Gangsteen
Gangstenen (ok Subvulkaniten nöömt) sünd Stenen ut de Grupp vun de Magmatiten, entstaht also dör Verklamen ut Smölt. Disse Form vun Magmatiten wiest beid Markmolen op: de vun Plutoniten (Deepenstenen), as ok de vun Vulkaniten (Vergatenstenen). Dat kummt dorvun, dat hier dat Magma dör drange „Gäng“ ut deep in de Eer opstiggt, op’n Weg na de Böverflach aver in jemehr Spleten un Opstiegskanals steken blievt.
Dat Magma dörsett dorbi vör’t Afkölen den al verklamten, fasten Erupschoonsblock un dringt faken ok in den Nevensteen in. De Gäng (Kluften) sünd tomeist vun ruchweg parallel Flachen un hebbt faken blots lütte Dicken vun wenige Zentimeter bit hööchstens ’n poor Meter.
Egenschoppen ännern
Gangstenen kamt to’n een as so nöömte Dykes (utdehnt platenförmige Steenkörpers) vör, to’n annern in Röhren (ok engelsch as pipes betekent) as to’n Bispeel de Kimberliten in Süüdafrika. Vunwegen dat gaue Afköhlen bi’n Opstieg, wiest Gangstenen – in’n Gegendeel to de Deepenstenen – faken en porphyrisch Föög op, d. h. grote, goot utbillte Kristallen in en fienkörnige Grundmasse.
Gangstenen, wovun de cheemsch un mineralogische Tohopensetten to’n wieten Deel noch as de vun’t Utgangsmagma is, warrt as aschist (vun’t gr.: aschistos „nich splitt“) betekent. Disse Gangstenen warrt nöömt na dat entsprekent Plutonit plus Beteken, t. B. Granitporphyr oder Syenitporphyr.
Fakener gifft dat aver de diaschisten Gangstenen as Apliten, Pegmatiten, Lamprophyren un Lamproiten. Lamprophyren sünd düster, fienkörnig un liek den Basalt, dat sünd Stenen as Spessartit, Monichiquit oder Kersantit. Apliten un Pegmatiten sünd helle Gangstenen, de ut granitische Magmen entstaht un blots Feldspaten un Quarz bargt. Pegmatiten, de faken ok rore Mineralen un Ierzen bargt, sünd groff- bit resenkörnig, Apliten dorgegen fien- bit middelkörnig.
Kiek ok ännern
Literatur ännern
- Hans Cloos, Einführung in die Geologie. Lehrbook, 503p. (115-119), Gebrüder Borntraeger, Berlin 1963.
- A.Streckeisen, Minerale und Gesteine. Hallwag-Taschenbook, Bern-Stuttgart 1977.