Minschenordige

De Menschenordigen oder Minschenapen in gröttern Krink (wetenschopplich: Hominoidea) sünd en Böverfamilie mank de Primaten. In düsse Familie sünd de Gibbons oder Lüttjen Minschenapen (Hylobatidae) un de Groten Minschenapen (Hominidae) tohopenfaat'.

Kennteken

To de Minschenordigen höört de gröttsten Primaten, de dat gifft. Jem ehr Gewicht liggt twuschen 4 Kilogramm (lüttje Gibbons) bit hen to 200 Kilogramm (Gorilla-Heken). Dat Schullerlidd is na achtern wannert, wen n een dat mit annere Primaten vergliek deit. Just so is dat Slötelbeen länger wurrn un dat Schullerblatt bi'n Ruggen anbröcht. So könnt sik de Böverarms sunnerlich goot rögen. De Arms sünd (mit de Utnahme bi'n Minschen) länger, as de Been. Bi Apen is dat an un for sik anners. En Steert fehlt.

De Schädel is groot, ok de Brägen kann sik sehn laten. As all Ooltweltapen hefft de Minschenordigen 32 Tähne.

Wo Minschenordige vörkaamt un wie se leevt

Minschen gifft dat hüdigendags allerwegens up'e Eer. De annern Minschenordigen kaamt bloß in dat zentrale Afrika un in Süüdoostasien vör. Tomeist leevt se in Woolden, bloß de Gemeene Schimpanse is to'n Deel ok in Savannen tohuse. Minschenordige sünd över Dag aktiv. Je na dat Geslecht leevt se up Bööme oder up'e Eer. Sozial beert se sik ganz unnerscheedlich. Anners, as bi veele annere Primaten leevt de Gruppen nich um Seken umto, de mit'nanner verwandt sünd. Tomeist freet Minschenordige Planten, man Schimpansen un Minschen nehmt ok Fleesch to sik.

Systematik

De Minschenordigen sünd en Sustergruppe vun de Steert-Ooltweltapen (Cercopithecoidea). Mit düsse tosamen sünd se de Grupp vun de Ooltweltapen. Wie se mit de annern Primaten verwandt sünd, kann een hier sehn:

Primaten (Primates)
  ├──Nattnesenapen (Strepsirrhini)
  └──Dröögnesenapen (Haplorrhini)
       ├──Koboldmakis (Tarsiiformes)
       └──Apen an sik (Anthropoidea oder Simiiformes)
            ├──Neeweltapen (Platyrrhini)
            └──Ooltweltapen (Catarrhini)
                 ├──Steert-Ooltweltapen (Cercopithecoidea)
                 └──Minschenordige (Hominoidea)

Binnen de Minschenordigen gifft dat hüdigendags twee Familien. Dat sünd de Gibbons (Hylobatidae) un de Minschenapen (Hominidae). To de Minschenapen warrt ok de Minsch torekent, tohopen mit siene Vöröllern, de al utstorven sünd.

Minschenordige sünd bekannt vun dat Miozän af an. Dormols hett dat allerhand Formen geven. En vun de öllsten Geslechter is Proconsul. Annere Geslechter, de to de fröhen Minschenordigen rekent weert, sünd Griphopithecus, Otavipithecus, Oreopithecus un Dryopithecus. Man mit de Fundstücken un Överresten sütt dat minne ut, so dat een vundagen nich akraat seggen kann, wie dat mit ehre Verwandtschop unner'nanner utsütt.

Literatur

Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Springer-Verlag 2003, ISBN 3-540-43645-6

Weblenken

Category:Hominoidea. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.