Kaak
Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Kaak (Mehrdüdig Begreep).
De Kaak oder Schandpahl weer en Warktüüch för de Straaf vun Lüde, de as Verbrekers ansehn wurrn sünd. Dor hannel sik dat bi um en Suul, en Plattform oder en Pahl, wo de Minsch an fastbunnen wurrn is. Denn weer he so utstellt un de Lüde kunnen em ankieken. Toeerst sünd de Lüde an'n Kaak dor foltert un vertagelt wurrn. Man vun dat 13. Johrhunnert af an güng dat dor tomeist üm de Ehrenstraaf. In de Städer weer de Kaak ok en sichtbor Teken för de Straafgewalt.
De Straaf an'n Kaak weer nu besunners düt, dat all Lüde de Schanne mit ankieken konnen, wenn een verordeelt wurrn is. Wenn een an'n Kaak stahn harr, denn weer dat faken gor nich mööglich, normol wieder to leven in de Sellschop, wo dat passeert weer. De Lüde, de dor vörbikemen, schimpen den Minschen an'n Kaak ut un dat konn ok gefährlich weern. Welcke güngen ok bi un slögen de Verordeelten oder smeten jem mit dat, wat se just in'e Hand kriegen konnen. In allerhand Städer (as in Lübeck) weer dat verbaden, na de Person an'n Kaak wat to smieten.
Een vun de lesten Strafen an'n Kaak is woll in Berlin 1853 vörnahmen wurrn.
De Boformen vun en Kaak ännern
Dat gifft verscheden Boformen vun en Kaak:
- En Halsiesen, dat mit en Keed an't Raathuus, an de Kark oder an anners en opentlich Bowark fastmaakt is
- En holten Pahl, de in'e Eer ingraven weer mit en Halsiesen dor an (Schandpahl). Op Franzöösch heet düsse Pahl poteau, op Nedderlandsch schandpaal.
- En holten Stohl, de up en open Platz upstellt weer. Dor möss de Verordeelte up sitten gahn. Dor is ok Schandstohl oder Schandesel to seggt wurrn.
- En Schott up en opentlichen Platz, wo de Lüde in sitten oder stahn konnen.
- In England un siene vörmoligen Kolonien gifft dat dat pillory (vun lat.: pila= Pieler) un de stock. En pillory steiht fast as en Schandpahl un de Stock is sowat as en Footblock. Dor weer de Fööt oder Hannen inslaten.
- In Frankriek heet de Kaak pilori un in Portugal un siene vörmoligen Kolonien pelourinho.
- Ok in China, Japan un Korea hett dat en Kaak geven. Dat weer en holten Brett mit en Lock dor in för den Hals. (Holtkragen, Chineesche Spraak: ànsuǒ 項鎖, Koreaansche Spraak: kal, Japaansche Spraak: kubikase 首枷). Dat geev Holtkragens för een oder ok för mehr Lüde.
De Kaak in Bremen ännern
De Kaak in Bremen weer en Bowark mit acht Ecken un acht Pielers ut dat 16. Johrhunnert. Dor för en Swungtrepp up en Plattform in'n eersten Stock. Üm de Plattform ümto lepen Rickels. In de Midden vun de Plattform stünn de Schandpahl. Dor hefft de Verordeelten Sleeg mit de Sweep kregen. 1786 weer de Bo al tämlich in'e Merse un dor is he denn afreten wurrn.
Beröhmte Lüde an'n Kaak ännern
De engelsche Schriever Daniel Defoe is in dat Johr 1703 an den Kaak vun London utstellt wurrn. He harr Satiren schreven un möss dor nu för böten. Man sien Gedicht Hymn to the pillory is dat Publikum so to Harten gahn, dat se em todrunken hefft un mit Blomen smeten un nich mit Fallaaft.
Hüdigendags ännern
Ofschoonst dat hüdigendags eentlich keen Kaak mehr gifft, weert doch ok moderne Minschen vör annere henstellt to'n Ankieken un Utschellen. In de Medien un Daagblöer weert se faken mit Foto un ok mit Naam wiest. In de USA gifft dat vun de Siet vun de Behörden heral offizielle Listen vun Verbrekers (t.B. so'n Lüde, de Froonsminschen Gewalt andaan hefft) un de weert den mit vullen Naam, Adress un Foto rutgeven un druckt. Ünner den Naam „Creative Sentencing“ gifft dat, besunners in de USA jummers mehr Ordelen, de dat vörseht, dat de Verordeelte opentlich an'n Kaak stellt warrt.[1]
Borns ännern
- Entstehung des frühneuzeitlichen Europa. 1550–1648. Herausgegeben und verfasst von Richard van Dülmen, Fischer Weltgeschichte, Band 24 S.239, 9. Uplaag, Frankfort an'n Main: Fischer Taschenbuch Verlag, 2000.
- Konrad Fuchs und Heribert Raab: Wörterbuch Geschichte. 12. Uplaag, München: Deutscher Taschenbuch Verlag, 2001.(S.631)
- Lutz Röhrich: Lexikon der sprichwörtlichen Redensarten. Band 4 S.1196, Freiburg, Basel, Wien: Verlag Herder 1994.