Lexem

Een Lexem (Utspraak Lexehm) is een Eenheit in een Spraak, de vunwegen de Grammatik verscheden Formen upwiesen deit. Düsse verscheden Formen weert grammatische Wöör nömmt. Droom un Drööm sund twee grammatische Wöör vun dat eene Lexem DROOM. Just so is dat ok bi de Verben: gah, geihst, geiht, gaht, gahn, güng, güngen, gungen sünd allens grammatische Wöör vun dat Lexem gahn. All düsse Formen tosamen maakt dat Lexem ut.

Simplex

Een eenfach Lexem heet Simplex (ok: Grundwoort). Dat Simplex steiht för sik süms un is nich tosamensett un ok nich vun annere Lexemen hernahmen. Vun een Simplex könnt aber nee Wöör billt weern.

Bispeel: gahn is dat Simplex vun hengahn, weggahn, Utgang, Ingang.

Paralexem un Woortgrupp-Lexem

Een Paralexem is in de Wetenschup vun de Spraak dat Gegendeel vun dat Simplex. Dat Paralexem kümmt tostannen, wenn verscheden Wöör tosamenrückt weert.

Bispelen: de Slah-di-doot, de Gott-mit-us, dat-hest-du-nich-sehn!, franzöösch: arc-en-ciel 'Regenbagen'.

Dat Woortgrupp-Lexem is een Paralexem, wat sik ok ut tominnsten twee Eenheiten tohopensetten deit, un de tohopen ok in't Lexikon staht.

Bispelen: tostannen bringen, Eten gahn, um un bi

Lexikon

Een Lexikon sett sik ut de verscheden Lexemen tosamen. Dor kunnen de Lexemen nu ganz ünnerscheedlich upföhrt weern. Vunwegen dat een Lexem in ganz verscheden grammatische Wöör uptreden deit, gifft dat keen besunnere Form, de mehr bedüden deit, as de annern. Normalerwies hefft sik de Lüde aber afsnackt, wat vun een Form denn nu de Grundform (ok:Steekwoort) vun dat Lexem afgeven schall. Wenn düsse Grundform in grote Bookstaven upföhrt is, denn schall dat jümmers dat Lexem mit siene ganzen Formen bedüden. In de düütsche Spraak un just so ok bi dat Plattdüütsche is de Grundform bi de Nomens normalerwies de Nominativ Singular.

Bispelen: Droom, Mann, Köök

Bi Verben is de Grundform normalerwies de Infinitiv Präsens Indikativ.

Bispelen: drömen, lopen, gahn, eten

In de latiensche Spraak is de Grundform för Verben jümmers de eerste Person Präsens Indikativ.

Bispelen: somnio, volvo, ago

Lexemen in de Informatik

In de Informatik speelt Lexemen bi den Boo vun Compilers een Rull. Dor sünd Lexemen Reegen vun lexikaalsche Atomen oder Symbolen.

Böker

Laurie Bauer: Introducing Linguistic Morphology. Edinburgh University Press, Edinburgh 2003, ISBN 0-87840-343-4
Helmut Glück (Hrsg.): Metzler Lexikon Sprache. Metzler, Stuttgart 2005, ISBN 3-476-02056-8
Joachim Mugdan: Morphological Units. In: Ronald E. Asher (Hrsg.): The Encyclopedia of Language and Linguistics. Pergamon Press, Oxford 1994, ISBN 0-08-035943-4