Sessfööt

De Sessfööt (gr. Hexapoda) höört to den Unnerstamm vun de Tracheendeerter un dormit to den Stamm vun de Liddfööt (Arthropoda). Se sünd en Böverklass u. a. vun de Insekten (Insecta), de Dubbelsteerten (Diplura), de Beengrabbelers (Protura) un de Springsteerten (Collembola). De Masse vun Aarden in düt Taxon is unbannig groot, vunwegen dat alleen de Masse vun Insektenaarden up allerhand Millionen taxeert warrt. De annern Gruppen tellt bloß bi 5.000 Aarden. Dor sünd alleen de Springsteerten bi 4.000 Aarden vun.

Insekten
Westliche Honnigimm (Apis mellifera)
Systematik
Domään: Eukaryota ahn Rang: Veelzellers (Metazoa) Afdeel: Geweevdeerter (Eumetazoa) Ünnerafdeel: Tweesiedendeerter (Bilateria) ahn Rang: Ehrdermünner (Protostomia) Böverstamm: Huututtreckers (Ecdysozoa) Stamm: Liddfööt (Arthopoda) Ünnerstamm: Tracheendeerter (Tracheata) Böverklass: Sessfööt (Hexapoda)
Wetenschoplich Naam
Insecta
Blainville, 1816

De Sessfööt sünd toeerst 1987 dör J. Kukalová-Peck as en egen Taxon tohopenstellt wurrn. Vördem güng dat na de klassisch Tosamenfaten vun Willi Hennig ut dat Johr 1953, wo se al unner de Insekten rekent wurrn sünd. So, as de Insekten hüdigendags mank de Sessfööt staht, sünd se dormols as Freekeven (Ectognatha) betekent wurrn. Hüdigendags weert also de Dubbelsteerten, Beengrabbelers un Springsteerten nich mehr mank de Insekten tellt.

Kennteken vun de Sessfööt

De Sessfööt hefft en paar Kennteken, wo sunner Twiefel düütlich an warrt, dat se en natüürliche Grupp sünd:

Dor höört sünnerlich dat Lief to. Gegen de Dusendfööt (Myriapoda) un de Hunnertfööt (Chilopoda) över steiht en faste Tall vun Segmenten vun’t Lief fast. Dorbi besteiht de Kopp wohrschienlich ut sess Segmenten, de tohopensmolten sünd. Dat kann en rutfinnen vunwegen de Liddmaten an’n Kopp un besunners vunwegen de Nervenknütten (Ganglien) de dor to sehn sünd.

An’n Kopp sitt en Paar Antennen un dree Paar Mundwarktüüch. De ehr Naam is Ünnerkeven (Mandibel), Böverkeven (Maxille) un Ünnerlipp (Labium).

De Bost (Thorax) besteiht jummers ut dree Segmenten. An jedet Segment sitt een Paar Loopbeene an. Dat sünd tosamen dree Paar Loopbeene un sess Beene. Dor kümmt de Naam vun düsse Gruppe vun her. Bi de Fleeginsekten (Pterygota) dreegt de beiden lesten Segmenten an de Bost de Flunken.

Dat Achterlief besteiht in’n Grunne ut 11 Segmenten un en so nömmten Telson. Bi verscheden Gruppen mank de Sessfööt könnt düsse Segmenten tohopensmolten ween.

De annern Kennteken hefft de Sessfööt to’n groden Deel övereen mit de annern Liddmaten vun de Grupp vun de Tracheendeerter. Dor höört de Steertanbacksels to (twee Cerci un een Terminalfilum) un de so nömmten Styli. Bavenhen hefft de Sessfööte in’n Grundboplaan Facettenogen un Punktooge un en goot utboot System vun Tracheen.

Systematik vun de Sessfööt

De Systematik vun de Sessfööt is noch nich to Enne dacht un wannelt sik dorüm to’n Deel noch stark. Verscheden Mööglichkeiten weert besnackt. In de klassische Mööglichkeit (Henning) weert de Insekten gegen de annern Gruppen gegenöver stellt. Düsse annern Gruppen dreegt vunwegen en Mundtasch den Naam Sackkeven (Entognatha).

De annere These faat bloß de Springsteerten un de Beengrabbelers unner den Naam vun „Ellipura“ tohopen un ordent de Dubbelsteerten as eersten Twieg to de Insekten to (Kukalova-Peck).

Hypothese 1: De Beengrabbelers, Dubbelsteerten un Springsteerten sund de Sustergrupp to de Insekten:

• Sessfööt (Hexapoda)
  • Insekten (Insecta)
  • Sackkeven (Entognatha)
    • Dubbelsteerten (Diplura)
    • Ellipura
      • Beengrabbelers (Protura)
      • Springsteerten (Collembola)

Hypothese 2: De Beengrabbelers un Springsteerten sund de Sustergruppe vun de Insekten un de Dubbelsteerten:

• Sessfööt (Hexapoda)
  • Ellipura
    • Beengrabbelers (Protura)
    • Springsteerten (Collembola)
  • Insekten (Insecta)
    • Dubbelsteerten (Diplura)
    • Freekeven (Ectognatha)

Literatur

• Anderson, DT (2001): Invertebrate Zoology, 2nd Ed., Oxford Univ. Press, Kap. 11, S. 232, ISBN 0-19-551368-1
• Barnes, RSK, Calow, P., Olive, PJW, Golding, DW, Spicer, JI (2001): The invertebrates - a synthesis, 3rd ed., Blackwell, Kap. 8.5.3b, S. 183, ISBN 0-632-04761-5
• Brusca, RC, Brusca, GJ (2003): Invertebrates, 2nd Ed., Sinauer Associates, Kap. 17, S. 589, ISBN 0-87893-097-3
• Moore, J (2001): An Introduction to the Invertebrates, Cambridge Univ. Press, Kap. 15, S. 223, ISBN 0-521-77914-6
• Ruppert, EE, Fox, RS, Barnes, RP (2004), Invertebrate Zoology - A functional evolutionary approach, Brooks/Cole, Kap. 21, S. 723, ISBN 0-03-025982-7

Wetenschopliche Literatur

• Beutel, RG ,Gorb, SN (2001), Ultrastructure of attachment specializations of hexapods, (Arthropoda): evolutionary patterns inferred from a revised ordinal phylogeny, Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research, 39, S. 177
• Haas, F, Waloszek, D, Hartenberger, R (2003): Devonohexapodus bocksbergensis, a new marine hexapod from the Lower Devonian Hunsrück Slates, and the origin of Atelocerata and Hexapoda, Organisms Diversity and Evolution, 3, S. 39
• Nardi, F, Spinsanti, G, Boore, JL, Carapelli, A, Dallai, R, Frati, F (2003): Hexapod origins: monophyletic or paraphyletic?, Science 299 (5614), S. 1887
• Wheeler, WC, Whiting, M, Wheeler, QD, Carpenter, JM (2001): The phylogeny of the extant hexapod orders, Cladistics, 17, S. 113

Weblenken

Sessfööt. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.