Giovanni Schiaparelli
Giovanni Virginio Schiaparelli ([dʒoˈvanːi virˈdʒiːnjo skjapaˈrɛlːi]; * 14. März 1835 in Savigliano bi Cuneo; † 4. Juli 1910 in Mailand) weer en italienschen Astronom. Vun 1864 bit 1900 weer he Direkter vun de Brera-Sternwacht vun Mailand.
Schiaparelli hett den Roop, de Astronom mit de scharpsten Ogen vun sien Johrhunnert wesen to hebben. Bekannt wornn is he vör allen mit sien Beoachten vun de Planeten Merkur, Venus un Mars. Sünners mit sien Opdecken 1877 vun schienbor sachte Rönnen op’n Mars hett hje sik en Naam maakt, de vun de Medien as „Mars-Kanaals“ betekent un achtig Johren lang Thema in de Forschung weern. Schiaparelli hett bito ok eudoxische Bahnkurven (Hippopeden) utforscht as ok tallrieke Kometenbahnen. He künn en Tosamenhang twüschen jemehr Bahnen un Meteorströöm herstellen, de jeed Johr wedderkemen. Later hett he sik mit de Historie vun de Astronomie un sünners mit himmelkundliche Apsekten in’t Ole Testament.
Leven un Wark ännern
Schiaparelli hett 1854 an de Universität vun Turin in de Ingenieurwetenschoppen vun de Architektur un Hydraulik gradueert. En Tiet lang hett he private Studien bedreven op de Feller vun de Astronomie, Mathematik un Spraken. 1856 kreeg he en Arbeit as Mathematikschoolmeester an en Volksschool in Turin. Üm Astronom to warrn hett he vun 1857 an för twee Johren an de Berliner Steernwacht ünner den dormoligen Direkter Johann Franz Encke studeert. Dorto hett he een Johr an de Pulkowo-Steernwacht ünner dat Regeer vun Wilhelm Struve arbeit. 1860 is Schiaparelli na Italien torüch kamen, woneem he in Mailand an de Brera-Sternwacht ünner Francesco Carlini arbeit hett.
Weltwiet bekannt worrn is he dör sien Mars-Beobachten un sien Opdecken vun de so nöömten Mars-Kanaals (Canali) in’t Johr 1877, as de Mars sünner dicht an de Eer keem. Disse lienenordigen Strukturen legen dormols an de Grenz vun dat, wat een mit de 30- bit 50-cm-Linsenfeernröhren sehn künn un setten sünnere Insichten bi’t Beobachten vörrut. Eerst bi de Mars-Oppositschoon 1879 weern sien Beobachten vun annere Astronomen bestätigt.
Schiaparelli hett de Kanaals för natürliche Lunken hollen, de bit to 2000 km lang un ruchweg 100 km breed weern, un dör de sik vielliecht Water op de sonst drögen Böverflach utbreden künn. Man en verkehrte Översetten in’t Engelsche (canals statt channels) hett bi vele Journalisten dorto föhrt, dat se an künstlich boete Strukturen dachten. So sünd Science-Fiction-Romanen un en johrteihntlangen Mythos vun Marsminschen entstahn. 1894 hett Percival Lowell de Flagstaff-Steernwacht in Arizona boet, üm de Mars-Kanaals un dat op Mars vermodte Leven neger to ünnersöken.
Eerst 1965 hebbt Biller vun de US-Sond Mariner 4 de Spekulatschonen to en Enn bröcht. Vundaag gellt de Mars-Kanaals deelwies as optischen Drug (Lienenverstarken) dör korreleert Reizen vun naverte Sehzellen. De flachige Dortellen vun Antoniadis vun 1910–30 wiest aver kuum mehr Enkeltheiten. Ruchweg de Hälft vun Schiaparelli sien optekenten Kanaals sünd aver woll wohren Canyons, lienenförmige Schaddens, Daalsystemen oder Kraterkeden[1].
Utforscht hett Schiaparelli aver ok den Merkur, de Venus, de Sünnaktivität un Dubbelsteerns. Mit en utekente Arbeit hett Schiaparelli butendem nawiest, dat de Meteorstroom vun de Perseiden in’n August mit den Komet 109P/Swift-Tuttle vun 1862 tosamenhangt. Bi’n Mars hett he sik wieter ok mit en betere Nomenklatur un mit de Ännern vun de röötlichen un gröönlich-grauen Flachen un de witten Poolkappen ut’neensett.
De Modeschöppersche Elsa Schiaparelli weer sien Nichte.
Utteken un Ehren ännern
Schiaparelli weer Liddmaat vun de Accademia dei Lincei (1870), korresponderen Liddmaat vun de Bayerischen Akademie vun de Wetenschoppen (1873)[2], Maat vun den Senato del Regno (1889)[3], korresponderen un utwärtig Liddmaat vun de Königlich-Preuß’schen Akademie vun de Wetenschoopen (1879/1904)[4], utwärtig Maat vun de Royal Society (1896), Maat vun de Accademia della Crusca (1907)[5] un Liddmaat vun de National Academy of Sciences (1910).
He weer 1872 mit de Goldmedaille vun de Royal Astronomical Society ehrt un 1876 mit de Cothenius-Medaille vun de Leopoldina. Na em sünd Kraters op’n Maand, op den Merkur un op’n Mars nöömt worrn, bito hett en Marslander sien Naam dragen. Ok de Asteroid (4062) Schiaparelli is ne em nöömt.
Literatur ännern
- Friedrich Becker: Geschichte der Astronomie (1968), BI-Hochschultaschenbücher, Bd. 298, 3. Oplaag, Bibliogr. Inst., Mannheim/Wien/Zürich
- Emilio Bianchi: Schiaparelli, Giovanni Virginio (1936), in: Enciclopedia Italiana, Rom, online op treccani.it}}
- Paul Raeburn: Mars. Die Geheimnisse des roten Planeten (1999), Verlag Steiger, Augsborg, ISBN 3-89652-168-3
- William Sheehan: The Planet Mars. A History of Observation and Discovery (1996), University of Arizona Press, Tucson AZ, ISBN 0-8165-1640-5
Weblenken ännern
Giovanni Schiaparelli. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Borns ännern
- ↑ Gottfried Gerstbach: Mars Channel Observations 1877–90, Compared with Modern Orbiter Data. (PDF) 2003.
- ↑ Prof. Dr. Giovanni Virginio Schiaparelli, Maten vun de Bayerischen Akademie vun de Wetenschoppen
- ↑ Scheda bi’n italieenschen Senat; mit Bild
- ↑ Liddmaten vun de Vörgängerakademien – Giovanni Virginio Schiaparelli, Berlin-Brannenborgische Akademie vun de Wetenschoppen (Rutgever); afropen an’n 10. Juni 2015
- ↑ List vun de Maten vun de Akademie