Preußen (Landschop)
Preußen (fröher un nu noch in welke Dialekten: Prüßen) is en vörmolige Landschop in dat noordööstliche Middeleuropa. De wichtigsten Öörd weern Königsberg, wat hüdigendags Kaliningrad heten deit un to Russland tohöört, Marienborg un, to’n Deel tominnst, Danzig.
De Grenzen vun de Landschop sünd nich eendüdig fastleggt. Över’n Duum kann een avers seggen, dat Land twüschen de Strööm Wießel un Memel, dat is Preußen. Westlich vun Preußen geiht mit de Pomerellen de Landschop Pommern los, de ööstliche Deel vun Preußen hett woll ok den Naam Lüttlitauen harrt.
Bi den Tweeten Freden vun Thorn is Preußen in dat Johr 1466 updeelt wurrn. De westliche Deel (Prutenia Occidentalis) is dormols, tohopen mit Danzig un de Pomerellen an dat Königriek Polen gahn. To düssen Deel hören Thorn, Culm un dat Ermland to. De ööstliche Deel (Prutenia Orientalis) is dormols bi den Ordensstaat bleven. 1525 is düsse Deel ümwannelt wurrn in en weltlich Hartogdom Preußen. Friedrich II. hett bi dat 1. poolsche Updelen beide Delen vun dat ole Preußen in siene Hand tohopenfaten konnt un hett jem up düütsch Oostpreußen un Westpreußen nömmt. Hüde höört de vörmolige Provinz Westpreußen, tosamen mit den Süden vun dat ole Oostpreußen na Polen to, de nöördliche Deel vun Oostpreußen höört ünner den Naam Oblast Kaliningrad na Russland un dat Memelland is hüdigendags en Deel vun Litauen.
In dat Hoge Middelöller is bloß dat Rebeet vun den Stamm vun de Pruzzen in'n Oosten vun de Wießel „Preußen“ nömmt wurrn. De Pruzzen höörn to de Völkers vun de Balten hento. In dat 13. Johrhunnert is avers de Düütsche Orden kamen un hett de Pruzzen mit Krieg un Gewalt unnerkregen. De poolsche Hartog Konrad I. Mazowiecki harr düssen Orden to Hölp ropen. Dor kreeg he denn dat Kulmerland för (1226). Dor leven dormols Slawen in. 1309 hett de Orden denn ok de Pomerellen mit de Stadt Danzig westlich vun de Wießel innahmen. Brannenborg un Polen harrn sik al in'e Haar harrt wegen düsse Länner. Nu kregen al Länner vun den Düütschen Orden den Naam „Preußen“ weg, egol, ob se nu westlich oder ööstlich vun de Wießel liggen döen. Later (na 1701) hett denn de nee Staat Preußen sien Naam vun düsse Landschop hernahmen.
Veel Plattdüütschsnackers kennt den orginalen Naam „Prüßen“ nich mehr un bruukt nu den hoochdüütschen Naam „Preußen“.
