Dogger (Alken)
De Dogger (Alca torda), up Platt ok Duker, Foot in’n Moors oder Foot in’t Maars nömmt, is en Vagel ut de Familie vun de Alkenvagels. Nadem de Grote Alk in’t 19. Johrhunnert utstorven is, hannelt sik dat um de eenzige Aart ut dat Geslecht vun de Alken, de hüdigendags noch leven deit. Dat gifft twee Unneraarden, de sik man bloß in’e Grötte en beten verscheelt, man, wat de Gene angeiht, meist liek sünd.[1]
| Dogger, Foot in'n Moors, Duker | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Systematik | ||||||||
| ||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||
| Alca torda | ||||||||
| Linnaeus 1758 |
De Dogger is en stevig booten Alken mit en hogen, an’e Sieten tohopendrückten Snavel un en Steert, de man wat lang is for en Alkenvagel. Up dat Water un in’e Luft laat he, as Lummen, man sien Snavel is danniger un sien Steert is länger. An Land sitt un loppt he liekup. In Middeleuropa brott de Dogger bloß man an de wecken Stäen un hollt sik dor in’n Sommer up. In’n Winter steiht he regelmotig an de Oost- un Noordseeküst. Vun 2015 af an warrt de Dogger vun de IUCN taxeert as en Vagel, de „nich wiet af vun Gefohr“ is.[2]
Kennteken
ännern
Utwussene Doggers sünd 38 bit 43 cm lang un könnt ehre Flunken 60 – 69 cm wiet ut’neen spannen. Weegen doot se twuschen 600 un 800 g. Dor sünd se bi 22 % lichter mit, as de Seekuuten, de se liek sehn doot.[3] Heken un Seken verscheelt sik in’t Utsehn nich groot.
Wo se tohuse sünd un wo se leven doot
ännernBröden doot de Doggers in’n Noordatlantik twuschen 43° un 73 ° nöördliche Breede. In desülbigen Gemarken is ok de Seekuut tohuse. Man anners as düsse Aart leevt de Dogger bloß man in’n Noordatlantik.[4] Middelpunkt vun all Doggers is Iesland. Dor bröödt bi 65 bit 70 % vun den Weltbestand.[5] Nochmol bi 20 % bröödt up de Inseln vun Grootbritannien, un nochmol 10 % verdeelt sik up lüttjere Kolonien in Kanada un Norwegen. An’n meisten in’n Süden kaamt se in Europa vör in’n Norden vun Frankriek un in de USA in’n Bundsstaat Maine. Nadem se in de 1960er Johre dor utstorven weern, gifft dat midderwielen wedder Brödelpaare up Helgoland. Vun de 1980er Johre af an bröödt dor wedder Paare vun de Unneraard Alca torda islandica . Twuschen 2001 un 2003 sünd dat jummers 12 – 17 Paare ween.[6] De Vagels, de in’n Winter to sehn sünd, höört avers to de Unneraard Alca torda torda, wat de Nominatform is.
Wat de Dogger freten deit
ännernEhr Freten fangt de Doggers bi’t Dükern unner Water. Dichte Swarms vun Doggers unner Water sünd buten de Maten roor. Anners, as de annern groten Alkenvagels, söökt Doggers ok in de Münnen vun grote Ströme ehr Freten, ofschoonst dor nich so veel Solt in’t Water is.[7] Se freet sunnerlich Fisch, as Atlantschen Hering, Sandaale un Sprotten, man ok allerhand Aarden Kreefte un Seewörmer. In de Noordsee liggt de Stäen, wo se ehr Freten söökt, meist nich wiet af vun de Kolonien, wo se bröden doot. Dükern könnt se bit hen to 120 m deep, man meist gaht se bloß daal bit up 40 m. In’n Döörsnitt sünd se dor minner, as 60 Sekunnen bi unner Water.
Vermehren
ännernKolonien
ännern
Je nadem kehrt de Doggers to’n Bröden torüch na ehre Kolonien twuschen Enne Februar un Mai. To 91,5 % blievt se up’n sülvigen Platz, wo se in’t Johr vördem ok brott harrn.[8] Faken finnt se sik mit annere Alkenvagels to grote Kolonien tohopen. Dat eerste Mol kaamt se to’n Bröden, wenn se twuschen veer un sess Johre oold sünd.
Wo se bröden doot
ännern
De Dogger brott an’e Küsten an Klippen oder up’n flacken Strand, de todeckt is mit allerhand Steen. Man roor is dat, wenn Doggers ehre Nester up blanken Felsensull anleggt, normolerwiese warrt dat boot in en Höhl oder Klööv. De Eier weert in en Kolonie bannig synchron afleggt: 80 % vun de Eier weert binnen 10 Dage leggt.[9] Mit dat Eierleggen fangt se in’n Süden Anfang Mai un in’n Norden Anfang Juni an[10] Meist warrt bloß een Ei leggt, dat is tämlich groot. De Brödeltied wohrt unnerscheedlich lang: Twuschen 28 un 43 Dage könnt dat ween.[11][12] Bi’t Bröden un ok bi de Pleeg vun dat Junge maakt de beiden Olen mit. Se lööst sik to’n Bröden na 12 bit 24 Stunnen af. In’n Döörsnitt na 17 bit 18 Dage büxt de Jungen ut’n Nest ut. De so nömmte „Doggersprung“ passeert meist vun Enne Juli, Anfang August af an. Dor jumpt de Jungen bi vun’n Nestfelsen un lannt direktemang in de See oder ok up Gras- un Steenland unner dat Nest. Een vun de Olen is normolerwiese bi den Sprung mit bi un hölpt dat Junge, datt dat goot ankummt. In’n Grootbritannien is natellt wurrn, datt bi 100 Öllernpaare 71 Jungvagels utkrupen doot. In annere Gemarken hett dat lieke Studien geven.[13] Roofdeerter, de Eier un Küken freten doot, sünd Raven, Kreihen un Möwen. Vun hunnert Dogger-Jungvagels schafft bloß 11-18 Stuck, 4 Johre oder oller to weern.[14] Bi de adulten Doggers gaht elk Johr bi 9 % doot.[15]
Bestand
ännern
To’n Anfang vun dat 21. Johrhunnert warrt de Weltbestand up 0,6 bit 1 Mio. Brödelpaare taxeert[16] Dor 430.000 bit 770.000 Paare vun sünd in Europa tohuse.
Unneraarden
ännernTwee Unneraarden gifft dat, de sik in’e Grötte verscheelt:
- Alca torda islandica Kummt in Iesland vor, un up de Färöers, de brittschen Eilannen un in de Noordsee. Düsse Unneraard leevt in Waters, de en bete´n warmr sünd un se sünd en beten lüttjer, as de Nominatform.
- Alca torda torda is de Nominatform.
Literatur
ännern- Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel, Wolfgang Fiedler (Rutg.): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas. Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel. 2., vollständig überarbeitete Auflage. Aula-Verlag, Wiebelsheim 2005, ISBN 3-89104-647-2.
- Anthony J. Gaston, Ian L. Jones: The Auks (= Bird Families of the World. Bd. 4 (recte 5)). Oxford University Press, Oxford u. a. 1998, ISBN 0-19-854032-9.
- Collin Harrison, Peter Castell: Jungvögel, Eier und Nester der Vögel Europas, Nordafrikas und des Mittleren Ostens. 2., überarbeitete Auflage, deutsche Lizenzausgabe. Aula-Verlag, Wiebelsheim 2004, ISBN 3-89104-685-5.
- Renate Kostrzewa: Die Alken des Nordatlantiks. Vergleichende Brutökologie einer Seevogelgruppe. Aula-Verlag, Wiesbaden 1998, ISBN 3-89104-619-7.
Belege
ännern- ↑ Bauer et al., S. 563
- ↑ IUCN Redlist to’n Dogger, upropen 24. März 2017
- ↑ Kostrzewa, S. 46
- ↑ Gaston et al., S. 126
- ↑ Kostrzewa, S.46
- ↑ Bauer et al., S. 564
- ↑ Gaston et al., S. 129
- ↑ Kostrzewa, S. 48
- ↑ Gaston et al., S. 131
- ↑ Harrison, 172
- ↑ Bauer et al., S. 565
- ↑ Harrison et al., S. 173
- ↑ Bauer, S. 565
- ↑ Kostrzewa, S. 46"
- ↑ Gaston et al., S. 133
- ↑ Bauer, S. 563
