Isotop
Isotop (greeksch: ισο – gliek; τόπος – Oort) is en Begreep ut de Atomphysik un de Chemie, de bedüüd, dat verscheeden Nuklide von en un densülben cheemsch Elemente in dat Periodensystem an de glieke Stell to staan kommt. Dat kommt dorvon, dat disse Nuklide — dormit is de Kern von dat Atom meent — all de sülbe Ordnungstall hebbt. De Ordnungstall seggt nämlich, watveel Protonen in dat Nuklid vereent sünd. Nimms dor nu ein Proton von weg oder packs en bi to, denn ännert sik die Ordnungstall. Denn hest Du ober bats ok en anneret Element.
Nu gift dat obers ok noch de Neutronen, de sik tosammen mit de Protonen in den Atomkarn ophollt. Ünnerscheed sik nu twe Nuklide, de woll de glieke Tall an Protonen ober verschieden veel Neutronen hebbt, denn is dat noch jümmer dat sülbe Element ober man snackt denn von ünnerscheedlich Isotope. Isotope von en un densülben Element hebbt de sülben chemisch Eegenschoppen, man physikalsch künnt de sik woll anners verholln. En lütt beten ünnerscheed sik ok de cheemsch Reakschonen bi de Isotope, dat is an sik ober blots bi den Waterstoff to marken, de je man blots ein Proton hett.
De Saak mit de Isotope is dör engelschen Chemiker Frederick Soddy bekannt worrn. Dorvör hett he 1921 ok den Nobelpries för Chemie kregen.
Von de meesten chemisch Elemente gift dat eenige Isotope, de stabil nöömt warrt. Dat bedüürt, dat se sik nich ännert, wenn man jüm nich mit hoge Energie bikummt. Meist gift dat dorto ok noch en ganze Reeg Isotope, de instabil nöömt warrt. De künnt faken nicht lang bestaan un fallt mit de Tiet utenanner oder fangt sik wat in (to'n Bispeel Elektronen), so dat dorut en anneret Element entsteit. Dorbi wat meist ok en Deel Strohlen afgeven, wat as Radioaktivität bekannt is. Dat gift ober ok chemisch Elemente, von de dat blots radioaktive Isotope gift, de also gor nich stabil sünd. Eenige dorvon gift dat dorüm ok nich in de Natur, man könnt blots künstlich maakt warrn.
De meesten stabilen Isotope gift dat von dat Element Tinn. Dat hett glieks tein dorvon. Ünner all de 116 Elemente in dat Periodensystem, de wi hüüt kennt, gift dat 20, de en enzig stabil Isotop hebbt. Man snackt denn ok von Reinelemente un seggt, de sünd anisotop. Ober so ganz nipp un nau weet en dat nich, watveel dat nu sünd, weil man jümmers nieg wat rutfinnen deit.
Bedüüdsame Isotope ännern
Bekannt is t. B. dat radioaktive 14C (Kohlenstoff), dat in de Archäologie benütt warrt, üm dat Öller von organisch Tüchs ruttokriegen (Radiokarbonmethood). Normal liggt Kohlenstoff as 12C vör.
To dat Bestimmen von dat Öller von Steen oder annert Material gifft dat in de Eerdphysik noch en ganze Reeg annere Isotopen vör ünnerscheedlich Tietrebeten. En bekannt dorvun is dat (Kalium), dat dör Betaverfall to 40Ar (Argon) ümwannelt warrt un ungefäähr 10% vun de natürlich Radioaktivität utmaakt.
In de Klimaforschen warrt sünners dat 18O (Suerstoff) ünnersocht, üm fröhere Temperaturen ruttofinnen.
As Brennstoff vör Atomkraftwarken warrt vör allem 235U (Uran) ut natürlich Uranierz gewunnen. Wenn dat noch meer anriekert warrt, kann man dorut ok Atombomben boen. To den glieken Zweck warrt hüüt aver mehr dat 239Pu (Plutonium) nütt.
In de Ruumfohrt warrt ok dat Plutonium-Isotop 238Pu verwennt, üm elektrischen Stroom to winnen.
Isotope mit Namens ännern
An sik sünd jo Isotope mit de sülben Ordnungstall ok dat glieke chemisch Element un warrt ok nich iengelt betekend. Man dat gift twe Isotopen, vör de sik egen Namens dörsett hebbt. Dat sünd de beiden radioaktiven Isotope von den Waterstoff: