Molekül
En Molekül is en lütt Deelken, wat ut tomindst twee Atomen besteiht, tomeist aver ut noch mehr.
In en Molekül sünd de Atomen dör kovalent Binnen tosamenholln. Dat Molekül is de lüttste Eenheit vun den Stoff, de togrunnen liggt un sien cheemschen un physikaalschen Egenschoppen bestimmt. Warrt de Atomen, de dat Molekül opboot, splitt, denn ist dat nich mehr de glieke cheemsche Stoff. De meisten Molekülen sünd ut Atomen vun verscheden cheemsch Elementen opboot, man dat kann jüst so ok blots Atomen vun een un dat sülve Element bargen (t. B. H2 oder O2).
Cheemsch Binnen ännern
Molekülen sünd kovalent bunnen. Dat heet, dat sik twee (af un an ok mehr) Elektronen en Energieniveau deelt. Eenfach utdrückt snackt man dorbi vun Elektronenporen. Meist sünd dat Eenfachbinnen twüschen twee Atomens, af un an ok Dubbelbinnen, un sogor Dreefachbinnen gifft dat. Dorbi överlappt nich blots een Elektronenpoor, man twee oder dree. Moleküle sünd tomeist ut Nichtmetallen tosamensett. Af un an speelt aver ok mol en Metall mit.
De Atomen in en Molekül sünd keen Ionen, aver liekers gifft dat ok Deelladungen binnen dat Molekül, wenn dat Elektronenpoor vun wegen de Elektronegativität mehr na dat een Atom hentogen warrt as na dat weniger elektronegative. De kovalente Binnen warrt dorüm ok ünnerscheedt in unpolare Binnen un in polare Binnen. Bi de eersten hebbt de Atomen de glieke Elektronegativität – wat an sik blots bi sülve Elementen vörkummt – man ok swack ünnerscheedliche mit en Ünnerscheed in de Elektrononegativität vun bit to 0,4 warrt noch as unpolar bunnen opfaat.
Kräft twüschen de Molekülen ännern
Unafhangig vun de Atombinnen, de dat Molekül tohopenhollt, wirkt ok Kräft twüschen de Molekülen vun en cheemschen Stoff. Disse intermolekularen (twüschen de Molekülen wirkenden) Kräft bestimmt de Egenschoppen, de en Stoff hett, so as den Kaakpunkt un den Smöltpunkt oder ok, wo goot sik en Stoff mit en annern vermischen lett oder to lösen geiht. In de Reeg vun de afnehmen Stärk sünd dat:
Dorstellen vun Molekülen ännern
Molekülen sünd so bannig lütt, dat se mit dat Oog nich to sehn sünd. Üm jemehrn Opbo to beschrieven, gifft dat verscheden Oorden vunt Dorstellen. Wenn en dat rüümlich maken will, warrt de Atomen in dat Molekül normalerwies as Kugeln dorstellt. Faken warrt för so en Dorstellen en Kalottenmodell bruukt, wat de rüümliche Anorden un de Binnen verkloren schall.
För eenfacke Verbinnen mit wenig Atomen, reckt de Summenformel, de blots angifft, woveel Atomen vun welk Element in en Molekül sitt, as to’n Bispeel bi Water (H2O) oder bi Ammoniak (NH3). Ut de Summenformel kann een aver nich foorts aflesen, woans de Atomen bunnen sünd. Wenn de Molekülen, as to’n Bispeel in de orgaanschen Chemie, komplizeerter sünd, is de Summenformel nich mehr noog, üm to weten, woans dat Molekül utsütt. Dor kann dat neemlich wesen, dat de glieke Tall von Atomen op verscheden Oorden tosamen verbunnen sünd. Dorto warrt denn Isomeren seggt. Utenanner hollen kann man de mit de Strukturformel, de wat mehr över de Binnen wiest.
In enkelte Fäll reckt aver ok de Strukturformel nich mehr ut, üm den Stoff nipp un nau to beschrieven, t. B. bi Molekülen, de in jemehrn Opbo as’n Spegelbild sünd (Enantiomeren). Üm ok solke Fäll uteneenhollen to künnen, warrt sünnere Dorstellen bruukt, as de Fischer- oder de Haworth-Projekschoon.
En noch gröttere Rull speelt de rüümliche Opbo bi hoochkomplexe Strukturen, as se in de Biologie oder in de Medizin ünnersocht warrt, as bi de Proteinen. Hoochkomplexe Molekülen künnt ut mehrere Hunnert Atomen opboot wesen. Üm jem dortostellen, warrt versöcht Kalottenmodellen oder annere Formen vun rüümliche Dorstellen to maken, de infarvt warrt, dat de rüümliche Struktur beter rutkummt. En Bispeel för en hoochkomplizeert Molekül is de Bloodfarvstoff Hämoglobin.
Hier warrt denn verscheden Even vun de Struktur ünnerscheedt: De Primärstruktur warrt bi Proteien t. B. dör de Affolg vun de Aminosüren fastleggt, wiel de Sekundärstruktur de rüümliche Struktur as’n Helix oder’n Faltblatt weddergifft. De Tertiärstruktur beschrifft, wat sik dat to en Kugel oder Fasern usw. opfalten deit, un de Quartärstruktur geiht noch en Even höger.