August Macke

August Robert Ludwig Macke (* 3. Januar 1887 in Meschede, Hoochsuerland; † 26. September 1914 bi Perthes-lès-Hurlus, Champagne) weer en vun de bekanntst düütsch Maler vun den Expressionismus. He hett sück an de beid Utstellungen vun den Blauen Reiter bedeeligt.

Selbstporträt mit Hut (1909)

In rund teihn Johren hett Macke en Wark schafft, dat sück ünner den Infloot vun de völfältig Kunstströöms ut de Tiet tonächst stilistisch gau wannelt hett. De persönlich Stil, to de he toletzt funn, un de hüüd as typisch för Macke empfunnen wurrd, is präägt dör dat Befaaten mit de Wirkung vun dat Lucht un dör den Gebruuk vun rein, lüchten, harmoneeren Farven. Sien Biller wirken heiter un licht, all dat Tragische is frömd „Seine Bilder befriedigen die Sehnsucht nach positiven Bildern einer intakten Welt, dem Gleichklang des Menschen mit den Dingen, die ihn umgeben.“

Leven

Kindheit un Jöögd

Porträt mit Appels: Fru vun den Künstler (1909)

Tegernsee-Landschap (1910)

Marienkark in Bonn mit Hüüs un Schöstein (1911)

Gordenbild (1911)

Kairouan (III) (Aquarell, 1914)

Afscheed (1914)

August Macke wurr an’ 3. Januar 1887 in dat suerlännsch Meschede boren. Siein Vader August Friedrich Macke (1845–1904), en Deepbauingenieur un mäßig spoodriek Bauünnernehmer, hett in sien Freetiet teken un hett olt Steeken un Münten sammelt. De Moder Maria Florentine Macke, borene Adolph (1848–1922) entstamm ut en Buerfamilie. Nah sien beid öllere Süsters Ottilie un Auguste weer August dat darte Kind vun de Familie. Bald nah de Gebort vun August truck de Familie nah Köln, wo he af 1897 dat Gymnasium besöcht hett. Nahdem se noch mal umtrucken sünd, is he 1900 up dat Realgymnasium in Bonn wesselt. 1903 hett he sien latere Fru Elisabeth Gerhardt, de Dochter vun den Bonner Fabrikanten Carl Gerhardt kennen lehrt. Elisabeth wurr vun nu an sien wichtigst Modell; he hett hör mehr as tweehunnert Mal porträteert. Hör Unkel, de wohlhabende Berliner Ünnernehmer, Kunstsammler un -mäzen Bernhard Koehler, hett Macke nahderhand mehrfack ünnerstütt.

Wiels de Schooltiet hett August Macke Talent in’t Teken un Malen as ok en leevhaft Kunstinteresse wiest. 1904 hett he gegen den Willen vun sien Vader de School in de Ünnerprima verlaaten un fung en Utbillen an de Königliche Kunstakademie Düsseldörp an. All bald hett he aber den starren Lehrplaan kritisiert un vör allen ok dat immer weer Teeken nah Gipsafgüsse. He hett de Akademie blots noch af un to besöcht un hett de in' November 1906 vör de Tiet verlaaten. Parallel belegtg he 1905 Kurse an de Düsseldörper Kunstgewarfschool, de hüm mehr Anregungen vermiddeln dee. Över de mit hüm befrüend Wilhelm Schmidtbonn keem he in Kuntakt mit Louise Dumont un Gustav Lindemann, de an dat Düsseldörper Schauspeelhuus en Reformeeren vun dat Theater anstreeven deen. Mit groot Begeisterung hett August Macke 1906 Bühnendekoratschonen un Kostüme för en Reeg vun Upführen entworfen. Schmidtbonn hett den dormals 19-johrigen Macke so beschreeven: „Er war breit und groß, mit gesundem und lachendem Gesicht. Seine Gestalt, Gesicht, Stimme füllten unser Zimmer ungewohnt aus. […] Mit Kraft und Lebenslust, deren wir selbst genug zu haben dachten, hat er uns überschüttet …“

Up en reis nah Paris 1907 hett Macke Biller vun den Impressionismus kennen lehrt, de hüm deep beindruckt hemm. He hett doruphen beslooten, bi en düütschen Impressionisten sien Utbillen to ergänzen. Sien Wahl full up Lovis Corinth, de an en privaat Kuntschool in Berlin Kurse geev. Wiels den söss Maand lang düern Studienupneholt hett Macke todem völ Berliner Museen besöcht. 1908 folg en Reis nah Italien as ok, tosommen mit Elisabeth Gerhardt un Bernhard Koehler, en tweet Reis nah Paris. Anlaat för disse Reis weer de Wunsch vun Koehler, sien Sammlung mit Warken vun franzöösch Impressionismus to ergänzen, wobi August Macke as Berater hulp.

Af Oktober 1908 hett he en eenjohrig freewilligen Militärdeenst afleist, wat sien künstlerisch Schaffen meest vullstännig ünnerbreeken dee. Nah dat Enn' vun sien Militärdeenst hett he in' Oktober 1909 Elisabeth Gerhardt heiraadt. De Existenz vun dat Paar weer dör Inkommen sekert, de Elisabeth Macke ut hör Vaders Arv kreeg, un de en woll nich luxuriöös, aber doch sörgenfree Leven mögelk maken dee. 1910 bzw. 1913 wurrn de Söhns Walter un Wolfgang boren.

Maleree un Utstellungstätigkeit

De Hochtietsreis führ hüm weer nah Paris, wo August Macke Warken vun de Fauves un de Futuristen to sehn kreeg. In' Ansluss doran truck dat Ehepaar Enn' Oktober up Inlaaden vun Schmidtbonn nah Tegernsee. Dat in de Ruhe un Afscheedenheit vun Böverbayern verbrocht Johr wurr för August Macke to en besünners produktiv Schaffensphase.

To’n Anlaat vun en Utstellung hett he Anfang 1910 Franz Marc kennen lehrt. Mit den söeben Johr Ölleren verbunn hüm bald en eng Früenschap und en regen Gedankenuttuusch to künstlerisch Fraagstellungen. In’ September 1910 hett he en Utstellung vun de Neue Künstlervereinigung München, wo ünner annern Warken vun de Fauves un den anfangen Kubismus wiest wurrn.Anners as Marc, de de Vereenigung bitreeden is, harr Macke Vörbehollen gegen de Maleree vun de Liddmaaten: „[…] es schüttelt mich nicht. Es interessiert mich stark. […] Aber die Ausdrucksmittel sind zu gross für das, was sie sagen wollen.“

Wiel de Wahn- un Arbeitsverhältnisse in Tegernsee eng weern un Macke insbesünnere en Atelier hemm wull, truck de Familie Enn’ 1910 torüch nah Bonn; hier kunn in en Huus, dat Macke sien Schwegermoder hörrn dee, för hüm en Atelier utbaut wurrn. In de Bonner Tiet entstunnen mehr as 330 Biller. De Bonner Student Max Ernst wurr 1911 Früend vun Macke un hett in dat folgen Johr beslooten, ermoodigt dör dat Anerkennen un Fördern dör den Früendskrink vun Macke, Maler to wurrn.

Midden 1911 hebbt twee Liddmaaten vun de Neue Künstlervereinigung, Wassily Kandinsky un Franz Marc beslooten, en eegen Publikatschoon heruttobringen, den aber blots eenmal rutbrochten Almanach Der Blaue Reiter. Upfordert dör Marc hett sück Macke an de Redaktschoon vun den Almanach bedeeligt un stüer den Upsatz Die Masken bi; todem hett he Bernhard Koehler dorto brocht, de Finanzeeren seker to stellen. As Enn' 1911 de Redakteure vun den Almanach ut de Künstlervereenigung uttreeden deen. Um ünner de Naam Der Blaue Reiter eegen Utstellungen förtoführen, hett sück Macke anslooten. In de eerst Utstellung vun den Blauen Reiter, de 1911/12 tonächst in München, denn in Köln, Berlin, Hagen un Frankfort wiest wurr, weer Macke mit blots dree Biller vertreeden, dör de he sück nich utrecken präsenteert föhl. Sien Verhältnis to'n Blauen Reiter weer immer ambivalent ween; he weer woll tietwies vun de Maleree vun Kandinsky deep beindruckt, harr aber ok Vörbehollen gegen den hooch geistigen Anspröök vun de Künstler as ok gegen de dominante Persönlichkeit vun Kandinsky. He hett woll ok de tweete, vun Februar bit April 1912 stattfinnen Utstellung vun den Blauen Reiter, up de grafische Arbeiten wiest wurrn, bestückt, harr sück aber to dissen Tietpunkt all künstlerisch vun de Grupp torüchtrucken. Gemeensam mit Franz Marc hett he up de sien Vörslag hen 1912 en Wand vun sien Atelier mit dat Paradies bemalt, dat Adam un Eva dorstellt.

De dree Bonner Johren weern för Macke en Tiet vun leevhaft Utstellungstätigkeit. Utstellungen in naamhaft Galerien hebbt dorför sörgt, dat sien Roop över Düütschland herut wuss, ünner annern ok dör de Deelnahm an en Utstellen vun Karo-Bube in Moskau. Doröver herut is he ok as Organisator vun bedüüdend Utstellungen bekannt wurrn. He hett in den Kölner Gereonsklub Warken vun bither meest nicht bekannt, avantgardistisch Künstler utstellt un hett sück in't Rhienland för de Präsentatschoon vun den Blauen Reiter insett. 1912 weer he Liddmaat in den Arbeitsutschuss för de Sonderbund-Utstellung in Köln. Vun hum gung de Initiative ut för de Ausstellung Rhiensch Expressionisten 1913 in Bonn. Ok an de Organisatschoon vun den Harvstsalon in' September 1913 in Berlin weer he maatgevend bedeeligt.

Um Afstand to'n Kunstbedriev to winnen un sück in Ruhe up sien eegen Wark konzentreeren to können, is Macke mit sien Familie in' Harvst 1913 nah Hilterfingen an' Thunersee översiedelt. Ganz dicht bi wahn de Maler Louis Moilliet, ok Paul Klee weer nich wiet weg. In Hilterfingen entstunnen de wichtigst Biller vun sien Œuvres.

In' April 1914 wurr de Upenholt dör en good veerteih Daag düern Reis gemeensam mit Paul Klee un Louis Moilliet nah Tunesien ünnerbraken. De Reis keem up Bedrieven vun Klee tostannen. De wünsch sück en Studienfohrt, up de sück de Maler gegensiedig anregen sullen. Macke keem vun disse Reis mit völ Fotos, Teknungen un Aquarelle torüch; eenige dorvan hett he in Hilterfingen bzw. later in Bonn as Grundlaag för Biller bruukt.

In de tweet Junihälft gung dat Ehepaar nah Bonn torüch, wo August Macke söss Week vun söss Week vun intensiv Arbeit bleven. Bi Utbröök vun den Eersten Weltkriegs hett sück Macke freewillig an de Front meld un wurr an' 8. August 1914 to dat Infanterie-Regiment Nr. 160 intrucken. He is an' 26. September 1914 in dat Öller vun 27 Johren as Offizierstellvertreder an de Westfront bi Perthes-lès-Hurlus in de Champagne fallen. Sien Breef ut dat Feld staht ünner den Indruck vun de Schrecknisse un de Gruuvellichkeit vun den Krieg. Macke is up den Suldatenkarkhoff vun Souain begraven.

Wark

Inflooten un Entwicklung

Porträt Hans Thuar (1903)

Am Rhein bei Hersel (1908)

Stillleven: Hyazinthenteppich (1910)

Der Sturm (1911)

Mädchen unter Bäumen (1914)

August Macke weer apen för de völfältig Strööms ut sien Tiet un hett in sien Biller mit de nee Malstilen experimenteert. Wegen de wesseln Inflooten wiest sien Wark trotz de kört Schaffenstiet vun rund teihn Johren en flinken stilistischen Wannel up.

Fröhwark

Tonächst hett sück Macke vör allen an de beobacht Umwelt richt. De in dat Fröhwark bannig tallriek Porträts wiesen sien Bestreven, de Persönlichkeit vun de malt Personen to'n Utdruck to bringen. Eenig vun sien fröh Biller staht ünner den Infloot vun Arnold Böcklin, de sien symbolistisch Maleree mit bildnerisch Middel Ideen, Gedanken oder Stimmungen uttodrücken söcht. So schient dat Bild Herbst (1905) vun Macke dör Böcklin sien Herbstgedanken inspireert. As Vörbild ut disse Phase wurrd ok Hans Thoma nömmt, up de sien Einsamkeit Macke sien Spaziergänger van 1907 torüchgahn.

Impressionismus

1907 hett he, tonächst dör Swaart-Witt-Afbillen as ok Publikatschonen vun den Kunsthistoriker Julius Meier-Graefe, up sien eersten Parisreis denn ok in' Original, Biller vun den franzööschen Impressionismus kennen lehrt. Dat bewark en Schuuv in sien künstlerisch Entwicklung. „Ich begreife nicht, dass ich so lange an Böcklin, Thoma’scher Gefühlsmalerei hängen konnte. […] Ich bin sie für immer los“, schreev he 1907 an sien Früendin Elisabeth. He hett sien Upmarksomkeit vun dat Motiv aflenkt hen nah de Bildwirken, wobi hüm Lucht un Farv, deren Wirken, Tosommenklang besünners interesseeeren deen. Vörövergahnd, bispeelswies in dat Gemälde Am Rhein bei Hersel, hett he de typisch impressionistisch Maltechnik vun de lütt, verwischt Pinselstreeken bruukt. Vör allen aber hett sück de Infloot vun den Impressionismus up sien Motivwahl utwirkt. Macke nehm nu mehr Olldags-Motive ahn Symbolgehalt: sein eegen Ümgebung to Huus, Gordens, Landschapen, Spazeergänger, Deerten in' Zoo.

Macke hett besünners vun de impressionistisch Malern Édouard Manet bewunnert. De sien Vörbild weer bi Motivwahl un Bildkompositschoon ok denn noch wirksam, as Macke de impressionistische Malwies all weer achter sück laaten harr; so lett sück dat Staudacherhaus am Tegernsee van 1910 up Manet sien Landhaus in Rueil torüchführen.

Expressionismus

In' Verloop vun dat Tegernseer Johr änner sück sien Malwies nochmals, ditmal ünner den Infloot vun de franzööschen Fauves, aber ok de düütsch Expressionisten, dorünner Liddmaaten vun de Neuen Künstlervereinigung München, as Franz Marc un Gabriele Münter. Sien Biller wiesen nu en lüchten Farvigkeit un vereenfackt Formen up, de faken mit en dunkel Lien umrandt sünd. De Ruumdeept trett togunsten vun en flachig Wirken torüch un faken is en Interesse an dat Ornamentalen to erkennen. De tallriek Stillleven, de Macke vun nu an bit etwa 1912 malen dee, wiesen den Infloot vun den vun hüm bewunnerten Henri Matisse.

Wiels sien Kuntakt mit den Blauen Reiter hett Macke af un to mit en abstraheeren Malwies nah dat Vörbild vun Wassily Kandinsky un Franz Marc experimenteert. Ünner annern entstunn dat Gemälde Der Sturm, da in den Almanach vun den Blauen Reiter afbildt wurr. Macke geev dissen binnerhalv vun sien Gesamtwark untypischen un nich to hüm passen Malstil in den Loop vun dat Johr 1912 weer up.

Riep Stil

Dat Gemälde Spaziergänger am See I (1912) markeert en entscheeden Wennen in dat Wark vun Macke. Scharpkantige, spitzwinklige Formen sünd hier in ruckordig Dynamik gegennanner sett, de Slootenheit vun de Bildflach is uplööst. Macke reageer dormit up de Indrücke vun den Fröhkubismus mit sien Vörrieders Pablo Picasso un Georges Braque. Anfänglich övernehm he sogor de för hüm ganz untypische, dunkel-dämpt Farvigkeit vun dissen Malstil. Dorgegen sünd de prismatischen, sück överlagern un översnieden Elemente, de ebenfalls siet 1912 in sien Biller un Teknungen updüüken, up Inflooten vun den Futurismus torüchtoführen. Dat Anliggen vun den Futurismus weer dat ünner annern, dör de simultane Dorstellen vun upnannerfolgen Vörgänge Geschwindigkeit uttodrücken. En Bispeel dorför is dat Große helle Schaufenster van 1912. In de Schaufensterschiev, speegelt sück dat Gewirr vun de Straat, dorünner en nah links lopen Peerd, en sück noch rechts bewegen Droschkenkutscher un baben rechts en Revolver (mögelkerwies en Plakat). Stark beindruckt weer Macker doröver herut vun de rhythmisch gleederten, dör Lucht un Farv beweegt Biller vun de mit hüm persönlich bekannten Robert Delaunay. De sien Infloot is vun nu an in völ Biller vun Macke to erkennen, so in’ Modegeschäft (1913).

August Macke hett sück kien een vun disse Kunstrichten vullstännig anslooten, sonnern hett sück dorvan jeweils de hüm toseggen Elemente un entwickel dorut sien persönlichen, nich to verwesseln Stil. De Gegenstände wurrn nu vereenfackt (faken as geometrische Formen) un de Farvkompositschoon ünnerordnet, dorbi wurrd aber de Gegenständlichkeit nich völlig upgeven. De Farven lüchten, dat gifft kien hart Konturen mehr. Bispeelhaft wiest dat de Garten am Thuner See van 1913, en vun Macke sien wenig rein Landschapsbiller. Ok sien wichtigst Themen harr de Maler nu funnen: Fru(en) vör Schaufenster, Spazeergänger in' Park, Deerten in' Zoo. In völ vun sien Biller herrscht Bewegungslosigkeit; de Minschen sünd vun den Betrachter afwendt, faken hollen se de Kopp nah ünner un de Oogen slooten as in Meditatschoon. Faken haft de Biller wat Drömerisches an. Se wiesen Macke sien Vision vun en paradiesisch Welt.

Macke as Tekner

Da Teken hett August Macke wiel sien gesamten künstlerisch Loopbahn begleit. He hett ruch weg 6000 Skizzenbook- un ca. 3000 Eenzelblattteknungen achterlaaten. Tonächst weer dat Teken för hüm en Middel, um dat Malen to leern; die Teknung hulp hüm, gestalterisch Gesettmäßigkeiten to erkennen. „Fast immer habe ich auf der Straße das Skizzenbuch zur Hand, um Bewegungen von Menschen und Tieren allmählich voll beherrschen zu können, denn das lehrt einen kein Professor“, schreev he 1904 an sien Öllern. Ebenfalls to Studienzwecken hett he in disse Tiet tallriek Warken vun anner Künstler nahtekent. Later hett he tekent Vörstudien to dat Vörbereiten vun Biller bruukt. Dorbi weer hüm de Teknung en wichtig Medium to dat Rutbillen vun sien malerisch Utdruckswies. Hervörhaben wurrd ok dat Talent vun Macke as Karikaturist.

Rezeptschoon

Dat August-Macke-Huus

Siet 1911 wurrn Warken vun August Macke regelmatig up Utstellungen wiest, ünner annern up de documenta 1 (1955) un de documenta III in dat Johr 1964. Ok in't Utland weer Macke up Gemeenschapsutstellungen fakener vertreden. En Ünnerbreeken broch de Tiet vun den Natschonalsozialismus, in de de Biller vun Macke ünner dat Verdikt vun de „Entarteten Kunst“ fullen un ut apenlich Sammlungen entfernt wurrn. 1937 wurrn Biller vun hüm up de Utstellung „Entartete Kunst“ wiest, nah en Protest vun den Düütschen Offiziersbundes aber weer wegnommen (Macke weer in' Weltkrieg Offizier ween un mit dat EK 1 uttekent wurrn). Um welker Antall vun Biller sück dat hannel, lett sück nich mehr faststellen. 1939 wurr dat ünner Beslag nommen Gartenrestaurant (1912) in' Rahmen vun en vun de Regeeren in Updrag geven Auktschoon in't Utland verköfft.

1959 hett sien suerlannsch Heimatregion den August-Macke-Pries stift. 1991 wurr in Macke sien ehmalig Wahnhuus in Bonn dat Museum August-Macke-Huus inricht.

Bedüüdend Macke-Sammlungen gifft dat in dat Kunstmuseum Bonn as ok in dat LWL-Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte in Mönster, wo ok de Nahlaat betrüet wurrd.

Infolge vun de apenlich Upmarksomkeit, de de Schwabinger Kunstfund utlööst hett, wurr in' November 2013 bekannt, dat 2007 en Gemälde vun Macke, Frau mit Papagei in einer Landschaft (1914), vun de Villa Grisebach in Berlin för knapp 2,4 Millionen Euro verstiegert wurr. Dat is de hööchste Pries, de bither je för en Wark vun Macke up en Auktschoon in Düütschland betallt wurrn is. Dat weer Bestanddeel vun de Sammlung vun Hildebrand Gurlitt.

Kiek ok

• List vun Maler vun de Düsseldörper Malerschool

Literatur

• Mathias T. Engels: August Macke. Monographien zur rheinisch-westfälischen Kunst der Gegenwart 1. Verlag Aurel Bongers, Riäkelhusen 1958
• Städtisches Kunstmuseum Bonn: August Macke und die Rheinischen Expressionisten. Bonn 1973
• Ernst-Gerhard Güse (Hrsg.): August Macke – Gemälde, Aquarelle, Zeichnungen. Bruckmann, München 1986, ISBN 3-7654-2081-6, (Katalog to de Utstellung 1987 in Münster, Bonn un München).
• Vörlaag:NDB
• Josef Niesen: Biographie A. Mackes in Bonner Personenlexikon, 3. Uplaag, Bouvier-Verlag, Bonn 2012.
• Astrid von Friesen: August Macke: ein Maler-Leben. Ellert & Richter Verlag, Hamborg 1989, ISBN 3-89234-144-3.
• Peter Dering, Margarethe Jochimsen (Hrsg.): Kontemplation und Glück. August Mackes Menschenbild. Verein August-Macke-Haus, Bonn 2000, ISBN 3-929607-31-X, (Schriftenreihe des Vereins August-Macke-Haus e.V. 32), (Utstellungskatalog, 12. März - 28. Mai 2000).
• Westfälisches Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte Münster, Landschaftsverband Westfalen-Lippe, Kunstmuseum Bonn (Hrsg.): August Macke und die frühe Moderne in Europa. Hatje Cantz Verlag, Ostfildern 2001, ISBN 3-7757-1146-5, (Katalog to de Utstellung 2001/02 in Mönster und Bonn).
• Elisabeth Erdmann-Macke: Erinnerungen an August Macke. Fischer-Taschenbuch-Verlag, Frankfort an’n Main 2006.
• Hansestadt Stade, Kunsthaus Stade, Museum für neue Kunst, Städtische Museen Freiburg, Verein August Macke Haus Bonn e. V. (Hrsg.): August Macke – ganz privat. Eine Reise durch das Leben von August Macke. Wienand Verlag, Köln 2009, ISBN 978-3-86832-007-7.
• Hildegard Reinhardt. August und Elisabeth Macke. Spuren ihrer Beziehung (1903-1914), in: Mein zweites Ich. August und Elisabeth Macke, Nr. 56 Schriftenreihe Verein August Macke Haus, Bonn 2009.

Weblenken

August Macke. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Warken vun August Macke In: Zeno.org.
• August Macke Huus in Bonn
• Tabellarisch Levensloop vun August Macke in dat LeMO (DHM un HdG)
• Utstellungen vun August Macke up kunstaspekte.de
• documenta-Archiv