Józef Rotblat

Sir Józef Rotblat (* 4. November 1908 in Warschau; † 31. August 2005 in London; ok: Josef oder Joseph Rotblat) weer en poolsch Physiker „mit britischem Pass“, wat he immer weer betoont hett. As Karnphysiker weer he to’n Anfang mit de Entwicklung vun de eerst Atombombe bedeeligt, hett dat Projekt aber wegen ethisch Bedenken 1944 verlaaten. He weer Mitbegrünner vun de Pugwash-Konferenzen un hett en Leven lang för dat Afschaffen vun all Atomwappen kämpt. Stellvertreedend för de Pugwash-Konferenzen wurr he 1995 mit den Freedensnobelpries uttekent.

Józef Rotblat (Foto up sien Los-Alamos Deenstutwies wiels den Tweeten Weltkrieg)

Leven

Fröhe Johren un wetenschaplich Tätigkeit

As Söhn vun en in’n Eersten Weltkrieg arm wurrn jöödschstämmigen Familie hett Rotblat all mit 15 Johr över Dag as Elektriker arbeit; avends hett he Physik lehrt. Later wurr hüm en Stipendium för dat Studium an de Free Universität vun Polen vergeven, wo he 1932 den Magister-Afsluss kreeg. Af 1933 weer he as wetenschaplich Mitarbeiter in dat radiologische Labor vun de Warschauer Weetenschapssellschop tätig, dat vun sien Förderer Ludwik Wertenstein leit wurr, un wurr 1937 Direkter vun dat poolsch Institut för Atomweetenschap an de Free Universität vun Polen. 1938 kreeg he an de Universität Warschau in den Beriek Physik sien Doktertitel. 1939 kreeg he en Utlandsstipendium un gung in’n August, kört vör den Utbröök vun den Tweeten Weltkrieg, nah Grootbritannien.

1939 fung he tosommen mit James Chadwick an de Universität vun Liverpool an, an en Atombombenprojekt to arbeiten, dat hüm 1943 tosommen mit Chadwick nah Los Alamos führen dee, um an dat Manhattan-Projekt mittowarken. In’n November 1944, nahdem klar weer, dat Düütschland kien Atombombe bauen kunn, hett Rotblat as eenzig Wetenschapler dat Projekt verlaaten un gung sofort nah England torüch.

Nahdem up Hiroshima un Nagasaki Atombomben afsmeeten wurrn weern, wurr he to’n Gegner vun de atomare Uprüsten. Van 1945 bit 1949 weer he Direkter vun dat Forschungszentrum för Nuklearphysik in Liverpool. Van 1950 bit 1976 gung he as Perfesser för Physik an de Universität London un an de medizinische Hoochschool vun dat Krankenhuus St Bartholomew’s Hospital, wurr he Hööftphysiker vun dat Krankenhuus un hett sück mit den Insatz vun radioaktiv Strahlung in de Krebstherapie befaat.

Pugwash Conferences on Science and World Affairs

Tosommen mit Albert Einstein un Bertrand Russell hörr he 1955 to de Initiatoren vun dat Russell-Einstein-Manifest un de Pugwash Conferences on Science and World Affairs, bekannt as Pugwash-Konferenzen, up de sück Wetenschapler ut de ganze Welt regelmatig ünner annern mit de internatschonale Sekerheit, de Afrüstung un mit Strategien to dat Verhinnern vun Atomkriegen utnannersetten.

Besünners bi internatschonal Verdrääg to dat Sekern vun den Freeden spelen de Ergevnisse vun de Pugwash-Konferenzen en wichtige Rull. So weern hör Ergevnisse en maatgevend Faktor bi dat Atomstop-Afkommn 1963 tüschen den USA un de Sowjetunion, den Atomwappensparrverdrag 1968, den Anti-Raketen-Verdrag vun 1972 un dat Verbot vun chemisch un biologisch Wappen vun 1972 un 1973. Beradend hemm se buterdem bi de SALT-Afrüstungsgespächen vun 1969 bit 1979 as ok bi de Vörbereitung vun de Konferenz över Sekerheit un Tosommenarbeit in Europa (KSZE) mitwarkt. Mit dat Enn’n vun den Kolen Krieg hett sück dat Spektrum vun de Themen ok um den Beriek nahhollen Umweltschuul utwiet

Van dat eerst Drapen 1957 bit 1973 weer Rotblat Generalsekretär vun de Pugwash-Konferenzen, 1988 wurr he deren Präsident. 1972 wurr he in de American Academy of Arts and Sciences wählt. He weer utwärtig Liddmaat vun de Natschoonale Akademie vun de Wetenschapen vun de Ukraine.

Anners wat

Józef Rotblat wurr buterdem as Saakverständiger för dat Jahr des Friedens (1986) för de Vereente Natschonen (UN) to Raat trucken. He weer in de Johren 1984 bit 1987 för de Berichte vun de Weltgesundheitsorganisatschoon (WHO) in Betoog up Auswirkungen eines Atomkrieges auf Gesundheit und Gesundheitswesen verantwortlich.

Rotblat is Schhriever vun över 300 Publikatschonen ut de Berieken Karnphysik, Strahlungsbiologie, Karnwappen, Afrüstung, de Bewegung Pugwash un soziale Verantwortung der Wissenschaft. 1995, fieftig Johr nah Hiroshima un Nagasaki, wurr Joseph Rotblat gemeensam mit den Pugwash Conferences on Science and World Affairs de Freedensnobelpries tospraaken. Begründung: „för den johrteihntlangen weltlwieten Insatz för dat Afschaffenb vun all Karnwappen.“ 1998 wurr he vun Königin Elisabeth II. to’n Knight Commander vun den Order of St. Michael and St. George slahn un führ siether den Titel „Sir“.

Józef Rotblat is an’n 31. August 2005 in dat Öller vun 96 Johren storven. Bit to sien Dood weer he dormit de öldste noch levende Nobelpriesdräger siet den Dood vun den Physik-Priesdräger Hans Bethe an‘n 6. März 2005.

Schriften

• Joseph Rotblat: Strahlungswirkungen beim Einsatz von Kernwaffen. Berlin 1996, ISBN 3-87061-544-3

Literatur

• Reiner Braun, Robert Hinde, David Krieger, Harold Kroto, Sally Milne (Hrsg.): Joseph Rotblat: Visionary for Peace. Wiley-VCH, Berlin, 2007, ISBN 3-527-40690-5
• Bernhard Kupfer: Lexikon der Nobelpreisträger. Patmos Verlag, Düsseldörp, 2001
• Sally Milne und Robert Hinde: Obituary: Joseph Rotblat 1908–2005. In: Nature. Band 437, 2005, S. 634

Weblinks

Joseph Rotblat. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Józef Rotblat up de Sieden vun den Nobelpries (engelsch)
• nobelprize.org (engelsch)