Goorn
Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Goorn (Mehrdüdig Begreep).
De Goorn hett sienen Naam al siet de germaansche Tiet. Dat Woort betekent dat umtüünte Stück Land dicht bi’t Huus, dat darum up Platt ok woll "Tuun" heet.
Goornplanten ännern
De öllsten Goornplanten weern Peerbohnen oder Söögbohnen, Arfken, Röven, Wuddeln un Look. Dat sünd all Naams, de up germaansche Woortstämm trüchgaht.
An de Aavtbööm seten domaals blots Holtappels un Holtbeeren, denn dat Vereddeln keem eerst mit de Römers över de Alpen. Domaals keem ok ene ganze Reeg van anner Aavtbööm in’n Noorden, de Plumen, de Abrikosen, de Karsbären un de Walnööt. Ok de Kohl, de Rettich un de Ziepel stelln sik bi us vör.
Laterhen weern dat denn vör allen de Gootshööv un de Kloostergoorns, de ne’e un unbekannte Planten för de Huusgoorns levern. Ut de Middelmeerlänner kemen de Krüder Kööm, Fenkel, Dill un Petersillje. De röömsche Köök harr bi us al Thymian, Bohnenkruut un Majoraan inföhrt, un Pepermint, Melisse un Roosmarin kemen ok noch darto.
Ene regelrechte Invasion geef dat in’n Huusgoorn in’t 16. Johrhunnert, as Amerika updeckt woorn weer un modige Seefohrers ok de annern Delen van de Welt upsochen. Se brochen geern junge Stääklinge un Saat mit, un siet de Tiet riept bi us ok Körbs un Gurken, de över den Atlantik kemen, un gröönt de Spinaat jüst so goot as in siene Heimat Arabien.
Un denn versammel sik ok de wunnerbare Veelfalt van Blomen in use Goorns. Dat gung los mit Rosen, Lieljen un Violen, de ut den Middelmeerruum stammt un nich blots wegen ehre Schöönheit, man ok wegen ehre Heelkräften bi us anplant woorn sünd. Laterhen gesellen sik Sneeklockjes, Märzbekers un Zittlöschen darto. Tulpen un Hyazinthen kemen ut den Oosten tosamen mit Nelken, Goldlack, Levkojen, Pingstrosen un Stockrosen. Amerika schick us Georginen, Astern, Kapuzinerkressen, Petunien un de prächtigen, groten Sünnenblomen. De Törkie stüür den Fleder bi, den sien Naam fröher den Ellhoorn tohöör, van den wi vandagen noch geern den Fledertee un Flederbeersaft maakt. Un an'n Tuun bleuht nu de gälen Ringelblomen, Steefmüdderken, Dusendschöön un Immergröön.
De rieke Veelfalt von Grööntüüch, Aavtbööm un Bärenstrüker, Krüder un Heelplanten, de as frömde Gäst bi us ene gode Heimat funnen hefft, is ut dat Bild van düütsche Goorns nich mehr wegtodenken. Wat dat Bild van de noordwestdüütsche Landschap siet 150 Jahren verschönert hett, dat is de Rhododendron oder Alpenroos. Een van de Ollnborger Groothertöge hett de Plant up ene Reis dör de Süüdalpen updeckt un de so schöön funnen, dat he de Ammerlänner Goorners darto brocht hett, grode Kulturen darmit antoleggen.
