Szenenbild

Dat Szenenbild is de dorstellte Welt in en Film. Se stellt de Kulisse för de Geschicht dor, de wiest warrn schall. Utklamüstert warrt dat Szenenbild vun en Szenenbillner. Dat Gegenstück bi’t Theater is dat so nöömte Bühnenbild, för dat denn de Bühnenbillner tostännig is.

Historie

Dat Tostannenkamen vun en Szenenbild is drang verknütt mit dat Entstahn vun dat Medium Film, hett sien Vörlöpers aver al in dat szeenische Utgestalten vun en Laterna Magica. Disse Projekters ut vörindustrielle Tiet hebbt to Anfang noch mit handmaalte Biller op Glasplatten arbeit, de in en Reeg vun enkelte Biller – jüst so as en Diashow – korte Geschichten vertelln. As in de eersten Hälft vun’t 19. Johrhunnert de Fotografie utfunnen weer, hett sik dit Medium wieterentwickelt. De Biller weern nu nich mehr vun Hand maalt, man weern na un na dör fotograafsch Glasdias utwesselt.

In’t viktoriaansche Grootbritannien twüschen 1874 un 1914 hett vör allen James Bamforth Billerregen vun disse Oort produzeert. To Anfang weern dat eenfacke Swartwittfotografien, later sünd vun Hand infarvte Biller bruukt worrn. Ok de Opnahmen sülvst sünd manipuleert worrn. Eerst weern noch eenfacke Landschopsopnahmen oder fotografeerte Theaterprospekten (Backdrops) insett, mit de Tiet weern denn aver egens för de Produkschoon Opnahmen herstellt, de denn ok dör Kulissen un Requisiten anriekert weern. Vun disse Tiet an kann een as faktisch vun en Szenenbild snacken. För den Tokieker weern de dorstellten Landschoppen, Bowarken un Saken natürlich noch wiet vun de wohre materielle Realität weg, liekers harrn se jemehr Funkschoon in de Geschicht. Se weern nich mehr blots Achtergrund för en fiktive Geschicht, man sülvst ok Deel dorvun.

Set vun den Film Alles für Papa kort vör Anfang vun en Opnahm (1953)

De Arbeit vun’n Szenenbillner as egenstännigen Beroop hett sik aver erst later mit dat Opkamen vun dat Medium Film entwickelt. To Anfang weer noch mit de Techniken arbeit, de ut dat Theater bekannt weern. So geev dat anmaalte Kulissen un Achtergrünnen ut Pappmaché oder Holt, de mit staatsche Kameras as en affilmte Theateropföhren wirken deen. De Utstatter un Filmhistoriker Léon Barsacq beteken dat Johr 1908 as dat Slöteljohr för’t Entwickeln vun’t Szenenbild. Dör’t Utklamüstern vun de Kamerafohrt, weer de Kamera nu sülvst en Deel vun en Film, so dat Kulissen as in’t Theater nich mehr recken deen. Üm realistische Illusionen to tügen weer nu en dreedimensional Set nödig. Fröhe Bispelen för spektakuläre sünd to’n Bispeel in Filmen as Cabiria (1914), The Ten Commandments (1923) oder Metropolis (1927) to sehn.

Wiel de Hoochtiet vun’t Studiosystem sünd Filmen to’n gröttsten Deel in Studios dreiht worrn. De Szenenbillners harrn dorbi de Opgaav, de ünnerscheedlichen Stadtszenarien dör jemehr Szenenbowarken ümtosetten. Ne’e Utdruckmööglichkeiten kemen op, as sik de Farvfilm dörsetten de. William Cameron Menzies weer 1939 de eerste Künstler vun sien Oort, de för sien Arbeit an den Film Gone with the Wind en Credit in’n Afspann kregen hett. He harr all Szenen mit Hülp vun en Storyboard nipp un nau vörutplaant. In’n Italieenschen Neorealismus un later ok in de Nouvelle Vague un in’t New Hollywood güng dat mit de opwännigen Szenenbildkunst wegen de velen Inschränken op echte Speelöörd tietwies aver wedder bargdaal.

Filmset vun den Film Das Boot

Set bi de Dreiharbeiten to Das Wunder von Bern

De eersten Szenenbillner weern tomeist Bühnenbillner un Architekten, so dat sik jemehr Mööglichkeiten, wat dat Planen, Utklamüstern un de Technik anbedrööp, vör allen an disse Beropen orienteert hebbt. Mit de Tiet hett sik ut disse Mischen en egenstännig Beroopsbild entwickelt, un de ne’en Mööglichkeiten vun dat Filmmedium sünd jümmer wieter verbetert worrn, üm de filmische Illusion jümmer perfekter to maken.

Vundaag is dat dör de Reeknertechnik mööglich Filmen as Final Fantasy: The Spirits Within to produzeren, bi de keeneen Motiv mehr real funnen oder herstellt worrn is, man allns in’n Reekner entstahn is. Fröher hebbt Szenenbillner in’t Vörfeld vun en Filmprodukschoon arbeit. Vundaag sünd se dör den Insatz vun CGI ok stark in de Naprodukschoon vun en Film inbunnen. Reekneranimatschonen, also virtuelle Architektur, warrt jümmer fakener ansteed vun wohrhaftig boete Filmarchitektur insett. För den Tokieker is de Ünnerscheed faken kuum to marken. Opletzt is dat Bild op de Lienwand oder op’n Bildschirm al so en Oort vun virtuelle Realität.

Literatur

F. Kaufmann: "Das Szenenbild im Film – Ein Beitrag zur künstlerischen Regie", 1918, (rutkamen in de Tietschrift DER FILM Nr. 49 un Nr. 50)
Helmut Weihsmann: Gebaute Illusionen - Architektur im Film, Wien 1988, Promedia Druck- und VerlagsgesmbH, ISBN 390047821X
Peter Ettedgui: Filmkünste, Produktionsdesign, Rowohlt Taschenbook, ISBN 3499606631
Wolfgang Jacobsen, Werner Sudendorf: Metropolis - Ein filmisches Laboratorium der modernen Architektur, Fellbach: Edition Axel Menges, 2000. ISBN 978-3930698851.
Dietrich Neumann: Filmarchitektur. Von Metropolis bis Blade Runner, München: Prestel, 2002. ISBN 978-3791316567
Ralph Eue un Gabriele Jatho (Rutgevers): Schauplätze, Drehorte, Spielräume - Production Design & Film, Berlin 2005, Bertz + Fischer Verlag, ISBN 3865051626
Gertrud Koch (Rutgever): Umwidmungen. Architektonische und kinematographische Räume, Berlin: Vorwerk8, 2005. ISBN 978-3930916702
Toni Lüdi (Rutgever): Designing Film. Szenenbilder / Production Designs, Berlin 2010, Bertz + Fischer Verlag, ISBN 9783865051974

Weblenken

www.sfk-verband.de – Verband vun de düütschen Szenenbillner, Filmarchitekten un Kostümbillner (hoochdüütsch)
www.filmdesigners.co.uk – British Film Designers Guild (engelsch)
www.artdirectors.org – Art Directors Guild – USA (engelsch)
www.setdecorators.org – Set Decorators Society – USA (engelsch)