Claudio Monteverdi

Claudio Zuan Antonio Monteverdi (ok Monteverde; döfft 15. Mai 1567 in Cremona; † 29. November 1643 in Venedig) weer en italiensch Komponist, Gambist, Singer un kathoolsch Preester. Sien Werk stellt de Wenn' vun de Musik vun den Renaissance to'n Barock dor.

Claudio Monteverdi
(Porträt vun Bernardo Strozzi)

Leven

Jöögd

Claudio Monteverdi weee de öldste Söhn vun den Wunddokter Baldassare Monteverdi (* um 1542), de ok as Barbier arbeiten dee, sien Moder weer Maddalena, borene Zignani. He harr noch en Süster, Maria Domitilla (* 1571), un en Bröer, Giulio Cesare (1573–1630/1631). Nah den Dood vun sien Moder (um 1576) hett sien Vader en tweet Mal heiraadt un harr mit sien tweet Frau noch dree Kinner, dorünner de Dochter Clara Massimilla (* 1579) un den Söhn Luca (* 1581). Ofschons sien Vater in eenfack Verhältnissen leven dee un bit 1566 sien Arbeit in en lütt, vun dat Domkapitel vun de Kathedrale hüert Geschäft utführen dee, leet he sien twee Söhns ut de eerste Ehe en gründlich musikaalsch Uptrecken bi Marc’Antonio Ingegneri, den Kapellmeester vun de Kathedrale vun Cremona, tokommen. De Infloot vun Ingegneri find sück in Monteverdi sien eerst Warksammlung Sacrae cantiunculae wedder, de he 1582 mit fiefteihn Johren herutgeven hett. 1583 keem en Book mit Madrigali spirituali herut, vun dat blots en Bassstimmbook erhollen bleev. 1587 keem denn sien eerst Madrigalbook herut, dat blots noch weltlich Warken enthollen dee.

Mantua

Titelsiet vun en Stimm ( Generalbass) vun de Marienvesper

1590 wurr Monteverdi an den Hoff vun den Hartog Vincenzo I. Gonzaga as Singer un Violist nah Mantua bestellt, wo he 22 Johr lang blieven sull. He funn dor mit en vullständig Orchester un herutragen Solisten besünners good Bedingungen vör. Dor wurr Monteverdi 1594 „Cantore“. He hett Claudia de Cattaneis, de Dochter vun en dor leven Musiker heiraadt. 1597 bereis he mit dat Orchester Flannern, wo he de groot Meesters vun den franko-fläämschen Stil kennenlehrt hett. Nah sien Rückkehr wurr he 1601 to'n Kapellmeester beropen, trotz de Angreep vun Giovanni Artusi, de den harmonischen Neerungen vun Monteverdi to völ „Modernität“ vöörsmieten dee, wiel he in' Deenst vun den Utdruck de olt Regel vun den Kontrapunkt nich achten dee.

Trotz sien Plichten tegenöver den Hoff hett Monteverdi vun 1590 bit 1605 veer wiedere Madrigalböker komponeert. Vun de Monodie mit hör Betonung vun klor Melodielinien, verständlich Texten un en toruchhollen begleiten Musik weer dat blots en lütt, logisch Träe to de Entwicklung vun de Oper. 1607 komponeer he een vun de eersten vun hör Oord, L’Orfeo, de as Updragsarbeit to'n Anlaat vun dat to'n jährlichen Karneval in Mantua rutkeem un an' 24. Februar eerstmals upführt wurr; to'n Insatz keemen ünner annern de beid Kastraten Giovanni Gualberto Magli un Girolamo Bacchini as Mezzosoprane. De Oper weer sofor spoodriek. Vun den Dood vun sien Fru, de in' September in Cremona begraben wurr, weer Monteverdi deep drapen. Er wull eerst nich weer nah Mantua torüchgahn, komponeer dor aber 1608 en wiedere Oper, L'Arianna, vun de blots dat Lamento överleefert is.

1610 komponeer he sien hüüd woll bekannst Sakralwark, de so nömmt Marienvesper (Vespro della Beata Vergine). Nah den Dood vun Hartog Vincenzo 1612 wurr Monteverdi vun de sien Nahfolger entlaaten, de mit de Musik vun Monteverdi wenig anfangen kunn.

Venedig

Nah en körten Upenholt in Cremona wurr Monteverdi 1613 eenstimmig to'n Kapellmeester vun den Markusdom in Venedig ernannt, en vun de bedüüdenst musikalischen Ämter vun de dormalig Tiet, wo he den Chor wedderbeleven kunn, nee virtuoos Singer as Francesco Cavalli instellen dee, nee Noten köfft hett, dat Singen von Messen an Weeken- un Festdaag weer inführt un dorför sörgt, dat de Liddmaaten vun dat Instrumentalensembles Maandslöhns kreegen, anstatt as bither up Dagbasis betallt to wurrn. Dormit fungen sien woll angenehmste un produktivste Johren an. Parallel to tallriek geistlich Warken hett Monteverdi sien weltlich Wark wieder führt un hett tüschen 1614 un 1638 de Madrigalböker VI bis VIII.

Nah den Dood vun sien Söhn, de de Pestepidemie wiels den Mantuaansch Arvfolgekrieg to'n Opper full, wurr Monteverdi tosehends krank. 1632, sien Fru weer 1607 storven, leet he sück, ok ünner den Indruck vun en Pestepidemie, to'n Preester weehen. Insbesünnere dör de Eröffnung vun dat eerste allgemeen togängliche Opernhuus in Venedig 1637 anreegt, hett he wiedere Bühnenwarken verfaat, dorünner Il ritorno d’Ulisse in patria (1641) un L’incoronazione di Poppea (1642). Tietgliek hett he de Utgaav vun sien utwählt geistlich Musik in de Sammlung Selva morale e spirituale (1641) överwacht. Nah en letzte Reis nah Cremona un Mantua sis he 1643 in Venedig storven, wo dat denn en fierlich Begrävnis geev. Sien Graff is in de Kark Santa Maria Gloriosa dei Frari in de eerst vun de veer Kapellen, de den Hööftchor flankeeren.

Tosommen mit sien eenzig Fru harr Monteverdi twee Söhns. Francesco wurr later Tenorsänger an' Markusdom; Massimiliano studeer Medizin, wurr 1627 up Befehl vun de Inquisitschon wegen de Lektüre vun verboden Böker verhaft, nahdem sien Vader Lösegeld betallt harr, een Johr later ut dat Gefängnis entlaaten un weer dornah Dokter in Cremona bit to sien Dood 1661.

Bedüüden

Monteverdi führ de vun de Florentiner (vör allen Jacopo Peri) kört vör de Johrhunnertwenn as nee musikalisch Form entwickelte Oper to ehr eersten Hööchpunkt un kreeg dormit all to Leevtieden grooten Ruhm. All tosommen hett he mindst 18 Opern komponeert; aber blots L’Orfeo, L’Incoronazione di Poppea un Il ritorno d'Ulisse in patria sünd erhollen bleven.

Dat 8. Madrigalbook vun Monteverdi enthollt de „Madrigale vun Leev un Krieg“ (Madrigali guerrieri et amorosi), de völfack as de vullendeste Bispeelen vun disse Form ansehn wurrn. All tosommen demonstreeren de acht Böker de bedüüden Träe vun den polyphonschen Stil vun de Renaissancemusik to'n monodschen Stil vun den Barock.

Monteverdi hett ok mit theoretisch Ütern de latere Musikgeschichtsschrieven beinfloot. In sien bUtnannersetten mit Giovanni Artusi hett he in dat Vörwoort vun sien 5. Madrigalbook vun „Seconda pratica, overo perfettione della moderna musica“. snackt In de Vörreed to sien 8. Madrigalbook behaupt he, he sülvst harr mit dat Utfinnen vun en bitlang fehlen „erregten Stils“ („genere concitato“) de Musik eerst „vollständig“ bzw. „vollkommen“ maakt.

Nah sien Dood hett man Monteverdi lang Tiet vergeeten; eerst mit Gian Francesco Malipiero, de de Kompositschonen vun Monteverdi van 1916 bit 1942 in sössteihn Bannen herutgeven hett, wurr dat Interesse an sien Wark grötter. En Warkverteken, dat Stattkus-Verteken, keem 1985 herut.

Warken

Geistlich Warken

• Sacrae cantiunculae 3 v., 1582
• Madrigali spirituali 4 v., Brescia 1583
• Messa in illo tempore, 1610
• Vespro della beata vergine (Marienvesper) da concerto composta sopra canti fermi, 1610
• Selva morale e spirituale 1641, darin Messa a 4 v. da cappella
• Messa a 4 v. et salmi a 1–8 v. e parte da cappella & con le litanie della B.V. (Druck 1650)

Weltlich Vokalwarken

• Canzonette 3 v., 1584
• 6 Bökerr Madrigali a 5 v., 1587, 1590, 1592, 1603, 1605 (mit B.c.), 1614 (mit B.c., con uno dialogo a 7 v.)
• Concerto, 7. Madrigalbuch 1–4 e 6 v., 1619
• Madrigali guerrieri et amorosi …libro 8° 1–8 v. con B.c., 1638
• Madrigali e canzonette libro 9°, 1651
• 2 Böker Scherzi musicali, 1607 und 1632
• Lamento d’Arianna, 1623; mit latiensch Text als „Pianto della Madonna“, in: Selva morale …, 1641

Bühnenwarken

Uttogg ut Il ritorno d’Ulisse in patria

• L’Orfeo, Mantua 1607
• L’Arianna, ok dor 1608
• Prolog to L’idroppica (Guarini), ok dor 1608 (verschullen)
• Il Ballo delle ingrate, ok dor 1608
• Ballett Tirsi e Clori ok dor 1616
• Prolog zu Maddalena, ok dor 1617
• Intermedien Le nozze di Teti e di Peleo, ok dor 1617 (verschullen)
• Andromeda, ok dor 1617 (verschullen)
• Lamento d’Apollo, ca. 1620 (verschullen)
• Il Combattimento di Tancredi e Clorinda, Venedig 1624
• La finta pazza Licori, Mantua 1627 (verschullen)
• Armida, 1627 (verschullen)
• Prolog und Intermedien, u. a. Gli amori di Diana e di Endimione, Parma 1628 (verschullen)
• Torneo Mercurio et Marte, ebd. 1628 (verschullen)
• Proserpina rapita, Venedig 1630 (verschullen)
• Ballo in onore dell’Imperatore Ferdinando III, Wien 1637
• Il ritorno d’Ulisse in patria, Venedig 1641
• Le nozze d’Enea con Lavinia, Venedig 1641 (verschullen)
• Ballett La vittoria d’amore, Piacenza 1641 (verschullen)
• L’incoronazione di Poppea, Venedig 1642 (dorvan gifft dat twee Faaten)

Literatur

• Bibliografie vun Geoffrey Chew (University of London).
• Emil Vogel: Leben, Wirken im Lichte der zeitgenössischen Kritik und Verzeichniss seiner im Druck erschienenen Werke. Breitkopf & Härtel, Leipzig 1887.
• Wolfgang Osthoff: Das dramatische Spätwerk Claudio Monteverdis. Hans Schneider, Tutzing 1960.
• Manfred H. Stattkus: Claudio Monteverdi. Verzeichnis der erhaltenen Werke (Kleine Ausgabe) (SV). Bergkamen 1985 (Körtfaaten).
• Wulf Konold: Monteverdi. Rowohlt, Reinbek bi Hamborg 1986, ISBN 3-499-50348-4.
• Gary Tomlinson: Monteverdi and the End of the Renaissance. University of California Press, Berkeley 1990, ISBN 0-520-06980-3.
• Silke Leopold: Monteverdi und seine Zeit. 3. Uplaag. Laaber-Verlag, Laaber 2002, ISBN 3-921518-72-5.

Weblenken

Claudio Monteverdi. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• DNB-Katalog
• Noten vun Claudio Monteverdi in dat International Music Score Library Project
• Gemeenfree Noten vun Claudio Monteverdi in de Choral Public Domain Library (ChoralWiki) (engelsch)
• Lewis Morton: [1] vullständig List vun all Warken vun Monteverdi, insluutend vun all Inhollen vun de Madrigalböker (engelsch)