Tiedball
En Tiedball is en optisch Signaal för de Seefohrt, dat von 1829 bet in de Johren 1920 bruukt worrn is, üm Scheep de richtige Tied to wiesen. Dat weer wichtig, üm den Längengraad to bestimmen. Nadem de Seefunk opkamen is, hett dat en betere Methood geven, Scheep de aktuelle Tied mittodelen un de Tiedbäll sünd nich mehr nödig ween.
Von de üm un bi 160 Tiedbäll, de dat maal geven hett, sünd noch so bi 60 bewohrt.
De Tiedball weer an en hoge Steed bi en Haven anbröcht. To en wisse Tied is de Ball fallen laten worrn. An Boord von de Scheep kunn de Kru denn dat Schippschronometer mit disse Tied verglieken. Dat weer wichtig, dat de Chronometer richtig stellt weer, dat se de Laag bestimmen kunnen.
Historie ännern
De brietsche Koptein Robert Wauchope hett 1824 den eersten Vörslag för en Tiedball maakt. Vörher sünd dor akustische Signale för bruukt worrn. Akustische Signale breedt sik aver mit Schalltempo ut, so dat de Afstand to dat Signaal bekannt ween mutt, üm de Tied op de Sekunn genau to weten. En optisch Signaal breedt sik mit Lichttempo ut un de Afstand speelt keen Rull mehr. 1829 is in Portsmouth de eerste Tiedball anbröcht worrn. 1833 kemen Greenwich un St. Helena dorto, 1836 Kapstadt (op’n Signal Hill). As eersten düütschen Haven hett Cuxhoben 1874 en Tiedball kregen. Later kemen dor noch Willemshoben, Bremerhoben, Bremen, Hamborg, Kiel, Swienmünn un Niefohrwater bi Danzig to.
De Ball is jeden Dag üm Klock twölv oder üm Klock een namiddags dalgahn.
Nadem an’t Enn von dat 19. Johrhunnert de Funktechnik opkeem, keem 1907 de eerste Tiedtekensenner, de Scheep de genaue Tied mitdelen kunn. De eerste Senner in Düütschland keem 1910 un in Grootbritannien 1924. De Tiedbäll weren nich mehr nödig un en groten Deel is afboot worrn.
Op de Tiedbäll in de Seefohrt geiht ok de Bruuk trügg, dat to Neejohrsavend an’n Wulkenkratzer One Times Square de Times Square Ball dalgeiht un den Countdown bet Middernacht wiest. Düsse Bruuk is 1907 inföhrt worrn.
