Tschuktschen

Tschuktschen (ok Luoravetlanen nah jem ehr eegen Spraak) sünd een autochton Volk in den wieten Oosten vun Russland, in Sibirien.

Land un Volk

De meisten vun jem leevt up de Tschuktschen-Halfinsel in den Sülvstännigen Kreis vun de Tschuktschen. De een oder anner leevt ok in de Streek dor umto. Alltohopen gifft dat up de ganze Welt um un bi 15.000 Tschuktschen. Bi 10.400 vun jem snackt de Tschuktsche Spraak, een ole sibiirsche Spraak.

Binnenland un See

De Tschuktschen leevt in dat Binnenland un an de Küst vun de Beringstraat un vun de Nöördliche Iessee. De Tschuktschen in’t Binnenland weert Rentiertschuktschen nömmt. Dat heet in jem ehr eegen Spraak cawcw. Dor kümmt woll ok dat russisch Woort tschuktsch vun her. Se befaat sik mit de Tucht vun Rentiere, man ok mit dat fangen vun Fisch un mit de Jagd. De Tschuktschen an de Küst weert Seetschuktschen nömmt un jaagt ok grote Tiere as Waalfisch un Walross. Ut de Knaken vun jem ehr Büüt maakt se fein Snittjerwarks. Dat Huus vun de Tschuktschen warrt Jaranga nömmt.

Bloß een Woort ut de Tschuktschen ehre Spraak is ok up Düütsch bekannt. Dat Woort för Lachs is up tschuktsch qetaget. Un wi seggt to de Aart vun Lachs, de den Keta-Kaviar afgeben deit, Keta-Lachs (Oncorhynchus keta).

Historie

De Russen sünd in dat 17. Jahrhunnert in de Tschuktschen ehr Land kamen un hefft versöcht, dat intonehmen. Man de Tschuktschen sünd dor bannig gegenan gahn. 1730 hefft se een Trupp vun 400 russisch Suldaten slahn. 1747 passeer dat noch mal. Dor mössen de Russen een Verdrag afsluten un jem ehr Garnison verlaten. Man amenn konnen de Tschuktschen doch nix maken. De Russen weeren to veel. Dat bleben bloß noch wenig Tschuktschen öber.

In de Tiet vun de Sowjetunion schollen de Tschuktschen to anstännige Russen un Sowjets maakt weeren. Wie dat fröher weer, dat scholl keene Rull mehr spelen. De Kinner lehren russisch up School un de Lüe mössen in faste Hüser un Dörper wohnen un konnen nich mehr dör dat Land tehn, as vördem. De Groten mössen in de Bedrieve arbeiden, de den russisch Staat tohören döen.

Schriever

Een Schriever ut dat Volk vun de Tschuktschen is hüde in Russland un midderwielen ok in Düütschland bekannt. He heet vun Jurij Sergejewitsch Rytcheu.

Böker öber de Tschuktschen

• T. Sjomuschkin: Im Land der Tschuktschen, Berlin, 1953

Up Platt is nix öber de Tschuktschen rutkamen.