Juristeree

De Juristeree, dat is de Wetenschop vun dat Recht. Kanns ook Afkaatenkrom dorto seggen, vun wegen dat de Afkaten dormit ehr Geld verdeent.

De Juristeree is vun de Gesette un anner Vörschriften. Un woans se bruukt warrn, dat Recht to spreken.

Rebeden

In de Juristeree kann een verscheden Rebeden ünnerscheeden:

• Dat Völkerrecht, dat is, wat twüschen de Völkers güllig sien schall
• De Verfaat, dat is de juristisch Grunnlaag för een Staat.
• Dat Strafrecht, wat seggt, wat een nich doon schall un wenn he dat doch deiht, wat he dorför kriggt.
• Dat Zivilrecht, wat seggt, wo Stried twüschen de Lü schlicht warrn schall.

Na dat, woneem dat güllig is de Gülligkeet un wokeen dat mookt hett ünnerscheed wi in Düütschland

• Europarecht, wat för de ganze EU güllig is un wat dat Europääsche Parlament besluten hett.
• Bunnsrecht, wat för ganz Düütschland güllig is un wat de Bunnsdag un de Bunnsraad besluten hebbt.
• Lannsrecht, wat de Börgerschoppen un Lanndagen besluten hebbt un wat blots in een Bunslann güllig is.
• Gemeenterecht, wat de Dörpraad ellers Stadtraad besluten hett un wat blots för de Gemeente güllig is.

Dorbi güldet: Europarecht geiht vör Bunnsrecht, Bunnsrecht geiht vör Lannsrecht, Lannsrecht geiht vör Gemeenterecht. Wenn t.B. een Lanndag wat beslut, wat tegen Europarecht is, denn is dat nich güllig.

Historie

De eersten Gesette harr de Keunig Urnammu opschrewen laaten. Ok de teihn Gebote ut de Bebel sünd Gesette. Sünnerlich harr sick de Juristeree bi de Römers entwickelt, dor kümmt dat römsche Recht vun af.

In'n Norden bi de olen Germanen weer dat de Saak vun dat Thing. Dor keemen de Lü tosomen un verhackstücken, wat dat för Stried geven harr. Wat Recht un wat Unrecht is, dat weer dör Vertelln vun een na de anner Generatschoon wiedergewen. Dat sassische Recht is to'n erstenmol in den Sassenspegel opschreewen worn.

Later keen denn Napoleon un feur den Code civil in. Dor keem denn ook dat Börgerliche Gesettbook vun af, un dat was infüürt in't Joahr 1900. Dat Strafgesettbook (StGB) is man noch oaler, van 1879. De düütsche Verfaat, dat Grundgesett, is van 1949.

Beropen

Mit de Juristeree hebbt verschillen Beropen to doon:

• De Richters, de dat Recht bi Gericht spreken deit
• De Afkaaten, de ehr Mandanten vertreet
• De Staatsanwalt, de bi Strafsaaken de Anklaag mookt
• De Schriewers, de dat opschreewen deit, wat verhannelt ward
• De Gerichtsvollzieher, de Geld indriewen deit