Rembrandt van Rijn

Rembrandt Harmenszoon van Rijn (* 15. Juli 1606 in Leiden; † 4. Oktober 1669 in Amsterdam) is en Maler ut de Nedderlannen in de Tiet vun dat Barock. He warrt as de wichtigst nedderlannsche Maler ut dat 17. Johrhunnert bekeken. He hett malt, tekent un Etsen (Radierungen) maakt. He leev in en Tiet, de dat Gullen Jahrhunnert (Gouden Eeuw) nömmt warrt. Dat weren de Jahren, wo Holland un de ganzen Nedderlannen sik vun Spanien losmaken döen un unafhängig wurrn. Dor is vun de nedderlannschen Habens ut Hannel un Wannel dreben wurrn mit de ganze Welt un unbannig veel Geld strööm in dat Land. Dat möök dat möglich, allerhand Künstlers in Broot un Arbeit to holen un jem ehr Warken to betahlen. Dorüm is dat Gullen Johrhunnert en Tiet, wo dat unbannig veel gode Kunst un beropen Künstlers in de Nedderlannen geben hett.

Rembrandt is bloß den Künstler sien Vörnamen. De weer aber so raar, dat de Lüde dor nich mit döreenanner kamen konnen, wenn he siene Biller dörmit ünnerschrieven dö.

Leben

Kinnertiet un Jöögd

Rembrandt is baren an’n 15. Juli 1606 as dat negente vun teihn Kinner. Sien Vadder weer Möller, sien Mudder de Dochter vun enen Bäcker. In sien Jöögd füng he al mit de Maleree an. He besöch de Latienschool in Leiden un füng dor an de Universität ok dat Studeren an, man dat hett he nich toenn bröcht un al nah nich mal een Jahr Bott geben.

Maleree

1621 weer dat för em klaar, dat he Maler weeren wull. Dor nehm he Ünnerricht bi Jacob van Swanenburgh. Dat weer en goot beropen Künstler in Leiden. Later güng he för en korte Tiet as Gesell nah Amsterdam bi Pieter Lastman un denn hett he en Atelier upmaakt in Leiden. Dat hett he mit sienen Fründ un Macker Jan Lievens deelt. De beiden hefft sik gegensiedig andreben un hefft Biller mit dat glieke Thema maakt, man mal maalt, mal etst (radeert) un mal tekent. De beiden harrn so eenen lieken Stil bi dat Malen, dat de Lüde meist keenen Ünnerscheed finnen konnen un nich wüssen, wer wat malt hett. Later sünd de beiden uteneen gahn. Lievens güng nah England hen un Rembrandt nah Amsterdam.

Amsterdam

In Amsterdam hett he 1627 anfungen un nehm Schölers an. De eerste weer Gerard Dou. De weer dormals eerst 14 Jahre oolt. Later hett he mehr Schölers harrt, as dat verlööft weer. Besunners in de 1640er Jahren weer dat so. He weer een goden Schoolmeester un hett siene Schölers wat baden. 1631 weer he al so goot beropen, datt he Updrääg kreeg, Portraits to malen. He wohn dormals in dat Huus vun Hendrick van Uylenburgh, wat sien Kunsthöker weer. 1634 hett he Uylenburgh sien Nicht, Saskia van Uylenburgh heiraat. Ehr Vadder weer Börgermeester in Leeuwarden in de Provinz Friesland un up düsse Aart kreeg he Togang to den Krink vun de Patriziers. Man annersrum weer Saskia een Weeskind, harr man wenig Geld un tominnst in Amsterdam ok keen Kontakten nah wichtige Lüde.

Portrait Saskia van Uylenburgh in't Profil, maakt twüschen 1634 un 1642 (Billergalerie, Staatlich Museen, Kassel)

Anthonisbreestraat

1639 is Rembrandt tohopen mit Saskia umtrocken in een neet Huus in de Anthonisbreestraat (vundagen Jodenbreestraat Nr.4). Dat weer een staatsch Huus in een vörnehm Quartier vun de Stadt. Hüdigendags is dor dat Museum Rembrandthuis in. Düt Huus hett dormals de unbannige Summ vun 13.000 Gulden köst. Rembrandt hett dat bloß anbetahlt, later hett he Last harrt, den Rest af to betahlen un is dorbi mit siene Finanzen öber Kopp gahn.

Kinner und Froonslüde

Dree vun de Kinner, de he mit Saskia harrt hett, sturben kort nah de Geboort. An'n 22. September 1641 is jem ehr Söhn Titus baren. He leev bit 1668. As he negen Maanden oolt weer, is Saskia sturben. Dat weer een bannigen Dalslag för Rembrandt. To'n Deel lä dat ok dor mit an, datt he later mit sien Geld nich klaar keem. Een Wittfroo mit Namen Geertje Dircx is denn as Amm för den lüttjen Titus in sien Huus kamen. Dat warrt seggt, he hett womöglich wat mit ehr harrt, man wiß is dat nich. Geertje Dircx hett angeven, Rembrandt schull ehr toseggt hebben, datt he ehr freen wull. So geev dat allerhand Verdriet un amenn hett se dat Huus freewillig verlaten. Se keem aber mit ehr egen Leben nich torecht un is tolest in een Anstalt ween. Dat warrt foken seggt, Rembrandt harr dorför sorgt, datt se dor henkeem, man dat stimmt nich. Dat gifft Ünnerlagen, dor kann een ut sehn, datt ehre Verwandten ehr dor henstüürt hefft.

1647 oder 1648 keem Hendrickje Stoffels as Kinnerdeern för Titus in't Huus. Rembrandt un Hendrickje müchen sik woll lieden, un so hefft se tohopenleevt as Mann un Froo, man verheiraat weern se nich. Dat lä woll an dat Testament vun Saskia. Dor stünn in, datt Rembrandt allens vun ehr arven schull, man bloß, wenn he nich wedder heiraden dö. In de Tiet wurr dat nich so geern sehn, wenn Mann un Froo tohopenleven un nich verheiraat weern. Dorüm hett Rembrandt ok dat een oder anner Mal Besöök vun de Karkenöllsten kregen. De wollen em up Kurs bringen, man he leet sik dor nix seggen. 1654 hett he mit Hendrickje een lüttje Dochter kregen, de hefft se Cornelia nömmt. 1663 is ok Hendrickje sturben.

Hendrickje in't Bett (Sara töövt up Tobias),
Nationaal Galerie vun Schottland, Edinburgh

Geld

Rembrandt hett jümmers veel Geld utgeven för allerhand Kostümen, Kunstwarken un raar Stücken för Sammlers. Mit de Jahren keem ok een anner Aart vun Maleree in Mood, dat weer de Fiene Maleree mit ganz fienen un akraaten Pinselstreek. Dat weer nich so recht nah Rembrandt sien Aart un so hett he minner veel Updrääg kregen. Man he weer jümmers noch goot beropen un dat is nich wahr, datt de Lüde sien Kunst nich mehr acht hefft. Man he konn nich mehr so veel Geld verdenen, as he utgeven dö, ok vunwegen den Seekrieg mank Holland un England vun 1652 bit 1654. Dor hett he denn 1656 Bankrott anmellen mößt. För Rembrandt weer dat een Katastroph, man för de Kunsthistorie is dat een Segen: För de Auktion hefft se een Inventar vun sien ganze Budel maakt un dorüm weet wi vundagen, wat he dormals in sien Huus harrt hett. Dat hett allerhand Auktionen vunwegen sien Budel geven un dorbi hefft de Köper veel minner betahlt, as dat weert weer. Dor konn Rembrandt ok sien Huus nich mehr bolen un möß dat verkopen. He trock denn in een minner vörnehm Huus in de Rozengracht in dat Arbeiderquartier Jordaan in. Hüdigendags warrt seggt, de Höker und Köper hefft Rembrandt dormals mit Afsicht betuppt.

Dood

Rembrandt, vun sik süms malt (1660, English Heritage, Kenwood House, London)

Rembrandt öberleev Hendrickje un Titus. Bi sienen Dood weer bloß noch Cornelia an sien Siet. Sturben is he an'n 4.Oktober 1669 in Amsterdam un sien Graff hett he enerwegens in de Westerkerk kregen. In sien Testament hett he noch för sien Dochter sorgt. De harr ja sunst nümms. Later hett se eenen Maler freet un ehren ersten Söhn hett se ehren Vadder sienen Namen geven: Rembrandt.

Warken

Rembrandt hett alltohopen um un bi 300 bit 350 Biller malt, 300 Etsen (Radierungen) maakt un mehr as dusend mal hett he wat tekent.

Biller

Eerste Jahren in Leiden, 1606 – 1631

De Hl. Stephanus warrt mit Stenen dootsmeten. 1625, Holt, 89.5x 123,6 cm. Musée des Beaux-Arts, Lyon
Tobias un Anna mit lüttjen Zeegenbuck. 1626. Holt, 39,5 x 30 cm. Amsterdam, Rijksmuseum
De Dööp vun den Kammerherrn. 1626. Holt, 63,5x 48 cm. Utrecht, Museum Catharijneconvent
Bileam un de Eselin. 1626. Holt, 65x 47 cm. Paris, Petit Palais, Musée des Beaux Arts de la Ville de Paris
Allegorie up de Musik. 1626. Holt, 63,4 x 47,6 cm. Amsterdam, Rijksmuseum.
Dat Glieknis vun den rieken Mann. 1627. Billergalerie Berlin
De Apostel Paulus achter Trallen. 1627. Holt, 72,8 x 60,3 cm. Stuttgart, Staatsgalerie
Bostbild vun een Mann mit Barett, ca. 1627. Holt, 40x 29,4 cm. Privat.
Ole Mann mit Turban. Ca. 1627. Holt, 26,7x 20 cm. Fondation Aetas Aurea.
Sülvstportrait. Ca. 1629. Holt, 38,2 x 31 cm. Nürnbarg, Germaanisch Nationalmuseum.
Sülvststportrait [viell. Kopie vun dat Portrait ut Nürnbarg]. Ca. 1629. Holt, 37,9 x 28,9 cm. Den Haag, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis.
Sülvstportrait. 1628, Amsterdam, Rijksmuseum.
Dat Mahl in Emmaus. Ca 1628. Papier up Holt, 27,4 x 42,3 cm. Paris, Musée Jacquemart-André.
Judas bringt de Sülvergroten torüch. 1629. Holt, 79 x 102,3 cm. Privat in England.
De Künstler in sien Atelier. Ca. 1629. Ekenholt, 24,8 x 31,7 cm. Boston, Museum of fine Arts.
Sülvstportrait [?] (mit Goldkeed un Mutzen). 1629. Boston, Isabella Stewart Gardner Museum.
Sülvstportrait. 1629. München, Ole Pinakothek.
Sülvstportrait mit Barett. 1629. Indianapolis
Twee ole Mannslüde snackt mit'nanner(Petrus und Paulus?). 1628, Öl up Holt. 72,4 x 59,7 cm. Melbourne, National Gallery of Victoria.
Samson un Delilah. 1628. Holt, 61,4 x 40 cm. Berlin, Billergalerie.
Oole Mann slöppt bi'n Füür. 1629. Holt, 51,9 x 40,8 cm. Turin, Galleria Sabauda. Ok Jan Lievens toschreben.
Paulus hoolt just up bi'n Schrieven. Ca 1630. Holt, 47,2 x 31,6 cm. Nürnbarg, Germaanisch Nationalmuseum.
Lazarus warrt upweckt vun de Doden. ca. 1630. Holt, 96,4 x 81,3 cm. Los Angeles, County Museum of Art.
Oole Mann mit Pelzmutzen. 1630. Holt, 22,2 x 17,7 cm. Innsbruck, Tiroolsch Landsmuseum Ferdinandeum.
Een olen Mann sien Kopp. Ca. 1630. Holt, 24 x 20,3 cm. Slg. Dr. and Mrs. Alfred Bader.

Amsterdam, 1632 – 1641

Portrait vun Jacques de Gheyn III. 1632. London, Dulwich Picture Gallery.
Portrait Marten Looten. 1632. Los Angeles, County Museum of Art.
Portrait Joris de Caullery. 1632. San Francisco, M.H. de Young Memorial Museum.
Portrait Maurits Huygens. 1632. Hamborg, Kunsthall.
Portrait Amalia van Solms. 1632. Paris, Musée Jacquemart-André.

De Anatomiestunn vun Dr. Nicolaes Tulp.

De Anatomiestunn vun Dr. Nicolaes Tulp. 1632. Den Haag, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis.
De Roov vun de Europa. 1632. Los Angeles, J.Paul Getty Museum.
Sülvstportrait. 1632. Glasgow, Burrell Collection.
Christus an't Krüüz. 1631. Le Mas-d'Agenais (Lot-et-Garonne), Dörpskark [vgl. ok dat Bild vun Jan Lievens, 1631, Nancy, Musée des Beaux-Arts, vgl. ok Rubens, 1613, Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten]
David speelt Harp vör Saul. ca. 1629-30 [evtl. ok eerst 1632/33]. Holt, 62,2 x 50,5 cm. Frankfurt a. M. Städelsches Kunstinstitut.
Petrus achter Trallen. 1631. Holt, 59,1 x 47,8 cm. Privat.
Simeon in'n Tempel. 1631. Den Haag, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis.
Portrait Nicolaes Ruts. 1631. Mahagoni. New York, Frick Collection.
Mann in Kledaasch ut den Orient. 1632. New York, Metropolitan Museum
Jeremias klaagt öber Jerusalem, dat in Dutt liggt. 1632[30?]. Holt, 58,3 x 46,6 cm. Amsterdam, Rijksmuseum
Bostbild vun eenen jungen Mann. 1632. Holt, oval, 57,7x43,9 cm. Cleveland, The Cleveland Museum of Art
Portrait vun een 62-Johr-oole Froo, wahrschienlich Aeltje Pietersdr. Uylenburgh. 1632. Holt, 73,7x55,8 cm. Kunsthannel Noortmann (2003)
Tronie vun een junge Froo mit Barett. 1632. Linnentüüg up Holt, 69 x 53,5 cm. Privat.
Bostbild vun eenen olen Mann mit gullen Keed. 1632. Holt, 59,3x49,3 cm. Kassel, Staatliche Museen Kassel, De olen Meester ehr Billergalerie
Portrait vun Jan Harmensz. Krul. 1633. Linnentüüg, 128,5 x 100,5 cm. Kassel, Staatlich Museen Kassel, De olen Meester ehr Billergalerie
Dat Bad vun Diana mit Aktäon un Kallisto, 1634. Wasserburg Anholt.
Belsazar sien Gastmahl, 1635/39. Linnentüüg, 167 x 205,5 cm. London, National Gallery

Amsterdam, vun 1642 af an bit to'n Bankrott 1656

De Nachtwach oder De Kompagnie vun Frans Banning Cocq, 1642, Öl up Linnen, Rijksmuseum, Amsterdam.

De Kompagnie vun Frans Banning Cocq, beter bekannt as De Nachtwach, 1642. Amsterdam, Rijksmuseum
Christus maakt de Kranken gesund, ok bekannt as Hunnert Gulden Print, +/- 1643, London, Viktoria and Albert Museum. Een Ets (Raderen). De Ökelnaam kümmt vun de dormals unbannige Summ, de dorför betahlt wurrn is
Ole Froo mit een Book, 1647. Washington, D.C., The National Gallery of Art
De Philosoph, 1650. Washington D.C., The National Gallery of Art
De Möhl, 1650. Washington D.C., The National Gallery of Art
Isaak warrt oppert, 1653. St. Petersburg, Eremitage
Aristoteles mit de Büst vun Homer, 1653. New York, Metropolitan Museum of Art
Bathseba, 1654. Paris, Louvre
Joseph warrt beschulligt vun Potiphar sien Wiev, 1655, Washington, D.C., National Gallery of Art

Amsterdam vun 1656 af an

Jakob sien Segen öber de Söhns vun Joseph, 1656. Kassel, Staatlich Museen, de olen Meester ehr Billergalerie
De Apostel Paulus, 1657. Washington, D.C., National Gallery of Art
Sülvstportrait, 1658. New York, Frick Collection
Philemon un Baucis, 1658, Washington, D.C., National Gallery of Art
Jakob striet mit den Engel, 1659
Sülvstportrait, 1659, New York, Metropolitan Museum of Art
Sülvstportrait, 1660, New York, Metropolitan Museum of Art
Portrait vun een Eddelmann mit Hoot un Hanschen, 1660, Washington, D.C., National Gallery oft Art
Claudius Civilis un de annern Upsternaatschen swöört sik Troo, 1661, Nationalmuseum Stockholm (Claudius Civilis hett een nedderlandschen Upstand gegen de Römers anföhrt) (de gröttste Deel vun dat Bild is in Stücken sneden un verlorengahn, bloß de Deel in'e Midden is noch dor)
De Staalmeesters, 1662, Rijksmuseum Amsterdam
Portrait vun eenen Mann mit Hoot, 1662, The National Gallery of Art, Washington, D.C.
Een jungen Mann an'n Disch, 1662/1663, The National Gallery of Art, Washington, D.C.
De jöödsche Bruut, 1664, Rijksmuseum Amsterdam
Lucretia, 1666, The Minneapolis Institute of Art, Minneapolis
De verloren Söhn kümmt torüch, Eremitage, St. Petersburg

Böker öber Rembrandt

H.Perry Chapman: "Rembrandt's self-portraits" Princeton 1990
Fritz Erpel: "Die Selbstbildnisse Rembrandts", Berlin 3.Upl. 1973
D.M. Field: "Rembrandt" Kent 2003 (Engl.)
Graaff, Arthur en Roscam Abbing, Michiel Rembrandt voor Dummies, Rembrandthandbuch, Pearson Education Benelux, 2006, Amsterdam, 360 blz.
Christel Brückner: "Rembrandts Braunschweiger "Familienbild" - Seine thematische Figuren- und Farbkomposition und die Kunst Italiens", Hildesheim 1997
Wilhelm Pinder: "Rembrandts Selbstbildnisse" Königstein i.T. 1943
Simon Schama: "Rembrandts Augen" Berlin, Siedler, 2000 (ok in Engelsch); ISBN 3-88680-702-9
Christian Tümpel: "Rembrandt - Mythos und Methode" Königstein i.T. 1986
Christian Tümpel: "Rembrandt", Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reinbek, Nee Utgaav 2006, ISBN 3-499-50691-2
Christopher White: "Rembrandt as an etcher" New Haven/London 2.Upl. 1999; ISBN 0-300-07953-2
Christopher Wright: "Rembrandt: self-portraits" London 1982
Norbert Middelkoop: "Die Anatomiestunde von Dr. Deijman"
Kataloog vun de Utstellen "Rembrandt Rembrandt" (Städelsches Kunstinstitut) Frankfurt an'n Main 2003. ISBN 3-932353-70-6
Katalog vun de Utstellen "Rembrandt" (Albertina) Ween 2004
Katalog "Rembrandts Selbstbildnisse" Stuttgart 1999
Gerhard Kölsch: Johann Georg Trautmann – Een navolger van Rembrandt in de achttinde eeuw, in: Kroniek van het Rembrandthuis, H. 1-2, Amsterdam 2003, S. 21-33. Düütsche Utgaav: Johann Georg Trautmann – ein Nachahmer Rembrandts im 18. Jahrhundert, online unner: http://www.goethezeitportal.de/db/wiss/trautmann/koelsch_rembrandt.pdf (7.2.2006)
Richard Muther: Rembrandt van Rijn, ABOD 2006, Hörbook, ISBN 3-8341-0178-8

Weblinks

Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „Rembrandt van Rijn“ (hoochdüütsch).

Rembrandt. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.