Internatschonale Atomenergie-Organisatschoon

De Internatschonale Atomenergie-Organisatschoon (IAEO; engelsch:International Atomic Energy Agency, IAEA) is en autonome wetenschaplich-technische Organisatschoon, de binnerhalv vun dat System vun de Vereente Natschonen en besünneren Status hett. De IAEO is kien Sonnerorganisatschoon vun de Vereente Natschonen, sonnern mit de völmehr dör en separat Afkommen verbunnen. Se bericht regelmatig de Generalversammlung vun de Vereenten Natschonen un doröver herut den Sekerheitsraat vun de Vereente Natschonen, wenn se en Gefährdung vun de internatschonale Sekerheit faststellt. De IAEO sall luut Satzung „den Bidrag vun de Karnenergie to Freeden, Gesundheit un Wohlstand weltwiet vörandrieven un vergröttern“; se sall also den Gebruuk vun radioaktiv Stoffe un de internatschonale Tosommenarbeit hierbi fördern as ok den militärischen Gebruuk vun disse Technologie (to'n Bispeel Proliferatschoon vun Kernwappen) dör Överwaakensmaatnahmen („Safeguards“) verhinnern. För hör Insatz för disse Teelen wurr se 2005 gemeensam mit hör dormaligen Generaldirekter Mohammed el-Baradei mit den Freedensnobelpries uttekent.

Organisatschoon

De Anregung to de Grünnen vun de IAEO geev US-Präsident Dwight D. Eisenhower in en Reed 1953:

Zitat (engelsch): therefore make the following proposals. The governments principally involved, to the extent permitted by elementary prudence, should begin now and continue to make joint contributions from their stockpiles of normal uranium and fissionable materials to an international atomic energy agency. We would expect that such an agency would be set up under the aegis of the United Nations.ref=}}

Nah de in' September 1955 afhollen eersten Genfer Atomkonferenz in' Rahmen vun dat Programm Atoms for Peace wurr de IAEO an' 29. Juli 1957 ünner dat Daak vun de Vereente Natschonen in New York grünnd un hett ehrn Verwaltenssitt siet 1957 in Wien, siet August 1979 in dat Vienna International Centre, en Deel vun de lokal so nömmt UNO-City. Regionale Büros sünd in Genf (Swiez), New York (USA), Toronto (Kanada) un Tokio (Japan) ansiedelt.

Dat karntechnische Ünnersökenslabor befind süch in dat etwa 30 km vun Wien weg liggen Forschenszentrum Seibersdorf up dat Gelände vun dat Austrian Institute of Technology. Buterdem bedrifft un fördert de IAEO Karnforschenszentren in Monaco un Triest (Italien).

Die IAEO sett sück ut de Generalkonferenz, den Gouverneursraat (Board of Governors) un dat Sekretariat zusammen. To Tiet is Yukiya Amano Generaldirekter. 2004 verfüg de Organisatschoon över etwa 2.200 Mitarbeiter (dorvan etwa 350 Inspektoren) ut över 90 Länner.

De söss Hööftafdeelen, jewiels ünner en Viezdirekter, sünd den Ressorts Technisch Tosammenarbeit, Kaernenergie, Nukleare Sekerheit, Verwalten, Nuklearwetenschapen un Gebruuk as ok Karnmaterialöverwaaken („Safeguards“) toordnet.

De Programme un dat Verwennen vun Gelder wurrn vun en 35-köppig Gouverneursraat un de Generalversammlung vun all Liddmaatsstaaten fastleggt. De Etat hett en regulär Budget as ok tosätzlich freewillig Bidrääg. Dat regulär Budget för 2009 beleep sück up rund 293,7 Millionen US-Dollar. An tosätzlich Bidrääg wurrn rund 85 Millionen US-Dollar anstreevt. De Utgaaven vun de IAEO wurrn jedes Johr extern prüüft (engelsch:external auditor). Dr External Auditor wurrd vun de Generalkonferenz wählt. To Tiet is de Viezpräsident vun den düütschen Bundsrechnungshoff External Auditor vun de IAEO.

Berichte to de Aktivitäten vun de IAEO wurrn regelmatig un tosätzlich wenn dat nödig is den Sekerheitsraat un de Generalversammlung vun de Vereente Natschonen vörleggt.

Generaldirekters vun de IAEO

• 1957 bit 1961 William Sterling Cole, USA (Stellvertreder: Paul Jolles, Swiez)
• 1961 bit 1981 Sigvard Eklund, Sweden
• 1981 bit 1997 Hans Blix, Sweden
• 1997 bit November 2009 Mohammed el-Baradei, Ägypten
• siet 1. Dezember 2009 Yukiya Amano, Japan

Geschichte

• Vörgeschichte: 1948 hett de UN-Generalversammlung (unverbindlich) beslooten, en internatschonale Körperschapp to grünnen, de – ut Grünnen vun den eenzig freedlichen Gebruuk – all Atomreaktoren un Uranminen weltwiet besitten un bedrieven sull. In' Gegentoog dorto sull de r Atombomben-Bau instellt un de bestahn Bestände dorvan vernicht wurrn. In sien Reed Atoms for Peace van 1953 hett denn US-Präsident Eisenhower de Grünnen vun en en beten weniger wietgahnd Form vun disse „International Atomic Energy Agency“ anregt, de sück ebenfalls för den ahn Utnahm freedlichen Gebruuk vun de Atomenergie insetten sull.
• Grünnen vun de Organisatschoon an' 29. Juli 1957.
• An' 30. März 1962 hett de USA veer Karnkraftwerke ünner de Kontrolle vun de IAEO stellt. De Generaldirekter Sigvard Arne Eklund hett 1962 annommen, dat bit 1980 de Hälft vun dat jährlich Towassen an Stroomertüügen dör Karnkraftwerke produzeert wurrd.
• Up de Generalkonferenz van' 18. bit 26. September 1962 wurr Saudi-Arabien in de IAEO upnommen un dat Budget för 1963 mit 7,4 Millionen US-Dollar bekanntgeven.
• 1962 wurrd in' Rahmen vun en austraalsch-japaansch Afkommen över den freedlichen Gebruuk vun de Karnenergie dat Sekerheitssystem de IAEO ünnerstellt.
• Af März 1970 övernimmt de IAEO ok dat Överwaaken vun den Atomwappensparrverdrag.

In de letzt Johren kreeg de IAEO vör allen dör hör Missionen in' Irak vör Kriegsbeginn 2003 as ok för hör Arbeit in Noordkorea un den Iran weltwiet Upmarksomkeit. To'n Anlaat vun de Nuklearkatastrooph vun Fukushima hett de IAEO dat wat dormals in Japan passeert is, tietnah dokumenteert un in dat Internet bekanntmaakt. In' Rahmen vun RANET, den Response and Assistance Network hett de IAEA en Nettwark upbaut, in dat en Verdragsstaat in den Fall vun en nuklear oder radiologisch Ereignis oder Notfall Ünnerstütten dör de IAEA un anner Liddmaatstaaten beandragen kann.

Arbeitsrebeeden

Atomwappensparrverdrag

Ünner annern is de IAEO siet März 1970 ok tostännig för dat Överwaaken vun den Atomwappensparrverdragg. Neben dat Entsennen vun Inspektoren, de weltwiet etwa 2500 Överprüfungen vör Oort anstellen, bedeent sück de IAEO mittlerwiel ok de Satellitenöverwaaken un ähnlich Middel, um dat Inhollen vun den Sparrverdrag to kontrolleeren. In dat internatschonale Interesse rück se 1991 nah den tweeten Golfkrieg, as se in' Irak eerstmals ok Ünnersöken buterhalv vun de per Verdrag toseggt Sülvstverplichten vun en Ünnertekensstaat anstellen drüff un dorbi en geheim Atomwappenprogramm enthüllen dee.

Verbetern vun de nuklear Sekerheit

Um de Reaktorsekerheit to fördern, deiht de IAEO ünner annern dat Umsetten vun dat Överinkommen över nukleare Sekerheit ünnerstütten. To dissen Zweck ünnerstütt se de Bedriever vun karntechnisch Anlagen ok bi de Instuufen vun Stör- un Unfällen nah de Internatschonale Bewertungsskala för nukleare Ereignisse (INES):

• List vun Unfällen in karntechnisch Anlagen (INES Stuuf 4 bit 7)
• List vun mellensplichtig Ereignissen in düütsch karntechnisch Anlagen (INES Stuuf 1 bit 3)
• List vun Störfällen in europääsch karntechnisch Anlagen (INES Stufe 2 bit 3)

IRS (International Reporting System for Operating Experience)

De IAEO stellt en internatschonale, nich apenlich Datenbank för Störungen in Anlagen vun de Atomwertschap as Karnkraftwarken to Verfügung, de IRS „International Reporting System for Operating Experience“ ok „IAEA/NEA Incident Reporting System“ nömmt. Se wurrd vun de Nuclear Energy Agency (NEA) bedreeven un managt, de noch wiedere Nuklear-Datenbanken bedrifft. De IRS is de eiezige internatschonale Datenbank in de Berichte över Störungen, Erfohrungen un trucken Lehren „Lessons Learned“ sammelt un uttuuscht wurrn. De Koordinatoren vun de IRS hollen jedes Johr Meetings af. De Daten vun de IRS sünd deelwies in den Reports vun de sweedsch Strahelnschuulbehörde Strålsäkerhetsmyndigheten (vör 2008 SKI) verfügbar.

Wiedere Arbeitsrebeeden

Hoheitsschild vun de IAEO in dat Forschenszentrum Seibersdorf

Buterdem sett sück de IAEO in den Gebruuk un Entwicklung vun freedlich Mögelkeiten vun de Nukleartechnologie, to'n Bispeel in de Medizin, Landwertschpt, Produktschonsperzessen un natüürlich de Stroomertüügen in. Dat IAEO-Forschenszentrum up dat Gelände vun dat Austrian Institute of Technology in Seibersdorf (Nedderöösterriek) beherbargt mehrere Afdellen, de sück mit de verscheeden Anwennensmögelkeiten vun de Karnenergie befaaten; in' landwertschaplich-biotechnologischen Beriek gifft dat eegen Afdeelen för Plantentüchten (Plant Breeding), Eerdriek (Soil Science), Agrochemie, Insektenkunn (Entomologie, in deren Rahmen ünner annern dat nömmt SIT-Programm erforscht wurrd), as ok veterinärmedizinische Anwennen. Anner Afdeelen befaaten sück Karnphysik, Dosimetrie, Chemie, instrumentaler Technik un ähnliches. De Safeguards-Laboratorien sünd ebenfalls in Seibersdorf ansiedelt. In de Laboratorien arbeiten etwa 180 Mitarbeiter (ca. 2.229 IAEO gesamt).

Tosommen mit de FAO bedrifft de IAEO ünner annern en Forschensprogramm, dat sück mit de Sterile Insect Technology (SIT) befaat. Dorbi wurrn de männlich Insekten radioaktiv bestrahlt un up disse Wies steriliseert. Dornah wurrn se in de free Wildbahn utsett un können hlr sterilen Samen an Wievchen wiedergeven. De wievlich Insekten mieden doruphen Kontak mit de Männchen oder se leggen Eier, ut de sück gor kien oder blots minnerwertig Larven entwickeln. Langfristig söllt so Krankheiten as Malaria oder de Slaapkrankheit utrott wurrn.

De IAEA bedrifft in verscheeden Länner Krebsheelenscenter, as to'n Bispeel in Nigeria (350.000 nee Fälle pro Johr, Papilloma-Virus).

Utteknungen un Priesen

De Internatschonale Atomenergie-Organisatschoon wurr för hör Arbeit mit en Reeg vun internatschonalen Freedenspriesen uttekent.

• 2003: Peace Pole, Freedenspreis vun de Goi Peace Foundation, Japan
• 2003: Science & Peace Gold Medal vun de Albert Schweitzer International University, Spanien
• 2004: Berliner-Friedensuhr-Preis vun dat Berliner Komitee för UNESCO-Arbeit
• 2005: Freedensnobelpries

De Vergaav vun den Freedensnobelpries wurr vun de Anti-Atomkraft-Bewegung kritisch kommenteert, wiel de IAEA woll gegen en militärischen Gebruuk vun de Atomenergie is, den zivilen Gebruuk aber ünnerstütt.

Weblenken

Internationale Atomenergie-Organisation. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Websteed vun de Internationale Atomenergie-Organisatschoon
• IAEA Primer (düütsch; PDF; 567 kB)
• Statut vun de IAEO (engelsch)
• Vörlaag:Nobel-fr
• Geschichte der IAEO – die ersten 40 Jahre (PDF; 2,22 MB)
• 35 Jahre Förderung der Atomenergie – Eine kritische Dokumentation (Anti-Atom-International, Wien) (PDF; 151 kB)
• IAEA Red Book – Uranium 2003: Resources, Production, and Demand: Uranium 2003 (engelsch)
• AtomkraftwerkePlag: Internationale Atomenenergie-Organisation