miegsüür warrt denn ok wedder över’t Blood in annere Geweven oder na de Utscheedorganen (Dickdarm un Neren) transporteert. Un opletzt warrt över den Bloodkreisloop ok Bodenstoffen as de Hormonen, Zellen vun de Immunafwehr un vun’t Bloodstollsystem in Lief verdeelt.

Oorden

Vun wegen de histoorsch Entwickeln vun de ünnerscheedlichen Deerten gifft dat teemlich verscheden utprägte Oorden vun Kreislööp:

Enige Deerten as to’n Bispeel de Plattwörm hebbt gor keen Kreisloopsystem. Jemehr Muhl leedt direkt in en vertwiegt Verdauenssystem, worut de Nehrstoffen ahn Ümweg in all Zellen diffundeeren könnt, vun wegen, dat de Worm so platt is.

Bi en Reeg vun Deerten ahn Warvels as bi de Arthropoda un Mollusca gifft dat en apen Kreisloop, bi den dat Blood in de Liefhöhl kreist. De Lieffletigkeit warrt dorbi Hämolymphe nöömt. Se warrt vun’t Hart in korte Fatten un vun dor ut in all Liefhöhlen pumpt, bit dat an’n Enn wedder na’t Hart torüchlopen deit. De Hämolymphe bewegt sik dorbi langsam un ünner sieten Druck.

Bi Ringelwörm as den Regenworm gifft dat en slaten Kreisloop, bi den de bloodoordige Lieffletigkeit dör Fatten in Bewegen hollen warrt, de sik tosamentehn künnt.

Ok Warveldeerten hebbt’n slaten Kreisloop. Hier ströömt dat Blood, dat sik vun de Hämolymphe ünnerscheedt, jümmer dör en in sik slaten Nett vun Bloodfatten, dat na all leven Zellen henkummt. Hart, Bloodfatten un dat Blood warrt dorbi as dat so nöömte Hart-Kreisloop-System tohopenfaat. Dat deelt sik na de histoorschen Entwickeln noch mol op un ünnerscheedt de wesselwarmen vun de gliekwarmen Warveldeerten.

• Bi de wesselwarmen (poikilothermen) Deerten, also de Fisch, Amphibien un Reptilien, gifft dat blots een oder twee nich vullstännig scheedte Hartkamern, so dat sik dat suerstoffarme mit dat suerstoffrieke Blood mischen deit.
• Bi de gliekwarmen (hoiothermen) Deerten, also de Vagels un de Söögdeerten, besteiht dat Hart ut twee Vörhöff un twee Kamern, wodör dat suerstoffrieke un -arme Blood vullstännig vunenanner scheedt is.

Allgemeen to’n slaten Bloodkreisloop

Opbo

De slaten Bloodkreisloop sett sik tohopen ut dat Hart un de Bloodfatten (Adern). Bloodfatten, de na’t Hart henföhrt, warrt as Venen betekent, de Fatten, de vun’t Hart wegföhrt as Arterien (oder Slagadern). Je wieter de Bloodfatten vun’t Hart weg sünd, üm so mehr vertwiegt se sik un ümso lütter warrt jemehr Dörmeter. Lüttere Twiegen vun de Arterien warrt Arteriolen nöömt, de sik wieter vertwiegt to Kapillaren. De versorgt denn dat Geweev un lopt dorna wedder to gröttere Fatten tosamen, de Venolen nöömt warrt un sik denn wedder to Venen vereenen doot.

Bloodfatten

Hööftartikel: Bloodfatt

Vun wegen jemehr funkschoon un jemehrn Opbo warrt Bloodfatten in mehrere Oorden ünnerscheedt. De Arterien tranporteert dat Blood ünner hogen Druck un mit hoge Stroomsnelligkeit un hebbt dorüm dicke Wannen. Dör jem kummt dat Blood vunt Hart in de verscheden Geweven. De ’n beten wat lütteren Arteriolen deent as en Oort Kontrollventil un hebbt dorüm starke muskuläre Wannen, de de Fatten sluten (Vasokonstrikschoon) oder wieter maken (Vasodilatatschoon) künnt. Se vertwiegt sik wieter to de Kapillaren, de för den Uttuusch vun Fletigkeiten, löste Stoffen, Ekletrolyten, Nehrstoffen, Hormonen usw. twüschen dat Blood un dat Geweev tostännig sünd un dorüm blots en dünne Fattwand opwiest. De besteiht blots ut Endothel un kann sietmolekulare Stoffen dörlaten. In eenige Organen as de Lebber oder de Milt sünd de Kapillaren opwiet. Dorbi warrt denn vun Sinusoiden.

Venolen hebbt blots en dünne Fattwand. Se sammelt dat Blood ut de Kapillaren un föhrt dat wedder na Venen hen, dör de dat vun överall in’n Lief wedder torüch na’t Hart bröcht warrt. Bito deent se ok as Bloodspieker. Se hebbt dünne, muskuläär Wannen, de de Fatten sluten oder wieten künnt. En Deel vun de Fletigkeit geiht in’t Rebeet vun de Kapillaren ut de Fatten rut un warrt över de Lymphfatten wegtransporteert. De groten Lymphsammelstämm münnt dicht bi’t Hart wedder in dat Venensystem.

Bloodfatten, de navert blangenenanner lopen doot un dat dlieke Teelrebeet hebbt, warrt Kollateralen nöömt. Butendem gifft dat överall in’n Lief ok Verbinnen twüschen naverte Bloodfatten, de as Anastomosen betekent warrt. Disse Anastomosen sorgt dorför, dat de Bloodversorgen oprecht blieven deit, in’n Fall, dat mol en Fatt verlegt oder verstoppt ist. Denn kann dat Naverfatt de Versorgen övernehmen. Arterien ahn Anastomosen warrt Ennarterien nöömt. Wenn so en Ennarterie verstoppen deit oder verlegt is, kann keen Blood mehr dörkamen na’t versorgte Rebeet un dat Geweev starvt na’n sünnere Tiet af. Dat is denn en Infarkt. Man, de Anastomosen künnt ok to swack wesen, as dat se de vullstännige Bloodversorgen vun en utfallen Ader övernehmen künnt. Dat warrt en funkschonell Ennarterie nömmt. En Verstoppt oder Verleggen föhrt in so en Fall to en Minnerdörblöden oder Ischämie.

Opgaven un Funkschonen

Blood hett vele Opgaven in’n Lief: Dat transporteert suerstoffriek Blood ut de Lungen in’t Geweev un bringt kohlendioxidriek Blood wedder torüch. To glieken Tiet warrt dat Blood mit Nehrstoffen anriekert, de bi de Verdauen wunnen un ok in’t Geweev transporteert warrt, woneem de Affallprodukten ut’n Stoffwessel opnahmen un na de Utscheedorganen (Neren un Darm) bröcht warrt. Butendem is Blood ok en bedüden Transportmedium för Hormonen un för de enkelten Bestanddelen vun’t Immunsystem un vun de Hämostaas. Ünner’n Streek deent de Bloodkreisloop also dorto, dat Blood dör den helen Lief bit in de achtersten Ecken to pumpen un Stoffen to verdelen. Bito deent de Bloodkreisloop aver ok to de Thermoregulatschoon: Över den Grad vun’t Dörblöden vun de Huut warrt reguleert, woveel Warms vun de Liefbavenflach afgeven warrt.

Bloodkreisloop bi wesselwarme Warveldeerten

Fisch

Schemaatsch Dorstellen vun’n Bloodkreisloop bi de Fisch: root is suerstoffriek Blood, blau is suerstoffarm

Dat Hart vun de Fisch is dat, wat ünner de Warveldeerten an’n eenfachsten opboot is. Dat hett neemlich blots en dünnwannigen Vörhoff un en muskulöse dickwannige Kamer. Dortwüschen gifft dat blots en enkelte Klapp, de dorför sorgt, dat dat Blood nich wedder torüchlöpt. So eenfack as dat Hart is ok de Kreislopp opboot. Dat venöse (suerstoffarme) Blood warrt vun’t Hart in de Kemen pumpt (Kemenkreisloop), woneem dat mit Suerstoff ut dat Water anriekert warrt. Dorna warrt dat suerstoffrieke Blood in den Liefkreisloop wietertransporteert. In de Kapillaren warrt de Suerstoff wedder afgeven un nimmt an de Steed dat Kohlenstoffdioxid op. Blangen dat Hart, nimmt dorbi ok de Muskulatur vun de Kemen an’t Pumpen deel. Disse Opbo vun’n Kreisloop hett den Nadeel, dat de Blooddruck in’t Kapillarnett vun’n Kemenkreislopp düchtig torüch geiht un de Stroom dör den Lief also teemlich langsom aflöpt. Fisch hebbt butendem ok blots en teemlich lütt Bloodvolumen, dat weniger as een Teihntel vun’t Liefgewicht utmaken deit. De Suerstoffandeel in’t Blood vun Fisch liggt dorto ok noch wiet ünner den Andeel bi Minschen.

Amphibien

Dubbelt Kreisloop

Schemaatsche Dorstellen vun’n Bloodkreisloop bi de Amphibien. Root is suerstoffriek, blau is suerstoffarm und rosa is Mischblood.

Bi de Amphibien besteiht dat Hart ut en Kamer un twee Vörhöff. De Gasuttuusch geiht in de Lung vör sik as ok in de Huut. De beiden Kreislööp warrt dorüm as Lungen-Huut-Kreisloop un Liefkreisloop betekent. In’t Gegendell to de Fisch sünd beide Kreislööp nich achterenanner schalt. Dorüm seggt man, dat is en dubbelten Kreisloop.

De linke Vörhoff kriggt dat suerstoffrieke Blood ut de Lung un de Huut, wiel an’n rechten Vörhoff dat suerstoffarme Blood ut’n Lief ankummt. Ut de Vörhöff warrt dat Blood in de Kamer pumpt, de een Utströömtrakt (Truncus oder Conus arteriosus) hett, de sik optwiegt in een Stamm för jeden Kreisloop. En liestenordigen Bult in’n Ventrikel un in’t Lumen vun’n Utströömtrakt sorgt dorför, dat dat teemlich „sortenrein“ dör dat Hart ströömt un sik dat suerstoffrieke mit dat -arme blots wenig vermischt. Dat anriekert Blood warrt to’n gröttsten Deel in de Aorta un in de Halsslagadern pumpt, wiel dat suerstoffarme Blood in de Lungen-Huut-Arterie leidt warrt. Jüst as de Vagels un de Reptilien hebbt de Amphibien ok al en Nerenpoortaderkreisloop.

Entwickeln

Amphibien hebbt toeerst veer porige Kemenbagenarterien, de na beide Sieten ut de Aorta aftwiegt. Bi utwossen Amphibien warrt ut de eerste dorvun de Arteria carotis, de den Kopp versorgt, wiel de Arterien vun’n tweeten Bagen sik to de Aorta descendens, also de afstiegen Aorta, vereent. De drüdde Kemenbagenarterie billt sik torüch un de ut veerten entwickelt sik de porige Aortenbagen.

Reptilien

Schemaatsch Dorstellen vun’n Bloodkreisloop vun de Reptilien. De Klören bedüüdt wedder dat glieke

De Deerten, de in de Grupp vun de Reptilien tosamenfaat warrt, hebbt en Hart, dat ok ut een Kamer un twee Vörhöff besteiht. Dit Hart is aver meist vullstännig dör en Scheedwand in twee Halfparts opdeelt. Ut’n Lief ströömt suerstoffarm Blood in den rechten Vörhoff un ut de Lungen ströömt dat suerstoffrieke Blood in den linken Vörhoff. Beide Vörhöff pumpt dat Blood in de Hartkamer, vun de dree Slagadern afgaht: över de rechte warrt dat suerstoffarme Blood na de Lungen leidt, de linke transporteert suerstoffriek Blood na’n Kopp un in’n Lief. As de Scheden vun de Hartkamer aver nich vullstännig is, billt sik ok ruchweg 10 bit 40 % Mischblood, dat dör de middlere Slagader in’n Lief bröcht warrt.

Wat Sünners sünd aver de Krokodilen, bi de de Hartkamern vullstännig scheedt sünd. Bi jem besteiht mit dat Foramen Panizzae en Verbinnen twüschen de linken un de rechten Slagader. De linke Aorta geiht vun de rechten Hartkamer af un de rechte vun de linken. Dör dat Finster mischt sik dat Blood ut de beiden Kamern in’t Rebeet vun de rechten Aorta, so dat Mischblood in’n Lief transporteert warrt, vör allen in de buteren Rebeden. De linke Aorta föhrt togliek suerstoffriek Blood in’n Lief un sünners in’n Kopp vun dat Deer. Bi’t Duken slutt dat Foramen Panizzae vullstännig. De rechte Aorta warrt denn blots noch mit suerstoffarm Blood versorgt, wieldat de Kopp aver wieter suerstoffriek Blood kriggt.

Wohrschienlich hebbt ok de Dinosauriers vullstännig scheedte Hartkamern hatt, wodör se sotoseggen to gliekwarme Deerten worrn sünd. Dat dee ok verkloren, worüm se so lang överleevt hebbt. De Vermoden is ut de POsitschoon in’n Stammboom twüschen de Krokodilen un de Vagels afleidt, de beid en dörgahen Scheedwand in’t Hart opwiest.

Bloodkreisloop bi gliekwarme Warveldeerten

Anatomie

Schemaatsch Opbo vun en dubbelten Bloodkreisloop.

Anners as bi de wesselwarmen Deerten is dat Hart bi de gliekwarmen Deerten – un dormit ok bi’n Minsch – vullstännig in twee Kamern indeelt. Dat kann dorüm ansehn warrn, as weer dat in twee Halfparts deelt, ofschoonst dat in’n Helen en eenzig Organ is. Jeee Hälft besteiht ut en Vörhoff un en Kamer, de elk as en Eenheit arbeidt. Wiel de rechte Hartkamer dat Blood in den Lungenkreisloop pumpt, de dat Blood mit Suerstoff anriekern deit, pumpt de linke Hälft dat Blood dör den Liefkreisloop, üm de Organen mit Nehrstoffen un Suerstoff to versorgen.

De beiden Kreislööp sünd in Reeg schalt, so dat dat Blood jümmer wedder dör den Lungenrkeisloop mutt, bevör dat in’n Lief torüchpumpt warrt. Dorgegen sünd de Organen in’n Liefkreisloop parallel schalt. Dat dat twee enkelte Kreislööp gifft, hett bedüden Vördelen: So kann de Druck in beide Kreislööp ünnerscheedlich groot wesen. In’n Lungenkreisloop is de normalerwies bedüden sieter, so dat en dünnere Fattwand in de Lungen för en beteren Gasuttuusch mööglich is. De Lung mit ehr Kapillaren hett ok de Funkschoon, Bloodklutens (Thromben) u.ä. ut dat Blood to filtern, bevör dat vun de linken Hartsiet ü.a. na’n Bregen pumpt warrt. De Lung hett dorför thrombenlösen Egenschoppen.

In’n Lungenkreisloop ströömt dat Blood ut de rechten Hartkamer över den Lungenstamm (Truncus pulmonalis) in Richt vun de Lung, woneem dat mit Suerstoff anriekert warrt. Över de Vena pulmonalis („Lungenveen“) warrt dat denn in den linken Vörhoff pumpt. Vun dor kumt dat Blood in de linke Hartkamer un warrt dör de Aorta in den Liefkreisloop pumpt. Bi de Söögdeerten verlöpt de Aorta op de linken Siet vun’n Lief, bi de Vagels dorgegen op de rechten Siet. Na de Versorgen vun de Organen in’n Lief, warrt dat nu mit Kohlenstoffdioxid anriekerte Blood dör de Vene cava superior un de Vena cava inferior („bövere“ un „ünnere Hollveen“) torüch in’n rechten Vörhoff torüch transporteert. Mit den Övergang vun’n rechten Vörhoff in de rechte Hartkamer geiht de Kreisloop wedder vun vörn los.

En sünnerheit stellt dat Poortadersystem dor. Blood, dat vun de Organen vun’n Verdauenstrakt kummt, warrt in de Poortader sammelt un kummt den in de Lebber, woneem de opnahmen Nehrstoffen verweert warrt. Ok de Hypophyys („Bregenanhangdrüüs“) hett en Poortadersystem. Bi de Vagels un de Reptilien gifft dat bito noch en Nerenpoortader.

Blooddruck un -volumen

Ünnerscheedt warrt twüschen dat so nöömte Nedderdruck- un dat Hoochdrucksystem. To dat Nedderdrucksystem tellt de Arteriolen, Kapillaren un Venen vun’n Liefkreisloop, dat rechte Hart as ok de Bloodfatten vun’n Lungenkreisloop. Dat Hoochdrucksystem ümfaat all de Arterien vun’n Liefkreisloop.

De wichtigste Opgaav vun’t Nedderdrucksystem is, dat Blood to spiekern, vun wegen dat 80 % vun’t hele Blood, dat in’n Lief zirkuleert, dorin to finnen is. Bi Minschen sünd dat ruchweg 4 bit 5 Liter oder üm un bi söven Prozent vun de fettfreen Liefmasse. Disse Funkschoon warrt stütt vun de hogen Dehnborkeit un de grote Kapazität vun de Fatten. In’n Fall vun Bloodverlust kann dat Volumen dör Inengen (Vasokonstrikschoon) vun de Venen bit to en sünnern Grad utgleken warrn. In’n ümkehrten Fall as to’n Bispeel wiel en Bloodtransfusion ännert sik vör allen ok dat Volumen vun’n Nedderdrucksystem. In’n Normalfall is de zentral Venendruck (Normalweert liggt bi dree bit negen mmHg) en goden Indikater för’t Bloodvolumen. In’n Gegensatz dorto is de Hööftopgaav vun’t Hoochdrucksystem de Versorgen vun de Organen un dat Geweev.

De Blooddruck is kann sik in’n Verloop vun’n Kreisloop düchtig ännnern. In de Aorta un de groten Arterien liggt he noch bi ruchweg 100 mmHg un fallt in de Arterientwiegen op 40 mmHg af. In de Kapillaren bedriggt he blots noch 25 mmHg. In de Venolen is de Druck noch 20 mmHg un in de Poortadern an’n enn blots noch 3 mmHg. In’n Lungenkreisloop wesselt de Druck twüschen 15 un 20 mmHg in de Arteria pulmonalis un twüschen 2 un 5 mmHg in de Vena pulmonalis.

Wenn in de Ümgangsspraak vun’n Blooddruck snackt warrt, denn is dormit de Blooddruck in de Arterien vun’n Liefkreisloop meent. De wesselt twüschen Systool (wenn dat Hart dat Blood utstöten deit) un de Diastool (de Füllphaas) un warrt normalerwies as dubbelten Weert vun disse beiden Phasen angeven, wobi toeerst de systoolsche Weert un denn de diastoolsche nöömt warrt. In’n Snitt leegt de Weerten för de Systool twüschen 100 un 140 mmHg un för de Diastool twüschen 60 un 90 mmHg. De Ünnerscheed twüschen de beiden warrt as Blooddruckamplitude betekent.

Bloodstroom

Liekers dat so’n groten Druckünnerscheed twüschen Systool un Diastool liggt, ströömt dat Blood teemlich gliekmatig dör den Lief. Dat kummt dör de so nöömte Windketelfunkschoon vun de Aorta un de groten Arterien. Bi de Systool dehnt sik de Fattwand ut un nimmt so en groten Deel vun dat utstött Blood op. In de Diastool, wenn keen Blood utsmeten warrt, treckt de Fattwand wedder tosamen un gifft dat Blood wedder af. Disse Volumendehnborkeit (Compliance) wannelt also dat stöötwies utgeven Blood in en gliekmatigen Stroom üm. Wenn de Druck nich in de elastischen Fatten affungen warrn künn, weer de Druck in de Aorta noch veel wesselhaftiger. Intressanterwies weer aver in’n Dörsnitt över de Tiet düütlich weniger Blood dör de Fatten strömen, wieldat veel Ströömenergie för dat bestännige Gaumaken vun’t Blood optehrt weer.

De Druckbülg bewegt sik bi junge, utwassen Lüüd mit ruchweg 6 m in de Sekunn, bi öllere Minschen verdubbelt sik de Snelligkeit. Dat kummt, wieldat in’t Öller de Fattwannen jümmer mehr an Elastizität verleert. Dordör minnert sik de Druckspiekereffekt jümmer mehr un de Volumenstroom nimmt af.

In de Arterien warrt de Bloodstroom alleen vun de Pumpkraft vun’t Hart tostannen bröcht. In de Venen speelt dorgegen verscheden Fakters en Rull. Bit to’n sünnern Grad wirkt de Pumpkraft ok över de Kapillaren rut bit in de Venen („Knööv vun achtern“). In de Venen warrt dat Blood vör allen schuuvwies över Kräft, de vun buten wirkt, na’t Hart torüch transporteert. För dissen Sinn gifft dat binnen in de Venenklappen. De buteren Kräft sünd vör allen de Kontrakschonen vun de Skelettmuskeln ümto, bi de groten Venen in’t Binnere vun’n Lief ok de Druckännern dör’t Aten: De Venen wiet sik dör den Ünnerdruck bi’t Inaten. De Venenklappen hinnert dat Blood in de Pusen vun disse butere Inwirken, dör’t Inwirken vun de Sworkraft wedder torüchtoströmen – jüst as’n Rüchslagventil. De Ansuugdruck, de dör’t Wieten vun de Vörhöff vun’t Hart tostannen kummt, hett blots Effekt op de groten Venen, de ganz dicht an’t Hart leegt.

Anpassen

De Bloodversorgen in’n Lief mutt to jede Tiet oprecht hollen warrn ahn Afhangigkeit vun de Ümstännen un Anstrengen, de jüst vörherrschen doot. Hartakschoon un Bloodruck mutt jümmer bestmööglich reguleert wesen, dat all Organen tomindst dat Blood kriegt, dat se bruukt, un de Bloodstroom op de Anspröök vun rauhen bit aktive Organen anpasst verdeelt warrt. En Maximalversorgen vun all Organen to glieken Tiet is nich mööglich. Wenn dat neemlich de Fall weer, weer de Blooddruck stark rünnergahn un to’n Schock föhren, as de hele Bloodmengde dorför nich utrecken dee.

De Liefkreisloop besteiht dorüm ut vele parallel schalte Kreislööp, de na Aktivität stillleggt oder dortoschalt warrn künnt. To’n Bispeel warrt na’t Eten vör allen de Verdauensapparat versorgt, wiel annere Organsystemen torüchfohrt warrt. Hoochleistungssport is direkt na’t Eten dorüm nich mööglich. Dit To- un Afschalten passeert över verscheden Weeg:

• De Fattwiet (dat Lumen) vun de Arterien warrt dör den Spannungstostand (Tonus) vun de gladden Muskulatur in de Fattwand stüert. Sünd de Adern wiet stellt, kann mehr Blood in dat vun jem versorgte Rebeet vun’n Lief inströmen.
• Arteriovenöse Anastomosen: Anastomosen sünd Dweerverbinnen twüschen lüttere Bloodfatten – in dissen Fall twüeschen en Arterie un en tohörig Veen. Disse arteriovenöse Verbinnen künnt slaten warrn. In den Fall ströömt dat Blood den normalen Weg dör de Kapillaren. Warrt de Anastomosen aver apenstellt, denn ströömt en groten Deel vun’t Blood vun wegen den sieteren Ströömwedderstand vun de Arterie dör de Afkörten direkt in de Veen un dat Kapillarbett kriggt weniger Blood.
• Vörkapillare Slutmuskeln: Normale Arterien künnt woll jemehr Lumen ännern, man nich so wiet, dat se ganz to gaht. In de lüttsten vun de Arteriolen gifft dat dorgegen sünnere Billn vun de middleren Wandschichten, de as Sphincter precapillaris betekent warrt. De künnt dat Lumen versluten un dormit den Bloodstroom in dat ansluten Kapillarbett düütlich rünnersetten.
• Sparrarterien: Dat sünd Arterien, de ok in de Laag sünd, jemehr Lumen vullstännig to sluten. Disse Sparrarterien gifft dat an’n Pintswellkörper. Se sünd in’n Normalfall slaten un verlööft eerst dör’t Apenmaken en Bloodstroom in den Swellkörper, wat de Erekschoon utlööst.
• Drosselvenen: Dat sünd Venen, de jemehr Lumen inengen künnt. Se kamt vör allen in de Sliemhuut vun’n Darm vör. Bi’t Inengen warrt de Afloop vun’t Blood ut’n Darm langsomer un dormit de Bloodmengde dormit grötter maakt. De Tiet för de Resorpschoon vun de Nehrstoffen in’t Blood warrt dordör verlängert.

De Inrichten, de den Kreisloop reguleeren doot, warrt stüert över öörtliche Vörgäng, hormonal Signalen un dör neuronal Signalen.

Öörtlich Stüern

De lokale Stüern, de ok Autoregulatschoon nöömt warrt, stellt dat Gliekblieven vun de Organdörblöden seker un passt to’n annern de Dörblöden an de Ümstännen vun’n Stoffwessel vun’t Organ an. T. B. stiggt de Dörblöden vun Magen-Darm-Trakt weil de Verdauen. Das geiht op verscheden Weeg:

• Bi’n Bayliss-Effekt gifft dat en Tohopentrecken vun de Fattmuskulatur as Antwoort op en Fattwieten dör en Anstiegen vun’n Blooddruck. De kummt in’n Bregen, in de Neren un in’n Verdauenstrakt vör, aver nich in de Huut oder in de Lung.
• Suerstoffmangel föhrt to en Fattwieten, as de dorut resulteeren Mehrversorgen mit Blood gegen den Mangel wirkt. In de Lung passert dat jüst ümkehrt: en lütte Suerstoffsättigen sorgt dor för’n Fattverengen.
• Sünnere Stoffen, de sik in’t Blood befinnt löst butendem en öörtliche Fattwieten ut. Disse lokal-metaboolsche Effekt kummt sünners vun Kohlendioxid, ADP, AMP, Adenosin, Waterstoff- un Kalium-Ionen. De dorut vörropen betere Dörblöden sorgt för’n beteren Aftransport vun disse Stoffen. Disse Oort vun Stüern is sünners in’n Myokard un in’n Bregen wichtig.

Hormonal Stüern

Hormonen wirkt to’n direkt op de Muskulatur vun de Fattwand (to’n Bispeel Adrenalin) oder se sorgt an OOrt un Steed för’t Freesetten vun fattaktive Stoffen (to’n Bispeel Stickstoffmonoxid, Endothelin), de denn öörtlich aktiv warrt.

• Stickstoffmonoxid (NO) hett en fattwieten Wirken. Dat warrt ut dat Endothel utschütt, dat de Fattwand utkleedt, wenn dat dör Acetylcholin, ATP, Endothelin-1 oder Histamin dorto anregt warrt.
• Endothelin-1 sorgt to’n een för’t Freesetten vun NO, to’n annern wirkt dat aver ok direkt op de Fattmuskulatur, maakt ehr aver denn enger. De Stoff warrt vun’t Endothel na Stimulatschoon dör Angiotensin II un Vasopressin freesett.
• Adrenalin hett je na de Rezepters an Oort un Steed fattverengen (α₁-Adrenorezepters, t. B. in de Huut un de Neren) oder fattwieten (β₂-Adrenorezepters, t. B. in Skelettmuskeln, Myokard un Lebber) Utwirken. β-Rezepters sünd fienföhliger as de α-Rezepters, man wenn beide to glieken Tiet utlöst warrt, domineert de α-Rezepters.
• Eikosanoiden hebbt verscheden Effekten op de Bloodfatten. Prostaglandin F₂ un de Thromboxanen A₂ un B₂ wirkt fattverengen, wiel Prostaglandin-E₂ un Prostacyclin de Fatten wieter maakt.
• Bradykinin, Kallidin un Histamin maakt de Fatten wieter. Butendem regt dat Bradykinin dat Endothel an, den EDHF (endothel-derived hyperpolarizing factor) freetosetten, de de Fattmuskelzellen hyperpolariseert.
• Serotonin verengt de Fatten un sorgt droför, dat de Kapillaren mehr dörlaten doot.
• Angiotensin II wirkt binnen dat Renin-Angiotensin-Aldosteron-System fattverengen un jüst so Vasopressin. Disse Fattverengen finnt in’n Rahmen vun’t Reguleeren vun’n Waterhussholt dör de Neren statt.

Neuronal Stüern

De neuronale Stüern finnt hööftsächlich dör den Sympathikus statt un sett an de lütten Arterien un Arteriolen oder de Venen un jemehr Torüchstroom na’t Hart an. De postganglionäre Neurotransmitter is dat Noradrenalin, dat an de α₁-Rezepters anbinnt un dorüm fattverengen wirkt. En Wieten vun de Fatten kummt dör dat Nalaten vun’n Sympathikustonus. Utnahmen dorvun is de Wieten vun de Fatten vun de Severdrüsen un de Geslechtsorganen (Erekschoon), de vun den Parasympathikus anregt warrt. As TRansmitters wirkt NO un Bradykinin. De Stüern dör Sympathikus un Parasympathikus geiht op twei Oorden vör sik: to’n eenöver en Oort vun Nafraag vun de Organen, to’n annern dör en neuronal Mitinnervatschoon, bi de de Bregen blangen dat Aktiveeren vun sünnere Organen ok gliektietig jemehr Dörblöden stüert. Dör en Sehr vun Nerven oder en Fehlfunkschoon kann en spinalen oder neurogenen Schock utlöst warrn.

Zentral Kreisloopstüern

Blangen dat Inwirken op den Fatttonus gifft dat ok noch en zentrale Stüern vun’n Kreisloop in de Medulla oblongata un in’n Pons. Dorbi warrt de Informatschonen vun Kreisloopsensoren utweert, de den arteriellen Blooddruck, de Pulsfrequenz, den Fülldruck vun’t Nedderdrucksystem un den pH-Weert, as ok den Kohlenstoffdioxid- un Suerstoff-Deeldruck vun’t Blood meet.

Disse Druckföhlers sünd in de Wand vun de Aorta un de Arteria carotis interna (Dehnen- und Druckrezepters in’n Sinus caroticus) un in’t Nedderdrucksystem in de Hollvenen un de Vörhöff (Dehnenrezepters). Man, disse Regulatschoon helpt blots bi akute Blooddruckännern, as to’n Bispeel bi’t Opstahn ut dat Liggen. Wenn de Blooddruck aver jümmer op en hogen oder sieten Weert is, warrt en Anpassen maakt un de „ne’e“ Blooddruck warrt gliek hollen.

De Gasdeeldrück un de pH-Weert warrt vun sünnere Sensors, de so nöömten Chemorezepters, in Paraganglien opnahmen, de ok an de Halsslagader (Glomus caroticum), de Aorta (Paraganglion supracardiale, Syn. Glomus aorticum) un de Lungenarterie leegt.

De Informatschonen vun all de Sensors, warrt an dat Kreisloopzentrum in’n Nabregen (Medulla oblongata) övermiddelt.

Lymphsystem

Dat Lymphsystem hett de Opgaav, Water un dorin löste Stoffen ut dat Liefgeweev wedder in den Bloodkreisloop torüchtoföhren. In’t Ümfeld vun de Kapillaren warrt dat Geweev vun wegen den osmootschen Druck vun Fletigkeit ut dat Blood dörsett. Disse Fletigkeit geith anvn enn wedder in de Bloodfatten torüch, man de Vörgang is nich vullstännig effektiv. Dorüm sammelt de Lymphbahnen de restliche Fletigkeit, de nu Lymphe nöömt warrt, un föhrt se wedder na de Venen in de Neeg vun’t Hart. Op den Weg ströömt de Lymphe dör de Lymphknütten, wo se binnen filtert warrt.

Historie vun’t Utforschen

In’t 4. Johrhunnert v. Chr. weern dör en Dokter vun de hippokraatschen School de Hartklappen opdeckt. Jemehr Funkschoon weer aver to den tietpunkt noch nich klor. Vun wegen, dat sik dat Blood na’n Dood in de Venen sammelt, schienen de Arterien leddig. De Anatomen in de Antike hebbt dorüm glöövt, dat se mit Luft füllt weren un en Rull spelen in den Transoprt vun Luft.

Herophilos von Chalkedon hett al twüschen Arterien un Venen ünnerscheedt, man he glööv, dat de Puls vun de Arterien sülvst tostannen kamen dee. Erasistratos hett beobacht, dat dörsneden Arterie bi leven Minschen blöden doot. Sien Vermoden weer, dat utströmen Luft dör naströmen Blood ut lütte Verbinnen twüschen Venen un Arterien ersett warrt. Dormit weer he de eerste, de so wat as Kapillaren postuleert hett, man mit en ümkehrten Bloodstroom.

In’t 2. Johrhunnert wüss Galenos (129-199) al, dat Bloodfatten dat Blood transporteert un he ünnerscheedt dat düstere venöse Blood vun’t arterielle Blood, dat heller un dünner is. He hett beiden ünnerscheedlich Opgaven toschreven: Wassdom un Energie kemen dorna vun venöös Blood, dat in de Lebber ut Gall billt weer, wiel dat arterielle Blood ut dat Hart keem un Vitalität dör de Luft bröch, de dat Blood barg. Na sien Vörstellen strööm dat Blood ut disse Beiden Organen dör den helen Lief, woneem dat denn verbruukt weer, ahn dat dat torüch lopen dee. Dat Hart harr dorna ok keen Pumpfunkschoon, man söög dat Blood wiel de Diastool in. De Transport vun’t Blood schüll dör de pulseeren Arterien lopen. Galenos hett glöövt, dat dat arterielle Blood ut dat venöse Blood billt warrt, dat dör „Poren“ in de Scheedwand twüschen de Kamern ut de rechten in de linke Hartkamer sickert.

In’t 13. Johrhunnert hett Ibn an-Nafis, en araabschen Dokter un Anatom (1210/1213-1288), as eerste opdeckt, dat dat Blood in en Kreisloop dör de Lung ströömt. Sien Insichten, da as Teknungen bit hüüt överlevert sünd, sünd aver nich bit in’n europääschen ruum vördrungen. 1552 hett Michael Servetus (1511-1553) dat glieke Phänomen as Ibn an-Nafis beschreven, dat dör Realdo Colombo nawiest worrn is. Man ok disse Ergeevnissen weern vun de Allgemeenheit nich acht.

1628 is de Bloodkreisloop dör William Harvey (1578-1657) to’n eersten mol richtig beschreven worrn, nadem de Lehr vun Galenus 14 Johrhunnerten lang de medizinsche Lehrmenen gellt hett. Harvey hett sik dat överleggt, vun wegen de hydraulische Funkschoonswies vun de Venenklappen dör sien Lehrmeester Hieronymus Fabricius Aquapendente opdeckt weer un he en Verbinnen söcht hett to de Funkschoon und Opgaav vun’t Hart. Funnen hett he de in sien Kreislooptheorie, de he 1628 publizeert hett. Sien Arbeit füng an, de Fakwelt to övertügen. Woans dat arterielle Blood aver in den venösen Schenkel kamen deit, dat künn eerst Marcellus Malpighi mit sien Opdecken vun de Kapillaren verkloren.

De Bloodkreisloop vun Söögdeerten vör de Geboort

Entwickeln bi’n Embryo

De Bloodkreisloop is een vun de Organsystemen, de an’n fröhesten in’n Embryo anleggt warrt. De Bloodfatten entwickelt sik, utgahn vun’n Dottersack ut de so nöömten „Bloodeilannen“ in’t embryonalen Binnengeweev. Dör’t Versmölten vun de beiden Endokardsläuch an’n Koppenn vun’n Embryo, verscheden Vörgang to’n krumm maken un dat Billn vun Scheedwannen entsteiht dorut dat Hart mit de beiden Vörhöff un de beiden Kamern. In sien letztliche Laag in’n Bostkasten kummt dat Hart erst mit de Tiet, dör dat Längdenwassdom vun’n Embryo.

In de fröhen Phaas vun’t Entwickeln gifft dat in’t vördere Rebeet vun’n Embryo toeerst veer Aorten, twee rüchsietige (dorsale Aorten) un twee na’n Buuk hen (ventrale Aorten). De dorsalen Aorten hebbt op jeed embyronal Liefsegment Aftwiegen na doral un ventral un in’t Rebbet vun de Oorneer ok na lateral (na de Siet), de as Segmentarterien betekent warrt. De Dorso- un Ventralaorten sünd in’t Rebeet vun de Kemenbagens ünnerenanner dör de söss Kemenbagenarterien mitenanner verbunnen.

In’t vördere Embryonalrebeet finnt nu komplexe Ümwanneln statt. De eersten fief lateralen Segmentarterien as ok de eerste, tweete un föffte Kemenbagenarterie versluut sik beidsietig as ok de dorsalen Aorten twüschen den veerten un föfften Kemenbagen. De Vörderafsnitt vun de ventralen Aorten warrt dordör to de buteren Halsslagader (Arteria carotis externa), ut de drüdden Kemenbagenarterie un den Vörderafsnitt vun de dorsalen Aorten entwickelt sik beidsietig de binnere Halsslagader (Arteria carotis interna).

De rechte dorsale Aoarta verslutt sik achter de sössten lateralen Segmentarterie un warrt tosamen mit de veerten rechten Kemenbagenarterie to de lateren rechten Slötelbeenarterie (Arteria subclavia), wiel de linke Slötelbeenarterie blots ut de sössten lateralen Segementarterie entsteiht.

De veerte linke Kemenbagenarterie warrt to’n Aortenbagen (Arcus aortae), de defitinive Aorta kummt ut sien Verlängern in de linke ventrale Aorta tostannen. De Anfangsafsnitt vun de rechten ventralen Aorta billt sik to’n Arm-Kopp-Stamm (Truncus brachiocephalicus) üm.

De beiden sössten Kemenbagenarterien wasst in de Lunganlaag in und warrt to de Lungenarterien (Arteria pulmonalis). Rechts verlütt se ehr Verbinnen to de ventralen Aorta un ut ehren Anfangsafsnitt warrt de Lungenstamm (Truncus pulmonalis). De sööste linke Kemenbagenarterie hollt aver ehr Verbinnen to de linken ventralen, also de künftige, Aorta bi. Se billt dormit en Kortslussverbinnen twüschen den Lungen- un den Liefkreisloop, den Ductus arteriosus (Ductus Botalli). Dör’t Billn vun en spiralig Septum (Septum aorticopulmonale) in’n Oorsprung vun den unpoorigen Anfangsafsnitt vun de dorsalen Aorten kriggt de künftige Aorta Ansluss an de linke Hartkamer un de Truncus pulmonalis an de rechte Hartkamer. Disse Vörgäng to’n Ümbo vun’t Hart un de Arterien in de Neeg sünd bannig komplizeert. Dorüm kummt dat af un to to Missbilln (t. B. Fallot-Trilogie, Fallot-Tetralogie, Fallot-Pentalogie).

De anfänglichen ventralen Segmentarterien vun de nu definitiven Aorta billt sik bit op dree unpoorige Hööftstämm (Truncus celiacus, Arteria mesenterica superior un Arteria mesenterica inferior) in de Buukhöhl torüch. De lateralen Segmentarterien warrt to de Neren- (Arteria renalis) un Keemdrüsenarterien (Arteria testicularis oder Arteria ovarica). Blots de beiden dorsalen Segmentarterien behollt jemehr anfänglich segmental Afgangsverhollen bi un billt de Twüschenrippenarterien (Arteriae intercostales superiores) un de Lennenarterien (Arteriae lumbales).

Bloodkreisloop bi’n Fötus

Bloodkreisloop vun’n minschlichen Fötus

Ruchweg den 21. Dag na de Befruchten (üm un bi de 35. Dag na den eersten Dag vun de letzten Menstruatschoon – gynäkoloogsch Schwangerschapsreken) fangt dat Hart vun’n Embryo an to slahn. In de nafolgen Weken warrt ok de Lung anleggt.

Wieldat de Lungen vun’n Fötus in’n Moderlief noch keen Funkschoon hebbt, kriggt de sien suerstoffriek Blood över de Navelsnoor ut de Plazenta. Dat suerstoffrieke Blood geiht vun de Navelveen in de Navelscnoor över den Ductus venosus in de ünnere Hollveen un ümgeiht dormit to’n gröttsten Deel de Lebber, en lütten Deel versorgt de Lebber över de Poortader. Över de ünnere Hollveen kummt dat Blood denn in den rechten Vörhoff. In de Hollveen mischt sik dat al mit dat suerstoffarme Blood ut den Liefkreisloop vun’n Fötus un warrt to Mischblood. En Deel ströömt dör dat Foramen ovale in den linken Vörhoff, warrt in de linke Hartkamer pumpt un ströömt denn dör de Aorta wedder ut dat Hart, üm toeerst den Bregen to versorgen, de op Suerstoffmangel an’n fienföhligsten reageert. Dorna warrt de bövere Deel vun’n Lief versorgt. Ut de rechten Kamer ströömt dat restliche Blood in den Truncus pulmonalis. En Deel (ruchweg en Drüddel) warrt in de Lungen pumpt, de noch nich opfalt sünd. Dör de lütte Suerstoffversorgen sünd de Lungenfatten eng, wat den Stoormwedderstand grötter maakt. De restlichen twee Drüddel un suerstoffanriekerte Blood fleet vun’n Truncus pulmonalis noch vör de Lung över den Ductus arteriosus in de Aorta (Rechts-Links-Shunt) achter de Afgäng na’n Bregen un ümgaht dormit den Lungenkreisloop. Dit Mischblood versorgt den ünneren Deel vun’n Lief, bit de gröttste Deel över de vun de binneren Beckenarterien aftwiegen Navelarterien wedder in de Plazenta ströömt, wo dat wedder mit Suerstoff anriekert warrt.

Ümbilln na de Geboort

Mit de Geboort ennt de Suerstoffversorgen över de Plazenta. De Kohlensotffdioxidandeel in’t Blood stiggt dordör an, wat dör de Chemorezepters to en stark Anregen to’n Aten föhrt. Dör’t Anböhren vun’t Bostkasten fallt de Druck binnen in’n Bostkasten af. Dat föhrt dorto, dat de Navelveen un de Plazenta leddigsogen warrt un sik gliektietig de Lungen opfalten doot un nu dat Blood över de Luft mit Suerstoff anriekert. De Bloodfatten in de Lung warrt dordör wieter un de Fattwedderstand warrt sieter. Dat föhrt dorto, dat mehr Blood in de Lungen ströömt in de Stroomricht in’n Ductus arteriosus kehrt sik üm. Bit sik de Ductus versluten deit, warrt de Lung noch för korte Tiet mit Aortenblood versorgt. Na’n Versluss warrt ut dat Ductus arteriosus dat Ligamentum arteriosum. Wiel de Bloodmengde in’n rechten Vörhoff afnimmt, vun wegen, dat de Tostroom ut de Plazenta nu fehlt, stiggt se in’n linken Vörhoff dör’t Versorgen vun de Lung an. De Druckünnerscheed un de Afnahm vun fattverengen Prostaglandinen föhrt dorto, dat sik ok dat Foramen ovale in de eersten twee Weken na de Geboort versluten deit. Jüst so ok de Ductus venosus.

Krankheiten vun’t Kreisloopsystem

In de Industrienatschonen staht de Krankheiten vun’t Hart-Kreisloop-System mit Afstand ganz baven in de Statistiken över de Doodsoorsaken. In Düütschland warrt mit en licht fallen Tendenz knapp de Hälft vun all Doodsfäll op Kreisloopkranheiten torüchföhrt.

Wiel bi Kinner un junge Lüüd Hart-Kreisloop-Krankheiten roor sünd un in dat Öller de anboren Hartfehlers in’n Vördergrund staht, föhrt in’t Öller vör allen de tonehmen Arterioskleroos to’t öllerafhangige Anstiegen vun de Prävalenz för Hartinfarkten, Slaganfäll un annere Dörblödenstören. Ünner de Hartkrankheitehn sünd Dörblödenstören vun’t Hartmuskel (Koronaar Hartkrankheit) un Hartklappenfehlers an fakensten antofinnen, bi Fattkrankheiten sünd dat de arterielle Verslusskrankheit (AVK) vun de Arterien un dat Rammaderlieden (Varikosis) as ok de Thromboos bi de Venen. De Bloodhoochdruck (arterielle Hypertonie) tellt to de fakensten chroonschen Krankheiten. Dat is de tweetfakenste Diagnoos bi Huusdokters un gellt as bedüden Risikofakter för Hart-Kreisloop- un Nerenkrankheiten.

Kiek ok

• Kardiologie
• Angiologie

Literatur

• N. A. Campbell, J. B. Reece: Biologie. Pearson Studium, München 2006 (6. Opl.). ISBN 3-8273-7180-5
• J. R. Levick: Physiologie des Herz-Kreislauf-Systems. UTB, Stuttgart 1998. ISBN 3-8252-8129-9
• F.-V. Salomon, H. Geyer, U. Gille: Anatomie für die Tiermedizin. Enke, Stuttgart 2004. ISBN 3-8304-1007-7
• Stefan Silbernagl, Agamemnon Despopoulos: Taschenatlas der Physiologie. Thieme, Stuttgart 2003. ISBN 3-13-567706-0

Weblenken

• De Bloodkreisloop (hdt.)
• Blood un Bloodkreisloop (hdt.)
• Vergliek vun de verscheeden Bloodkreislööp bi Warveldeerten (hdt.)