Sederavend

Sederavend oder Seideravend (Hebrääsch: leel haseder – ליל הסדר) is en Avend to'n Anfang vun dat Pessachfest, dat seven (in Israel) oder acht (buten Israel) Dage lang duern deit. An düssen Avend leest de Joden ut de Haggada, drinkt se veer Glöser Wien (oder Druvensapp) un nehmt en festliche Sedermahltied in. In Israel warrt man een Sederavend fiert, buten Israel avers twee. De Haggada befaat sik mit de Joden ehre Slaveree in Ägypten, un wie se vun dor uttrocken sünd na dat Land, wat Gott jem verspraken harr. Seder (סדר) bedutt oversett „Ordnung“ oder „Reege“, vunwegen dat dor allens na de Reege passeert un maakt warrt, de in de Haggada vorschreven is. Haggada bedutt „Vertellen“.

De Mahltied

En Sedermahltied besteiht ut dat Eten vun unsüerte Bröde un bittere Krüder un is to en Mahltied wurrn, wo in'e Midden de Sederschotel steiht, mit unsüerten Broot (Matze), en symbolischen Knaken vun en Lamm, en Ei, wat toeerst kookt un denn braden is, bittere Krüder (Maror) un ok dat söte Charosät. De Maror schall dor up hendüden, dat de Israeliten in Ägypten daal stuukt wurrn sünd. De Charosät steiht for dat Glück vun de latere Freeheit, man vun de Form her lett se ok denken an den Kalk twuschen de Steen, wo de Joden as de Ägypters ehre Slaven Städer for de Ägypters boot hebben schöllt. Keen religiöse Vorshcrift, man enfach en Bruuk, de dor to kamen is, is dat Eten vun en dünne Zoppen mit Matzeklüten bi de Sedermahltied.

Wat dor noch passeert

(1948 Pal-Bell, Maurice Ascalon)

Bi den Sederavend warrt an de Hand vun den Text, de in de Haggada in steiht, over den Uttog ut Ägypten vertellt un sungen. Dormit de Kinner bi de Saak blievt, warrt allerhand an stellt: In dat Ma Nischatana stellt dat jungste Kind veer Fragen over Saken, de up'n sederavend anners sünd, as an annere Avende. Meist weert düsse Fragen sungen un ok de Antwoorden weert sungen. Ma Nischtana is al in de mündliche Lehr vun de Mischna beschreven un hett en traditionelle Melodie, de mank de Joden up de ganze Welt bekannt is. Faken leest de Kinner ok de Veer Söhns vor, jedereen mit en annere Soort Fraag: De kloke, de naive un de böse Söhn un de Söhn, de noch keen Fragen stellen kann. In beide Kinnerstücke ut de Haggada geiht dat um de Slaveree un den Uttog, so, as dat an'n Sederavend allerwegens Thema is. En drudden Bruuk for Kinner is dat Klauen vun en Stuck vun de Matze, wat dor bestimmt for is, den Afikoman. Wenn de nich funnen weern kann (dat passeert meist), mutt de Sederbaas dat „torüch kopen“ mit lüttje Geschenke for de Kinner, de mitmaakt.

Vorschriften for dat Eten

In de Tied vun dat Pesachfest warrt acht Dage lang nix eten, wat upgahn is. De Brootsegen ("Hamotsie" - המוציא) warrt over de Matzen spraken. Den Dag vor Pesach warrt dat Huus rein maakt vun all Reste vun upgahn Broot un vun Gest. Dat Gebood (Mitzva), Matzen to eten, gellt bloß man for den Sederavend. An de annern Dage mütt keen Matzen eten weern, man dat Eten vun Broot warrt ok nich verlöövt. Vundeswegen weert denn doch Matzen eten an dat Broot sien Stäe.

So lang, as de Tempel in Jerusalem stahn hett, sünd jöödsche Familien to'n Passa dor hen pilgert. Dor sünd ok Lämmer slacht wurrn. Bloß noch een lüttjen Knaken up de zentrale Sederschotel erinert an düssen olen Bruuk.

Christendom

In de christlichen Karken warrt to'n Andenken an Jesus sien lest Avendmahl an den eersten Avend vun dat Passafest in de lesten Johre fökener up de jöödsche Traditschoon keken. Dat gifft allerhand Gemeenden, de den Goddesdeenst an'n Grööndunnersdag hüdigendags as en Aart vun christlichen Sederavend fiert.