Kalispel
De Kalispel oder "ünnere Pend d'Oreille" sünd noordamerikaansch Indianer, de to de Tiet vun de eersten Kontakte mit Europäern an’ Pend Oreille River, an’ Priest Lake un an’ Lake Pend Oreille leven deen. Hör Schweifrebeet gung vun Montana bit in den Oosten Washingtons, un umfaat dat Rebeet vun de Plains in Montana, dat Intoogsrebeet vun de Clark Fork River, över den Pend Oreille River bit in dat kanaadsch British Columbia. Kulturell hörrn se to de Binnen-Salish.
Hüüd hörrt de Stamm vun de Upper Kalispel to de Confederated Salish and Kootenai Tribes of the Flathead Nation, de ut veer Ethnien besteiht. De Lower Kalispel hebbt dorgegen en eegen Rebeet.
De Naam Pend d'Oreille oder Pend Oreille kummt ut dat franzöösch un bedüüd „hangt an’t Ohr (rünner)“. Disse Naam geiht up de groot Ohrbüngels torüch, de de Kalispel dragen deen un de ut Musseln bestunnen. En anner Naam weer „Kanu-Lüüd“.
De Hööftdeel vun dat hüdige Reservat vun de Upper Kalispel liggt noordwestlich vun Newport in Washington. Dat hannelt sück um en Rebeet vun 18,638 km² entlang des Pend Oreille westlich vun de Grenz tüschen Washington un Idaho. Dorto kummt en lüüt Rebeet vun 0,202 km² bi Spokane, nauer in Airway Heights. Dor is ok dat vun de Stamm bedreben Northern Quest Casino. In dat Johr 2000 levten 202 Minschen in’t Reservat.[1]
De Kalispel levten in’ Sömmer in Tipis, in’ Winter in Dörper, in de se Hütten bauten. De Hütten bestunnen ut Rohrkolben, ut de hör Fasers Matten weevt wurrn, de Tule Mats nömmt wurr. Dementsprechend wurrn de Hüüs Tule Huts nömmt.
Solang dat genoog Büffel in hörr Intoogsrebeet geev, hebbt se vun de Jagd leevt un hebbt de Felle tegen Peer intuuscht.
Hör Spraak weer dat to de Salish-Spraakfamilie hörend Kalispel-Pend d'Oreille.
Historie ännern
De Kalispel hebbt sück ut twee Gruppen, de Lower (ünnere) un de Upper (bövere) Kalispel tosommen sett. De Lower Kalispel, de sück vun de Upper Kalispel dör en Dialekt ünnerscheeden, hebbt up de Lake Pend Oreille in dat nöördlich Idaho en flach Kanu, dat besünners goor weer, um mit de dortig stark Wind torecht to kommen, entwickelt. Se wurrn ok Camas People nömmt, wobi sück dat bi Camas um Camassia quamash hannelt, en Plant, de man eeten kann. De Upper Kalispel wurrn as People of the Confluences, Volk vun de Tosommenflooten betekend, wiel en vun hör Winterdörper an’ Utgang vun de Lake Pend Oreille stunn.
Nah de mündlich Överleverungen leevten de Upper Kalispel tietwies ööstlich vun de Rocky Mountains, wurrn aber vun de Blackfeet verdreben. Oorsprünglich hörrn se nich to de Kalispel, wiel se aber över en lang Tiet neben de wahnten, hebbt se ok deren Gewohnheiten un nahderhenn ok deren Naam annommen. Se leevten ööstlich vun de eegentlich Kalispel an’ Thompson Lake un de Flathead Lakes bis nah Missoula.
Of de Chewelah in’ Noordoosten Washingtons, de ok as Slate'use oder Tsent betekend wurrn, dorto gehören, is nicht geklärt. Se snacken aber ok en Dialekt vun de Kalispel.
För de Tiett um 1780 schätzt man de Tall vun de Kalispel, also vun de Lower un de Upper Kalispel tosommen, up ruch weg 1600. 1805-1806 nimmt man en Tall vun 853 an, um 1850 söllt dat weer rund 1000 wesen hefft.
In’ September 1809 hett de Pelzhannelssellschap vun Hudson's Bay Company ünner David Thompson en Hannelsstatschoon naamens Kullyspell House an’ Lake Pend Oreille erricht. As eerster Missionar leev hier Pierre-Jean De Smet, de 1846 en Missionsstatschoon naamens Saint Ignatius bi dat hüdige Kusick inricht hett. All en Johr dorvör harr de Jesuit Reverend Adrian Hoecken de Saint Michael's Mission an de Albeni Falls an’ Pend Oreille River baut. Vun dor wurrr dat Huus stroomafwärts verleggt un wurr nu Saint Ignatius nömmt. In 1854 wurrr de Missionsstatschoon to de Flathead verleggt.
De Upper Kalispel sünd de Missionsstatschoon folgt, de Lower Kalispel wullen aver hör Heimat nich verlaten. Se hebbt ok nich, anners as de Upper Kalispel, den Gouverneur vun dat Washingtoner Territorium Isaac Stevens drapen. Dorbi wurr in Hell Gate an’ 16. Juli 1855 afmakt, dat se mit de Kutenai un de Flathead in en gemeensam Reservat leven sullen.
De Lower Kalispel leevten dorgegen in de Kalispel Indian Community, Kalispel Reservation. Ditt Reservat wurrr aber eerst an’ 23. März 1914 inricht. Dat Reservat liggt rund 60 km nöördlich vun Spokane an’ Pend Oreille. 1989 levten dor 232 Minschen. As de Upper Kalispel ünner Hööftling Alexander den Verdrag vun Hell Gate ünnertekend hebbt, keemen de Lower Kalispel nich dorto, wiel de Yakima-Krieg utbraken weer.
De Lower Kalispel ünner Victor (ok Happy Man nömmt) bleven also an de bitherig Missionsstatschoon. so as ok all ünner sien Vörgänger, den röömsch kathoolschen Hööftling Loyola oder Standing Grizzly. Se hebbt sück weigert, sück mit anner Stämme en Reservat to deelen, ofschons tallriek Flathead un Spokane all mit hör tosommen leven deen. 1872 hebbt se en Verdragsangebot aflehnt un 1874 hett de Kongress sien Verdragspolitik endgültig instellt. 1875 leevten hier rund 400 Indianer, de sück ut de Kriege vun de 1850er Johren wietgahnst ruthollen deen.
1864 hett de Northern Pacific Railroad Landrechte in hör Rebeet erwurben. 1881 gevv dat all mehr as 120 km Gleise an’ Lake Pend Oreille. De Iesenbahnsellschap hett hör Land an witt Siedlers verköfft. Dorför wull Hööftling Victor 1884 en Utgliek för dat verloren Land hemm. Dor hett sück de Sellschap aber nich drüm kehrt und at Landvermeeten gung 1886 wieder. En Grupp vun 63 Kalispel ünner de Leedschap vun Hööftling Michel hett 1887 erklärt, dat se hör Land verkopen wullen un in dat Flathead-Reservat to gahn. Dat leeg aber ok doran, wiel all Truppen tosommentrucken weern. Marcella, Söhn un Nahfolger Victors, hett sück aber weigert un wull en eegen Reservat. Sien Stamm seet hööftsächlich an de Oostufer vun de Pend Oreille tegenöver vun Usk. De Siedlungsdruck dör de witt Towannerer steeg aber immer mehr an, un so hett man denn 1914 en eegen Reservat, för den Stamm (1911 harr de 100 Liddmaaten) inricht. Eerst 1924 un 1933 keem dat to grötere Ansiedlungen.
1934 hebbt de Lower Kalispel den Indian Reorganization Act mit 36 to 2 Stimmen akzepteert. 1939 entstunn de Kalispel Indian Council, hör Stammesrat. De Stammesverfaten wurr 1967 överarbeidt. 1974 hebbt se sück den vun de Spokane Indian Agency ünnerstellt – vörher hörrn se wegen des Stammesrechtssprechung to de Northern Idaho Indian Agency.
1963 kreeg de Stamm för 2.247.000 Acre verloren Land 3 Million Dollar. Tosommen mit 24 anner Stämme ut den Noordwesten hebbt de Kalispel 1970 de Indianeragentur wegen schlecht Arbeit verklagt. 11 Johr later, 1981, kregen se dorför 114.127,80 Dollar Entschädigung. In Weddergoodmaken för den kumpletten Verlust vun de Landstriep an de Pend Oreille River tüschen Usk un Cusick, de ruch weg 16 km lang weer, un up de 1955 de Box Canyon Dam baut wurrn weer, dat Toseggen vun en Kompensatschoon dör den Böversten Gerichtshoff. 436 Acre Land wurrn all för en Wildschuulrebeet toseggt. De Stamm entwickel, tosammen mit anner Stämme an de bövere Columbia, en Managementplan, um dat Rebeet to schuulen. Togliek fungen de Kalispel aber ok weer an, Büffel to tüchten.
Liekers stunnen un staht de Kalispel ehder slecht dor. 1965 harr blots en eenzig Kalispel en Highschool-Afsluss makt, bi Stammesversammlungen bruuk man en Dolmetscher. Blots en Huus harr flootend Water, dat Johresinkommen leeg bi 1.400 Dollar pro Kopp, und at geev man blots en eenzig Telefon. 1974 kreegen de Lower Kalispel 12 Büffel vun de U.S. Park Service. 1979 hett de Stamm en eersten General Store naamens Sen-tu-me inricht, aber de kunn sück, ähnlich as de 1974 grünnd Kalispel Metal Products blots bit 1984 hollen. 1987 entstunn as Organisatschoon för de Büffeltucht de Kalispel Agricultural Enterprise. De Herde harr 1993 wedder 100 Deerten.
1996 wurr dat Reservat um 40 Acre „trust land“ in Airway Heights vergrötert. Siet 1998 kriggt de Stamm en Kompensatschoon för de Nutzung vun hör Landes dör de Box Canyon Dam. 2001 hett dat Northern Quest Casino apen makt. 2004 wurr dat Kasino vergrötert un in dat Johr dorup keem noch en Wellness-Center in Usk dorto.
Kiek ok ännern
Literatur ännern
- Robert C. Carriker: The Kalispel People, Phoenix, Arizona: Indian Tribal Series 1973
- John Fahey: The Kalispel Indians, Norman: University of Oklahoma Press 1986.
- Robert H. Ruby/John A. Brown: A Guide to the Indian Tribes of the Pacific Northwest, University of Oklahoma Press 1992, S. 86-89
Weblenken ännern
Anmarkungen ännern
- ↑ Kalispel Reservation, Washington United States Census Bureau