Chirurgie

Chirurgie (vun’t gr.: χειρουργική „de handwarkliche Kunst“) is dat Fackrebeet vun de Medizin, dat sik mit Operatschonen befaat. Krankheiten un Sehren warrt in de Chirurgie dör direkt Inwirken vun Hand un mit Instrumenten behannelt. De Begreep sett sik tosamen ut dat ooltgreeksche χείρ „Hand“ un ἔργον „Wark“ oder „Arbeit“. Wöörtlich översett is de Chirurg also en Handarbeiter.

Bispeel för en chirurgischen Ingreep: en Blinddarmoperatschoon

De Chirurgie warrt opletzt in vele verscheden Fackrichten vun de Medizin insett. Enige Sworpunkten sünd de Fattchirurgie, Thoraxchirurgie, Unfallchirurgie, Neurochirurgie un de Viszeralchirurgie. Man, dat gifft ok de Allgemene Chirurgie, de mehrere vun de Sworpunkten mit Hööftgewicht op de Viszeralchirurgie op sik vereent un sik faken mit chrirurgische Krankheitsbiller befaten deit. Disse Allgemene Chirurgie warrt in Düütschland aver faken diskuteert, wat man de wohrhaftig bruken deit.

In düütschsprakigen Ruum gifft dat vör allen de Hartchirurgie, Neurochirurgie, Kinnerchirurgie, Keevchirugie, plastische Chirurgie, Unfallchirurgie un de theoretische Chirurgie as egenstännige Fackrebeden. Dör all de verscheden Ünnerrebeden tütt sik de Methood vun de minimalinvasiven Chirurgie, de to’n Teel hett, den Patienten so wenig as mööglich to belasten, dat heet mit mööglichst wenig grode Sneden to opereeren. De Chirurg mutt dorbi över en Monitor opereeren un mit Redschoppen, de he blots vun buten bedenen kann.

In de Chirurgie mööt verscheden Anstalten maakt warrn: kranke Organen mööt mitünner kumplett (Ektomie) oder deelwies (Resektomie) wegmaakt un Organsystemen, de dicht sitt, wedder free maakt warrn. In enige Fäll mööt ok ne’e Organen oder Prothesen implanteert warrn.

In Krankenhüüs warrt de Begreep Chirurgie faken ok dorto bruukt, dat Fackafdeel oder en sünnere Klinik mit chirurgischen Sworpunkt to beteken.

Ut- un Wiederbilln

Du Ut- oder Wieterbilln vun en Mediziner to’n Fackdokter för Chirurgie stellt grode Anspröök dor. Dat mutt so wesen, vunwegen dat lütte Snittfehlers wiel en Operatschoon tomeist to’n direkte Naklapp un Schadens föhren kann. Liekers schall de Dokter gau handwarkliche Insichten winnen, so dat bi de Utbilln faken Artefakten, also künstlich namaakte Körperdelen mit Sehnen, Knaken, Muskeln un Bänner, to’n Öven bruukt warrt.

Historie

Hieronymus Fabricius, Operationes chirurgicae, 1685

Al ut de Steentiet un de Antike sünd Operatschonen an’n Kopp nawiest worrn, de de Patienten överleevt hebben mööt. Dat kann een an de opfunnen Knaken bewiesen. Chirurgische Behanneln sünd aver ok al bi de Römers un de ollen Ägypter mit Warktüüch maakt worrn, de sünners för de Chirurgie bestimmt weern. Över dat Resultat dorvun is wenig bekannt. En sünneret Anliggen vun de Chirurgie weer aver seker al siet Oortieten dat Bloodstillen.

Bit dat dat de akademische Medizin geev, hebbt Baders oder Wunddokters mit’n handwarklich Utbilln lüttere Operatschonen dörföhrt. En bedüden Rull hett de Chirurgie ok in Kriegstieden speelt. Vun wegen dat dat Weten över de Gefahr vun Infekschonen noch fehlen dee, weern fröher de Reedschoppen un de Hannen vun’n Dokter nich sauber maakt. De Kledaasch weern to de Tiet noch düüster, dat se nich so faken waschen warrn müssen. De Naklapp dorvun weern faken Wundinfekschonen mit ansluten Bloodvergiften (Sepsis), de tomeist to’n Dood föhren. Dat hett sik langsom ännert, nadem Ignaz Semmelweis de Oorsaak för’t Kindbettfever rutfunnen harr. En groden Schritt vöran güng de Chirurgie mit de Anstalten för de Hygiene as dat Saubermaken un ansluten Sterilisieren vun medizinsch Reedschoppen un de Desinfekschoon.

De Narkoos is eerst 1846 inföhrt worrn. Dorför müss in de Chirurgie vun wegen de gresigen Wehdaag för’n Patienten mööglichst gau arbeit warrn. Dör de grode Pien keem dat faken ok to’n Schock, wat an’n Enn to’n Dood vun den Patienten föhrt hett. Sir Robert Liston (1798-1847) hett ut Wennst, liekers dat he eerstmols de Narkoos anwennen künn, en Been in 28 Sekunnen amputeert. Dat weer to de Tiet de normale Tiet för’n Operatschoon. Vun den Liefdokter vun Napoléon warrt to’n Bispeel schreven, dat he an een Dag över 200 Amputatschonen maken künn. Vundaag duert en Ünnerschenkelamputatschoon vun’n Huutsnitt bit to’n Enn vun de Huutnaht in de Regel 25 bit 60 Minuuten, afhangig dorvun woveel Insichten de döföhren Chirurg hett.

Literatur

• Jürgen Thorwald: Das Jahrhundert der Chirurgen. Droemer Knaur, München 1980, ISBN 3-426-03275-9
• Walter von Brunn: Kurze Geschichte der Chirurgie, Berlin 1928, Needruck Berlin, Heidelbarg un New York 1973
• Walter von Brunn: Geschichte der Chirurgie, Bonn 1948 (= Geschichte der Wissenschaften: Geschichte der Medizin, 3)
• Johann Gottlon Bernstein: Geschichte der Chirurgie vom Anfange bis auf die jetzige Zeit, I-II, Leipzig 1822-1823
• Emile Forgue und Alain Bouchet: Die Chirurgie bis zum Ende des 18. Jahrhunderts, in: Illustrierte Geschichte der Medizin, düütsche Bearbeiten vun Richard Toellner, Sünneroplaag Salzburg 1986, II, S. 910-1001

Websteden

• Chirurgisch E-Learning-Anbott vun de Charité