Düütsche Arbeiderpartei

Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Düütsche Arbeiderpartei (Öösterriek-Ungarn).

De Düütsche Arbeiderpartei (DAP) weer en düütsche Lüttpartei, de dat blots kort vun 1919 bit 1920 geven hett. Se weer de Vörlöperorganisatschoon vun de Natschonalsozialistische Düütsche Arbeiderpartei (NSDAP).

Grünnen

De DAP is an’n 5. Januar 1919 in München in’n „Fürsternfelder Hof“ – een Week vör de Landdagswahl in Bayern 1919 – dör den Warktüüchslosser Anton Drexler, den Sportjournalist Karl Harrer un tweeuntwintig annere Lüüd grünnt worrn. Vörrutgahn is de Müncher Fre’e Arbeiderutschuss för en go’en Freden, de een Johr vörher ok vun Drexler grünnt weer. Drexler is denn ok to’n Vörsitter vun de ne’en Partei wählt worrn. Eerste Liddmaten vun de DAP weern meist blots Arbeitskollegen vun Drexler, de bi de Müncher Iesenbahnwarken arbeit hebbt. Annere fröhe Liddmaten weern de Weertschopsideoloog Gottfried Feder un de baltendüütsche Flüchtling Alfred Rosenberg. Versammlungen weern eerst in de achteren Kamern vun lütte Beerstuven in München afhollen. Drexler weer man keen go’en Spreker, sien Reden künnen nich motiveren un güngen faken in’n Larm vun de Gastweertschop ünner.

Hitler sien Bitritt

Adolf Hitler keem an’n 12. September 1919 to’n eersten mol in Kuntakt mit de DAP. As V-Mann vun de Riekswehr harr he den Opdrag, en Versammlung vun de ne’en Partei, de to de völkeschen Bewegen höör, to besöken un Informatschonen tosamen to drägen. Wenige Daag later is he sülvst in de Partei inpeddt un harr dor gau dat Seggen. Gegen de sektiererische Utrichten vun de Splitterpartei bit dorhen hett Hitler op dat Aktiveren vun de Volksmassen sett un hett sik vun November 1919 an ok dorna as Redner inszeneert.

Wannel to de NSDAP

In de nächsten Maanden weer Hitler Propagandabeopdraagte vun de Partei, man he weer nich in’n Vörstand. Liekers wunn he jümmer mehr Bedüden för de Partei un hett ok wichtige Saken beslaten, ahn dat vörher aftosnacken. To’n Bispeel ünnerschreev he den Mietverdrag för de eerste faste Gewarfssteed vun de Partei in’n Opdrag vun’n Parteivörsitter. Butendem weer he för de Organisatschoon vun all Veranstalten as ok för de Apentlichkeitsarbeit vun de DAP tostännig. Den demokraatschen Opbo vun de Partei fünn Hitler dorgegen as Last. He wull en Föhrer mit diktatoorsche Rechten un legg sik ut dissen Standpunkt mit den Vörstand vun de DAP an, sünners aver mit Drexler un Harrer.

Sien Tiet hett he bito mit Verkünnen un Versammlungen tobröcht, de langsom jümmer mehr Müncher Tokiekers anlocken de. Dör Bidrääg, Spennen un Intrittsgeller keem so ok Geld in de Parteikass. För den 24. Februar 1920 hett Hitler gegen den Twievel vun Drexler de eerste „Massenversammlung“ vun de DAP ansett ünner dat Motto „Was uns Not tut!“. Ankünnigt weer se mit ro’e Plakaten, üm de linken Arbeiderparteien to provozeren.

De Oort vun de Veranstalten weer de Festsaal vun’t Hofbräuhaus am Platzl. Ruchweg 2.000 Minschen sünd den Avend kamen, de tosätzlich to en Reed vun Hitler to’n eersten mol ok en vullstännig annere Oort vun Versammlung beleven deen. Dat keem dorop an, en strikte Disziplin to hollen. De Afloop weer nipp un nau fastleggt un to’n eersten mol hebbt ok junge Parteiliddmatenun -anhangers den Saal för Stören schuult. Ut disse Saalschuul is al korte Tiet later de SA tostannen kamen.

An dissen Avend is vun Hitler de Beteken NSDAP inföhrt worrn. De Afkörten „NS“ schüll dat Sünnere vun de Partei verdüütlichen un weer vun Hitler, Eckart, Esser, Heß, Röhm un Feder ahn Weten vun de Parteispitz inföhrt. De offizielle Ümmelln vun DAP in NSDAP is al an’n 20. Februar 1920 – veer Daag för de Versammlung – maakt worrn.

Literatur

• Martin Broszat: Die Machtergreifung, Der Aufstieg der NSDAP und die Zerstörung der Weimarer Republik. Dtv, München 1994, ISBN 3-423-04516-7.
• Kurt Gossweiler: Kapital, Reichswehr und NSDAP 1919-1924. Akademie-Verlag, Berlin 1984.
• Ian Kershaw: Hitler. DVA, Stuttgart

1. 1889-1936. 1998, ISBN 3-421-05131-3 (5. Kapitel: Der Bierkelleragitator, S. 173ff. über die DAP als Vorläuferpartei der NSDAP und die Thule-Gesellschaft).

• Werner Maser: Der Sturm auf die Republik, Frühgeschichte der NSDAP. ECON, Düsseldörp 1994, ISBN 3-430-16373-0. (Bargt all Hitlerzitaten vun’n Artikel).
• Kurt Pätzold, Manfred Weißbecker: Geschichte der NSDAP 1920-1945. PapyRossa-Verlag, Köln 2002, ISBN 3-89438-260-0.

Weblenken

• Artikel op de Sieten vun’t Düütsche Histoorsche Museum