Harry Wolff

en plattdüütschen Schriever

Harry Wolff (* 20. August 1900 in Vesack; † 13. Dezember 1943 in dat KZ Auschwitz) weer en plattdüütschen Schriever.

Wolff is 1900 as Söhn von Selma, borene Bry (28. April 1873-28. Juni 1953), un Siegmund Simon Wolff (1. Juni 1863-8. Februar 1940) in Vesack boren. De Öllern weren Joden un harrn en Beddenladen in de Havenstrate in Bremen, dat in de Riekspogromnacht 1938 toschannenricht worrn is.

1918 hett Wolff för dree Johr en Lehr as Bookhändler bi Ludwig Ey in Hannover anfungen. Dat eerste Book hett he al 1917 schreven. He hett later de Reeg Unterm Strohdach rutbröcht un weer Schriftbaas bi de Niederdeutsche Heimatblätter. Wolff is denn na Bremen tagen un weer dor Verlagsdirekter bi Ludwig Roselius sien Friesenverlag in de Böttcherstrate. Mit Roselius hett he bet an’t Enn von dat Johr 1927 tohooparbeidt. 1928 hett he de Tiedschrift Niederdeutsche Welt rutbröcht.

Na de Machtergreifung von de NSDAP in’n März 1933 müss he as Schriftbaas von de Niederdeutsche Monatshefte ophöörn.

Wolff hett sien Geld denn in’n Kaffehannel verdeent. An’n 9. August 1938 müss he dat Geschäft op siene Fro överschrieven, von wegen, dat Joden keen Geschäften mehr föhren dröffen.

Bet 1941 noch hett de Familie in Bremen in de Paschenburgstrate leevt. Wolff is an’n 10. Februar 1943 von de Gestapo verhaft worrn, sien Eh is ophaven worrn un an’n 28. Mai 1943 is he in dat KZ Auschwitz kamen. Sien Dood in dat KZ warrt in de KZ-Ünnerlagen op den 13. Dezember dateert. Dor steiht, dat he an septische Angina storven is. Wohrschienlich is he aver ümbröcht worrn.

He hett 1922 Mathilde Kaftan (* 23. April 1896) freet. De beiden harrn de Dochter Ruth Gisela Wolff (* 1926). De Fro is in’n Juni 1943 in dat KZ Ravensbrück un de Dochter in’n Mai 1943 in dat Ghetto Theresienstadt kamen. De beiden hebbt överleevt.

In de Paschenburgstrate 44 in Swachhusen liggt vondaag en Stolpersteen för Wolff.

Warken ännern

Plattdüütsch:

  • Minschen achtern Diek. Een plattdütsch Book. Verlag Hansa-Antiquariat, Bremerhoben 1926
  • De Stedinger. Een Späl in 5 Törn. Fr. Riemann, Wesermünde-Lehe 1927
  • Ut Dag un Drom. Een buntet Book. Neddersassische Verlagssellschop, Bremen 1931
  • Wat de Wind weiht. - Bremen : Sülvsverlag, 1936

Hoochdüütsch:

  • Wandervogels Fahrtenschatz. Zwißler, Wulfenbüttel 1917
  • Von Sonne und Leben. Volger, 1919
  • Um den Hof. 2 Erzählungen aus dem niedersächsischen Bauernleben. Hannover, [üm 1925]
  • Die Leute vom Möhlenhof. Erzählung aus dem niedersäschsischen Bauernleben. Neuland-Verlag, Hamborg 1926
  • Niederdeutsches Hausbuch. Jahrbuch für niedersächsische Heimatart. Friesen-Verlag, Bremen 1927
  • Bremer Land. Das Bremer Landgebiet einschließlich der Stadt Vegesack in Wort und Bild. Hauschild, Bremen 1928

Literatur ännern

  • Konrad Tegtmeier: Harry Wolff. Persönlichkeit und Schaffen. (in: Niederdeutsche Welt 8. (1933), S. 52-54)
  • Claus Schuppenhauer: Harry Wolff - geboren als Jude, Niederdeutscher aus Überzeugung. Vorläufige Nachricht von einem vergessenen Aktivisten der Heimatbewegung. (in: Dat en Spoor blifft: Ulf Bichel zum 60. Geburtstag. Göttingen 1985. S. 45-86)

Weblenken ännern