Paradigma

Dat Woord Paradigma (Plural: Paradigmen or Paradigmata) kummt ut’t Greeksche (παράδειγμα parádeigma, para: „neven“ un δεικνύναι deiknynai: „sehn laten“, „verkloren“) un hett so veel as Bispeel, Vörbild, Muster or Afgrenzen, Vörordeel.

Dat wetenschopliche Paradigma

In’t klass’sche Hoochdüütsch wööd de Begreep ok wall is in de Sinn vun verschedene (wetenschopliche) „Scholen“ bruukt. Seent’ t late 18. Johrhunnert wööd dat Woord as kennistheoreetsche Utdrück bruukt, üm wetenschopliche Denkwiesen to beschrieven. Men de populärste Wiese üm dat Woort in dissen Tosamenhang to bruken geiht up den Wetenschopstheoretiker Thomas Samuel Kuhn torüg, de’t in dissen Tosomenhang ok as „Lehrmenen“, (also de allgemene Sicht vun en Fackrebeet op en Wetenschopsobjekt) oversett. He versöchde dormet eenkels en Versammeln vun Werkwiesen to beschrieven. In sien Book Die Struktur wissenschaftlicher Revolutionen defineer he en wetenschoplich Paradigma as:

• dat, wat nakeken un kontrolleert wödt,
• de Aart vun Fragen, de betröken up en Thema stellt wödt un de nakeken wödden söllt,
• woans disse Fragen stellt wödden söllt,
• woans de Resultaten vun dat wetenschoplich Unnersöken interpreteert wödden söllt.

Kuhn meent met Paradigma also en vörherrschen Denkmuster in en sünnere Tiet. Paradigmen spegelt en allgemeen achten Konsens over Annehmen un Vörstellungen wedder, de’ möglich maakt, för ’n Masse Fragen Uplösungen to beden. In de Wetenschop bedeent man sik in dissen Tosamenhang ok faken vun Modellvörstellungen, mit de man Phänomenen to verkloren versöcht.

Na Kuhn is en Paradigma solang acht, bit Phänomenen uptreet, de met de bit darheen gellen Lehrmenen nich tohoop gaht. Up dat Moment wödt ne’e Theorien upstellt, de dann meesttieden twüschen de Anhangers vun de verschedenen Lehrmenen utfecht wödt. Sett sik dann en ne’e Lehrmenen dör, sprekt man van en Paradigmenwessel.

Annern Bruuk vun „Paradigma“

De Begreep Paradigma wödt in’t Hoochdüütsche ok för enkelne Vertellsels bruukt, de in Bispelen en moraalsche Lehr utleggt. So könnt t.B. Märken up sik as Paradigmen betekent wödden.

Dat Woord wödt in Wetenschop, Technik un Weertschop met ünnerscheedliche Bedüden bruukt; sünners in de Informatik oder in de Literatur över Management. Darbi steht dat weniger för een ümfatten Weltbild, so as in den oorsprünglichen (epistemoloogschen) Sinn, as för en sünnere, fokusseerte Wiese up enen (na Möglichkeit grundleggen) Aspekt vun een Fakrebeet to kieken. So wödt t. B. vun een Paradigma vun’t „Softwarerecycling“, vun’t Paradigma vun de Teamarbeid or de slanke Produktion (lean production) sprökken.

De Reklame un dat Marketing bruckt de Begreep Paradigma, üm Produkte as besünners nee un innovativ utsehn to laten, üm dormet en gröttere Opmerksomkeit to kriegen.

In de Organisatschoonstheorie gifft dat dat Konzept vun de Ünnernehmenskultur. En vun de meest ziteerten Modellen is dat Kulturnett na G. Johnson (1998) beschreven as Netzwerk interner Strukturen und Prozesse, welche die Selbstwahrnehmung einer Organisation kontinuierlich sowohl erzeugen als auch verstärken. De söven nöömten Elemente vun dat Kulturnett sünd: Geschichten un Mythen, Symbole, Machtstrukturen, Organisatschoonsstrukturen, Kontrollsystemen, Rituale un Routinen, un dat Paradigma.

De düütsche Spraakkritiker Wolf Schneider sett sik 2005 met den inflatschonären Bruuk vun dat Woord utnanner: „Was Paradigmen sind, wissen vermutlich 95 Prozent der Deutschen nicht. Von den 5 Prozent, die es wissen, findet die Mehrheit das Wort abscheulich.“ (Deutsch! - Handbuch für attraktive Texte)

Kiek ok bi

• Wetenschop
• Paradigmenwessel

Literatur

• Thomas Kuhn: The Structure of Scientific Revolutions. Chicago 1962.
• Alexander Peine: Innovation und Paradigma. Bielefeld 2006.