Azteken
De Azteken weren ene mesoamerikaansche Kultuur in Zentraalmexiko in de Tied van 1300 bet 1521. Dat azteeksche Volk sette sik uut verscheden zentraalmexikaanschen ethnischen Gruppen tohope, sunnerlik Gruppen, de Nahuatl os Sprake hadden. De azteeksche Kultuur het sik in verscheden Stadstaten (altepetl) deelt, de sik to Verbünden, Konföderatschonen oder ook Riken tohoopsleten. Dat azteeksche Riek grünnen 1427 den dree Stadstaten Tenochtitlán, Texoco un Tlacopan as ene Konföderatschoon. Ook wenn wi de Azteken vandage faken med den Mexica uut Tenochtitlan liek sett, betekent Azteken in’n wieden Sinne alle Nuhua Städe un Völker in Zentraalmexiko in de Tied vœr un na de spaansche Kolonisatschoon.
De grote Deel ethnische Gruppen in Zentraalmexiko hadden vele Kennteken övereen un vele Märkteken in de azteeksche Kultuur find sik ook in Kulturen allerwegens in Mesoamerika. Kenntken van düt Kultuur sind de Mais, een Undersched twischen Adel un gemen Volk, een gemeensam Pantheon un een Kalenersysteem.[1] Kennteken för de azteeksche Kuluttr alleen sind to’nn Bispeel de God Huitzilopochtli, Tweeschenpyramiden un een bestimmten Keramikstil, de as Azteken I bet IV bekaannt is.[2]
Sinds den 13. Jaarhunderd was Daal van Mexiko dicht besedelt un vele Stadstaten kemen up. De Mexica weren eerst late in dat Daal komen un grünnen den Stadstaat Tenochtitlan up den Eilanden binnen den Texcoco-See un stegen läter to de dominate Kraft in de Allians uut den dree Stadstaten, de dat Azteeksche Riek gründ hadden. Dat Riek wiede siene politsche Heerschop wiedhen œver dat Daal van Mexiko uut un verœver in de postklassische Tied ander Stadstaten in heel Mesoamerika. Dat Riek gründe sik uut enen Verbund twischen den dree Stadstaten Tenochtitlan, Texcoco, and Tlacopan; de sik verbünd hadden den Stadstaat Azcapotzalco to betwingen, de bet daar hen de infloodriekste Stadstaat in de Regioon was. Dat Riek konn sik med ene Strategie uut Handel un militäärsche Expanschoon uutbreden un al swanke nam Tenochtitlan dat Leid in de Hand, wieldess de beden Stadstaten Texcoco un Tlacopan wat Belang verlören. Dat Riek was nemaals ene politsche Eenheed, man eer een Systeem in den Tenochtitlan ander Stadstaten verœver, denn egen Heerscher insette, Bünde upstelle, indem dat de Adel uut Tenochtitlan in de Elite van ander Stadstaten infrigget un so de Stadstaten an sik bund.[3] De vebünd Stadstaten betalen Schatt un Stüren man kenen Tribut an den Heerscher van Tenochtitlan.[4] Tenochtitlan beknapse ook de Kommunikatschoon un den Handel mang verbünd Stadstaten, so dat se afhängig van Tenochtitlan weren to’n Bispeel, wenn de Adel Luxusgöder kopen woll.[5] Up siene Hoogpunkt strecke sik dat Riek wied in den Süden van Mesoamerika bet hen na Chiapas un Guatemala un recke van den Pazifik bet an Gulf van Mexiko.
Dat Riek hadden 1519 sienen Hoogpunkt, just as ene lüttke Gruppen spaansche Konquistadoren med den Leidsmann Hernán Cortés na Amerika kemen. Cortés verbünde sik med den Stadstaten, de Tenochtitlan fiendlik gegenœver stünden, daar mang besunders de Stadstaat Tlaxcalteca un Texcoco, een vœrmaligen Verbundspartner van Tenochtitlan. Na dat Tenochtitlan den 13 August 1521 verœvert was un de Heerscher Cuauhtémoc fangen was, gründen de Spaniers Mexiko-Stad up Ruinen van Tenochtitlan. Van nu af an verœvern de Spaniers heel Mesoamerika un maken dat Gebeed un de Völker in de Regioon Underdanen van den Spaanschen Weltriek. Nu dat’t Grootriek tonichte maakt was, verbünden sik de Spaniers med den Stadstaten, de dat noch gav un nütten loaklen adeligen Eliten de velen Vöker to beheerschen. De Adeligen sweren den spaansche Krone Loyalitteet un Tue un treden to’n Christendom œver. De Adeligen weren sp Middelsmann twischen den Volk un de spaanschen Krone un hadden to’n Bispeel de Upgave Stüren intodriven.[6]
De azteeksche Kultuur un Historie kenn’ wi vör al uut de Archäologie, indigenen Schriftstücken un den Ogentügenberichten van den spaanschen Konquistadroen as Cortés un Bernal Díaz del Castillo; man besunnders uut Berichten, de Mönke un Preester in’n 16 un 17. Jaarhunderd up Spaansch un Nahuatl daalschreven, so as de beröömde tweesprakige Florentinsche Kodex, de uut 12 Bänden lang is un den de Franziskanermönk Bernardino de Sahagún tohoop med azteekschen Informanten up Spaansch un Nahuatl schreev, Wichtig för de Borns na dat Spanier dat Gebeed verœvert hadden weren indigenne Schrivers, de Nahuatl nu in den lateinschen Alphabet schreven, un wichtig för de Adminstratschoon in den spaanschen Kolonialriek weren. Up sinen Hoogpunkt hadde de azteeksche Kukltuur een rike un komplexe philossophsche, mythooogsche, un religiöse Traditschonen, man ook Monumentalarchitektuur un uutsteken Kunst.
Nettverwise ännern
- Aztecs at Mexicolore: constantly updated educational site specifically on the Aztecs, for serious students of all ages.
- Aztecs / Nahuatl / Tenochtitlan: Borns to’n oolden Mesoamerika van de University of Minnesota Duluth
- Aztec history, culture and religion B. Diaz del Castillo,
- Article: "Life in the Provinces of the Aztec Empire".
- Tlahuica Culture Home Page (an Aztec group from Morelos, Mexico)
Nawise ännern
- ↑ Smith 1997: 4–7.
- ↑ Kristin De Lucia: Style, Memory, and the Production of History: Aztec Pottery and the Materialization of a Toltec Legacy. In: Current Anthropology. 59, Nr. 6, 2018, S. 741–764. doi:10.1086/700916.
- ↑ Smith 1997: 174–175
- ↑ Michael E. Smith: The Aztecs Paid Taxes, Not Tribute. In: Mexicon. 36, Nr. 1, 2014, S. 19–22.
- ↑ Smith 1997: 176–182
- ↑ Cline 2000: 193–197.