Hoochdüütsch Luutwannel

De Hoochdüütsche Luutwannel oder Twete Luutwannel, in de Literatur ok düütschen oder oolthoochdüütschen Luutwannel nöömt, is de spraakwetenschapliche Beschrieven von en regelhaften Luutwannel bi’n Konsonantismus, dör den sik de namaligen hoochdüütschen Dialekte vun de annern ooltgermaanschen Varietäten afsett hebbt.

Twee Konsonantenverschuven hebbt geschichtlich von dat Indogermaansche över dat Germaansche to dat Hoochdüütsche föhrt: de eerste un de twete Luutwannel. Dör den tweten Luutwannel wöör ut de süüdlichen westgermaanschen Dialekten de oolthoochdüütsche Spraak. De Grenz von düssen Luutwannel verlöppt vun West na Oost, hüüt mehr oder weniger an’n Rand von de Middelbargen; se warrt as Benrather Lien betekent.

De Anfang von düsse Verännerung is traditschonell (mit Hülp vun ole latiensche Oortsnaams, bi de de Grünnung von de Öörd archäoloogsch dateerbor is) up dat fröhe 6. Johrhunnert n. Chr. dateert. Na en Reeg nee funnen Inskriften, so as de Runensnall vun Pforzer, füng se doch eerst af ca. 600 n. Chr. (wenn nich de Schrievwies konservativ is un de ne’en Luden noch nich weddergeevt).

Bi’n tweten Luutwannel hannel sik dat üm en längerfristigen un mehrphasigen Prozess, de to Anfang von de Överleverung von dat Oolthoochdüütsche in dat 8. Johrhunnert n. Chr. noch nich ganz afslaten weer. De Oorsaken för dissen Luutwannel weren in de Forschung al lang kontrovers diskuteert.