Plewert
Plewert (up hochdüts: Upleward) ist en lüttje Loog an de Westkant van Oostfreesland, 10 km noordwestelk van Emden, an de Noordsee. Plewert hört to de Gemeen Krummhörn in d´ Landkreis Auerk, in Nedersassen. De Küstengewesten sünd hier dör Dieken sekert, de lopend un besünners in de lesd Jahren mit völ Geld un Gedoo verhoogt wurrn. Dat 1300 Jahr oll Plewert hört siet 1972 mit 19 anner Logen um Pesem to d´ Gemeen Krummhörn. In d´ Dezember 2012 leven in Plewert 395 Minsken up 577 ha platt Land.
In d´ Middent up de Keern van de oll Warf steiht siet 700 Jahr uns gotske Kark. Mit de Tied wurrn daar hennig Backsteenhusen sünner Plaan, krüz un quer, umto baut. Blot de groot oll Plaatsen, kieken akkeraat mit hör staatske Vörennen na de Kark.
Histoorje:
Um 1400 kregen de Edellü ut de lokaal Höövdlingsstamm dat gladd vermeet een Waterslöss in d´ Nordwesten van Plewert, achter de Kark, to bauen. De Börg deende de Ofwehr van Tegenspölers bi Krieg un Elend. Mitunner hebben bi dat Spill ok Seerovers Schuul söcht, wenn se sük vör de Hambörger Kooplü verstoppen mussen. 1782 wurr de Börg sleten, um neet to seggen, ofreten.
Al 1744 full Plewert mit heel Oostfreesland an Preußen. In de Tied moken prüske Penntjelickers de Listen van Kaptaal, Minsken, Husen un Deren. Noch froher gaffen geestelk Heren de Örder an de Mester, de muss de Registers föhren, umdat he schrieven un reken kunn. Daarna existeren 1756 in Plewert 13 Handwarkers, in anner Logen gaff dat meest mehr Lü de up egen Foten stunnen un hör Deenst anboden. Hier warken dree Linnenwevers un twee Schusters, een Böttcher, Backer, Snieder, Smidd, Timmermann un een Barbutz. Twee Kooplü hanneln mit sowat, as Solt, Seep, Tabak un Soda. --- Domaals seen de Minsken: Wi bruken keen Gold, aver Solt.
Verkehr:
Over Jahrhunnerte gaff dat natürelke Düpden un de Minsken groven mit holten Schoffels Depen, so wurr uns Krummhörn mit een dicht Nett van Wateraders dörtrucken. Mit de Tied kreeg de Schipperee dat drock, bito laggen ok mennig Hammerkhusen un Plaatsen an de Depen tüsken Emden un Greet. Loogsschippers brochen Personen, ok Veeh, Korn un anner Gewaß ut de Buurderee na Emden un för de Loogstes up Umtour Waren mit, waar se de Schipper in Vörut um anwassen.
En körl Ungemack för de Dörpschippers broch 1890 de Kleinbahn mit sük. Recht Tegenwind kwamm aver na 1900 up, as in de Krummhörn de Wegen klinkert wurden. Na de eerst grood Krieg wurr dat Geschäft för de Schipperee al mau. Na de tweede Weltkrieg brochen de Fenntjes wall noch maal Törf un nammen Klei, of Mess weer mit. För uns Kinner was dat domaals heel wat, man an de Depen dee man to minn un so sleep de Schipperee in.
1963 wurr de Kleinbahnbedriev instellt un de Schienen ofbaut. Postbussen overnammen de Personenbefödderung un Frachtgood wurr up LkWs transporteert.
Vandaag erinnert een bi Plewert gelegen Hammerkplaats „Erbsenbinderei“ noch, dat daar froger völ Arvten anbaut wurrn. 1864 gung de Plaats in een Stiftung over, heetde van do of an, Seethesche Fräuleins Stift, un word nu mit van de Domänenamt verwalt.
