Atommass
De Atommass betekend de Masse vun de Atomen vun cheemsch Elementen. In Formeln warrt de Atommass mit dat Teken A schreven. Fröher weer dorto ok Atomwicht to seggt, wat aver physikalsch nich ganz richtig is.
Man kann twüschen relative Atommass (Ar, ahn Maateenheit) un afsluute Atommass (angeven in kg, g oder u) ünnerscheeden.
Bedüden
ännernDe relativen Atommassen warrt bruukt, üm de Molekülmassen von chemisch Verbinnen to bereken. Dorut kann denn de Molmass afleidt warrn, de wedderüm bruukt warrt, üm de Massen- un Volumenproportschoonen vun de Stoffen to bereken, de an een cheemsch Reaktschoon bedeeligt sünd.
Historie
ännernJohn Dalton hett 1805 de eerste Tabell mit relative Atommassen publik maakt. De hett he ut de de Massenproportschoonen bi cheemsch Reakschoonen kregen, wobi he dat lichste Atom – dat vun den Waterstoff – eenfach op 1 fastleggt worrn is.
Later weer de Bereken von de relativen Atom- und Molekülmassen för de Elementen un Verbinnen, de as Gas vörliggt, den op de Grundlaag von dat Avogadrosch Gesett vörnommen. D. h. dör Afwegen von en bekannt Volumen. Und denn weern ok de Faradaysch Gesetten anwendt.
Later denn, 1865, keem Jean Servais op den Infall, den Suerstoff as Betogsmass to nehmen, den he de Mass 16 todeelen de.
Siet 1961 gellt nu aver dör en Entscheeden vun en Komission vun de IUPAC de Kohlenstoff as Betog, nipp un nau dat Isotop 12C mit de Betogsmass 12. De relative Atommass gifft an, wo veel grötter as 1/12 vun de Mass vun dat Kohlenstoffisotop de Mass vun en bestimmt Atom is. Dat 12C besteiht ut 6 Protonen un 6 Neutronen. Beid Nukleonenoorden hebbt en lieke Mass, dorüm ist de Atommass vun en Isotop ungefäähr gliek de Tall vun beid tohopen. Man seggt dorto ok Massentall. Lütte Afwieken kommt dör den lütten Ünnerscheed bi de Massen von Protonen un Neutronen aver ok dör den atomaren Massendefekt.
De nafolgend Tabell wiest en por relative Atommassen in jümmer Afhangigkeit von de verscheeden Betogsmassen:
| betogen op H = 1 | betogen op O = 16 | betogen op 12C = 12 | |
|---|---|---|---|
| Waterstoff | 1,000 | 1,008 | 1,008 |
| Chlor | 35,175 | 35,457 | 35,453 |
| Suerstoff | 15,872 | 16,000 | 15,999 |
| Stickstoff | 13,896 | 14,008 | 14,007 |
| Kohlenstoff | 11,916 | 12,011 | 12,011 |
Afsluut Atommass
ännernDe afsluut Mass vun en Atom is bannig lütt un liggt in en Rebeet üm un bi 10-27 kg. Na de Definitschoon hett de twölfte Deel vun een Mol vun dat Isotop 12C en Mass von 1 g. De afsluut Mass warrt dormit op dat Gramm betogen (manchmal ok as Grammatom betekend). Vun wegen de bannig lütten Zahlen warrt aver faken de atomare Masseneenheit u (1 u = 1,66056*10-24 g) verwennt. Dat is denn ok de twölfte Deel vun de Atommass von dat 12C, aver man mutt nicht jümmers mit all de Nullen achtern Komma reken. De Tallenwiert vun de Mass von een Deelken in u is jüst liek de Mass von 1 mol vun dat lieke Deelken in g.
Middlere Atommass
ännernHüüt warrt Atommassen mit en Massenspektrometer bestimmt. Dorbi künnt de Massen vun de enkelten Isotopen ganz akkerat rutkregen warrn. Üm de relative Atommass to bestimmen, mutt man dorför noch de Proportschoon vun de Isotopen toeenanner weten.
Bi de op de Eer natüürlich vörkommend Elementen warrt in de Chemie de dörsnittlichen Atommassen vun dat natüürlich Isotopengemisch in de Eerdkrust angeven. In sünnere Fäll mutt dorop acht warrn, wo en Proov herkummt. In de Physik warrt tomeist blots Atommassen vun enkelte Isotopen ankeken.