Liwwät Böke

Liwwät Böke (boren Knapke; * 1807; † 1882) weer en Fro, de 1834 na Amerika utwannert is un en plattdüütsch Daagbook schreven hebben schall, dat 1987 dat eerste Maal rutgeven worrn is. Dat is nawiest, dat dat Daagbook en Fälschung is.

Elisabeth Knapke is 1807 as Dochter vun en Hüermann in Nienkerken boren. 1834 is se na Amerika utwannert un hett dor in Cincinnati Bernard „Natz“ Böke heiraadt. Se hebbt denn in Maria Stein in’n Mercer County leevt. Ehr ganz Leven lang schall se Daagbook schreven hebben. Alltohoop so bi 1100 Sieden. En Deel op Hoochdüütsch, aver den gröttsten Deel op Plattdüütsch. Dit Daagbook schall denn lang op irgendeen Dackbodden legen hebben.

1987 hett Luke B. Knapke dat Book in’e Hann kregen, in’t Engelsche översett un rutgeven. Dat Book hett veel Anklang funnen. De Geschicht vun en starke Pioneer-Fro keem good an. Gau al hebbt sik aver ok Kritikers mellt. Welk vun de Biller in dat Daagbook weren bi Bernhard Winter klaut, de lang na Liwwät Böke leevt hett. Denn weren dor welk Anachronismen in un ok mit de Spraak stimm wat nich. Mal weer dat allerbest Hoochdüütsch, un denn mit’n nächsten Satz weer dat man kuum mehr to verstahn, wat dat bedüden schull.

Antonius Holtmann vun de Universität Ollnborg geiht dorvun ut, dat dat Book in’t 20. Johrhunnert fälscht worrn is. Vun en Amerikaner, de wohrschienlich düütsche Vörfohren harr un noch Plattdüütsch kunn, aver kuum wat vun Hoochdüütsch afkennen dee. To’n Bispeel is en Text Deel vun dat Daagbook, den Liwwät Böke för’n düütschen Schoolünnerricht in Ohio schreven hebben will. Se schrifft dorvun: Diese Lexionen geschrieben um dem Ortsgericht für Schulen, den Staatenhaus, Columbus Ohio zu verbessern, Fehler und Irrtümer Sache des Textkritikens, zum besser werden – und sich besseren Zustände die Hochdeuches Sprechende Katolischeren Kinder und Schulenlehrer(in). Das Papier und Tinte waren versorgen der Staat. Un denn kaamt 102 Sieden Text in allerbest Hoochdüütsch. An en annere Stell hett Liwwät Böke en Koort, op de ok Willemshaven op is. Noorden vun Willemshaven is en Groden intekent, de eerst na’n tweten Weltkrieg indiekt worrn is. De Fälschung is dorvun wohrschienlich nich besünners oolt. Holtmann geiht dor aver vun ut, dat Luke B. Knapke nich de Fälscher is. Liekers warrt dat Book aver en Weert torekent, denn in em is veel vun dat Ohio-Plattdüütsch vun dat 20. Johrhunnert fasthollen.

Böker

• Luke B. Knapke: Liwwat Boke, 1807-1882, pioneer: The story of an immigrant pioneer woman and her husband who settled in western Ohio as told in her own writings and drawings. Minster Historical Society, Minster 1987

Weblenken

• Siet vun de Universität Ollnborg to dat Book (hoochdüütsch)