Shaka (Zulu)

Shaka (* üm 1787 in de Neeg vun den hüütigen Oort Melmoth in dat latere Natal; † 22. September 1828 in KwaDukuza, beid in dat hüütige Süüdafrika), ok bekannt ünner den Naam Shaka Zulu, Shaka ka Senzangakhona (Söhn vun Senzangakhona), weer en Hööftling vun de Zulu. Ünner sien Herrschap sünd de Zulu vun en lütten Clan opstegen to en mächtig Volk, dat över en groot Rebeet vun dat hüütige Süüdafrika dat Seggen har. Sien Spood sien Fenden militäärsch bitokamen un sien Geschick bi’t Inbetehn vun de Lüüd, över de he wunnen harr, hebbt em de Roop vun en utermatigen Hööftling vun de Zulu inbrocht.

Shaka (Zulu)

Leven

Fröhe Johren

Shaka weer de öllste aver nich legitime Söhn vun den Hööftling Senzangakhona ka Jama un Nandi, en Dochter vun en fröheren Hööftling vun den Stamm Langeni. Sien Naam kummt ut dat Zulu-Woort iShaka. Dat is en Käver, de för de Unregelmatigkeiten bi den Zyklus vun de Froon verantwoortlich maakt weer. Disse Naam wiest op de unehlig Afkunft hen: Tüügt worrn is he woll ut Versehn bi den Bruuk vun’t Uku-Hlobonga, en Oort vun Petting, de en sozial achte Form vun’n sexuellen Ümgang vun junge Lüüd dorstellt hett. Sien Vadder hett em aver nich acht. De eersten söss Johr vun sien Leven hett he in sien Kraal vun sien Vadder tobrocht, woneem he vun de annern hänselt worrn is. Na dat traditschonell Deertopper vun en Schaap dröffen he un sien Mudder wedder na de Langeni torüchgahn, woneem se aver nich nich jüst willkamen weern. Shaka hett dat nich vergeten, wo slecht se behannelt worrn weern un hett dat naher gresig torüchbetahlt. Opletzt sünd de beiden bide Tante vun Nandi ünnerkamen, de to den emDletsheni-Clan höört hett, de vun den mächtigen Stamm Mthethwa ünner den ollen König Jobe beherrscht woorn is. De Nafolger vun Jobe weer sien Söhn Dingiswayo (Godongwane).

As Shaka 23 Johr oolt weer, is sien Öllersgrupp in dat iziCwe-Regiment intogen worrn, woneem Shaka sös Johr as Krieger deent hett un sik dör sünnere Kraasch uttekent hett, so dat he opletzt in den Rang vnu en Genreral opstegen is. To disse Tiet al weer sien Roop as Krieger utermatig un man geev em Binaams as „Winner över Dusend“ un „Tier vun de Regimenter“. Dingiswayo harr in’t Exil, woneem he to Straaf för en Putsch, den he gegen sien Vadder maken wull, schickt worrn weer, ne’e Ideen för de militäärsch Organisatschoon mitbrocht, sünners dat Impi (Regiment) un de Befehlskeed. Bit hen to de Tiet weern Kämp utdragen worrn, üm bi een Striet Kloorheit to schapen. Mit de ne’en Techniken hett sik dat aver bannig ännert – de starken Armeen hebbt dat Mfecane utlööst, wat in Erovern, Flüchtlingsbewegen un de anslutenden Gegensläg bestahn de. Shaka hett de militärschen Techniken wiel sien Deensttiet ünner Dingiswayo wieter verbetert, aver ok dorna noch, dormit he sien egen Macht ünner de Zulu utwieten künn.

Torüch na de Zulu

Na den Dood vun Senzangakonas hett Dingiswayo Shaka holpen, över sien Broder to winnen un 1816 dat Regeer över de abakwaZulu to övernehmen, wat de Stamm vun sien Vadder weer. As sien eerst Doon hett he mit sien Fenden ut sien Kindheit afrekent. Vele vun jem hett he pahlen, also op’n Pahl opspitten. laten. Mit de Langeni, de em un sien Mudder ok nich holpen harrn, güng he ok nich anners üm. Shaka hett en ne’en Königskraal opboot, den kwaBulawayo („Steed vun’t Dootmaken“). To disse Tiet stünn Shaka över ungefäähr 1.500 Stammsanhöörige, wovun ruchweg 400 Mannslüüd sien Armee billt hebbt. Dat Rebeet vun den Stamm weer üm un bi 15 km². Later, as Shaka den Hööchdpunkt vun sien Macht harr, hett he över mehr as 250.000 Minschen un en Rebeet vun 2.000 km Dörmeter herrscht.

As he torüch kamen is, hett he toeerst dat Regeer vun Dingiswayo acht un ok de Vörherrschap vun de Mthethwa. Man, al een Johr later hett Shaka Dingiswayo an sien Arzfeend Zwide verraat, den König vun den Ndwandwe-Clan ut’n Noorden, de Dingiswayo hett ümbringen laten un denn de Herrschap vun de Mthethwa tonicht maakt hett. Shakas Deel-un-herrsch-Strategie hett de lütte Zulu-Clan profiteert, de dat Machtvakuum, wat denn entstahn de opfüllt hett.

Shaka hett versocht, mit de verstreihten Mthethwa un de Qwabe en Bund gegen Zwide to sluten. As de Qwabe dat aver nich wullen, hett Shaka sien Kriegers versammelt un wunn över den Stamm 1817. Shaka harr dat Teel, al de, de he nich in sien Riek infögen kunn tonichten to maken. Dat Schicksal hett in korter Tiet ruchweg 60 Stämm drapen. Bald al harr Shaka sien Herrschapsrebeet op da halfe Süüdoostafrika utwiet.

Börgerkrieg

De eerste grote Slacht gegen Zwide vun de Ndwandwe weer de Slacht an’n Gqokli-Knüll op dat Rebeet vun Shaka. Dör sien meesterlich Vörgahn hett he de Slacht wunnen, ofschoonst de Fenden meist mit de dubbelten Lüüd kamen weern. Man sien Armee weer nich groot noog, üm de Ndwandwe en bedüdend Nedderlaag bitobringen.

De Stamm bleev Shakas Hööftfeend, un wiel he den neegsten Angreep vorutsehn de, hett he en Vörraat anleggen laten. H wüss, dat in de traditschonellen Oort vun’n Krieg de Hööft-Kraal ansteken warrt, üm de Vededigers uttoschalten, hett he dorop acht, dat de de Nehrmiddel so lagert weern, dat se in Nootfall licht un snell wegbrocht warrn kunnen.

Zwide greep in’n folgende Johr noch mol an, müss aver wedder na noroden aftehn, nadem he ahn Spood na Shakas Hööftarmee socht hett un dör gresige Attakcen sülvst grode Verlusten harr. Ernest Augustus Ritter beschirfft, woans Shaka vun’t Lager, dat he in en Woold opslahn harr, Lüüd utschikt hett, de den Feend ünnerwannern schulln. De Parool weer utgeven „Büst du Ndwandwe?“, worop de Antwoort keem „Jo, ik bün de echte Ndwandwe“. Midden in de Nacht hebbt de Spionen all dootsteken, de neven jem legen hebbt un oordig rümbölkt, dat de Kriegers vun de Ndwandwe bang worrn is. Se hebbt Lagerfüer anmaakt un de Nacht dör Wach hollen, nadem de Spionen dat Lager wedder verlaten harrn mit den Snack, dat se en Töverer op en Hyään dör den Woold rieden sehn harrn.

In de Slacht an’n Mhlatuze hett Shaka Zwides Armee angrepen, as se översetten wulln un de Truppen deelt weern. Zwide harr nix dorgegen to setten. Dorophen ielen de Zulu na den Königskraal vun de Fenden, hebbt jemehr Winnensang anfungen un de överraschten Ndwandwe överwunnen.

Mfecane

Hööftartikel: Mfecane

Dordör, dat de militärsche Kraft grötter worrn weer, sünd jümmer mehr Clans in dat Zulu-Riek inföögt worrn. Annere Stämm sünd afwannert, üm ut de Reckwiet vun Shakas Armee to kamen. Disse Effekt vun de massenhaften Afwannern is as Mfecane bekannt worrn. De hett dorto föhrt, dat t. B. dat hüütig Volk vun de amaNdebele in dat wiet weg liggend Simbabwe sien Afstammen vun Mzilikazi herleiden deit, wat en General vun Shakas Armee wesen is, de wiel den Feldtog to wenig Tribut an Shaka betahlt harr. De slechte moraalsch Verfaten vun de Flüchtlingsclanen hett dat för de Briten un de Voortrekkers licht maakt, jem bitokamen. Mfecane hett op disse Wies indirekt den Kolonialismus föddert, de later denni n den Zulu-Krieg inmünnen de.

Dood un Nafolg

As Shakas Mudder Nandi an een Süük doodbleev, hett Shaka 7.000 Lüüd vun sien Volk henrichten laten un en dree Maanden lang Hungern anordent as Teken för sien Truer. Dat hett sien Ansehn düchtig schaadt un sien Macht över de Zulu swach maakt. Sien Gegners kregen dordör Opdriev. Shaka is vun sien Halfbroder un direkten Nafolger Dingane mit Ünnerstütten vun sien Beraater afsteken worrn.

Eerst Shakas Nafolger hebbt den Konflikt mit de Kolonialmächt utdregen müsst. in’t late 19. Johrhunnert weern de Zulu een vun de wnigen afrikaansch Völker, de sik tietwies gegen de britsche Armee to Wehr setten kunnen (Zulu-Krieg). Wiel Shaka jümmers dacht hett, dat Nakamen em de acht strietig maken kunnen, hett he sülvst keen Kinner hatt. Woll harr he en Harem mit ruchweg 1.500 Froonslüüd, man de weern vör allen to’n Tuschen oder as Gaven för annere Hööftlingen dacht. De Bestand vun Shakas Bloodlien is aver dör sien Halfbroder un lateren Nafolger Mpande un den Beraater Ndlela kaSompisi sekert worrn.

Shakas militäärsch Revolutschoon

Shaka hett dat militärsche System öevrnahmen, dat Dingiswayo inföhrt harr. Man, he weer nich tofreden mit den Bruuk vun den Assegai, den traditschonell Worpspeet, wovun de Zulukriegers jeder dree dregen de. Hee hett keen Sinn dorin sehn kunnt, sien Wapen wegtosmieten, butendem düch em dat en Teken vun Bang Wesen. Ernest Augustus Ritter hett schreven, Shaka harr inkognito de Smeed vun’n Stamm besocht, de an’n Rand vun de Sellschp stünn, wiel de Zulu glöövt hebbt, dat se Fett vun’n minschlich Lief för jemehr Arbeit bruken deen. He hett jem opdargen, en nee Wapen uttofinnen – den Iklwa, en korten Stöötspeer mit en lange Kling as Spitz. De Naam is en Namaken vun den Luud, de bi’t Indringen un Ruttehn ut’n Lief entsteiht. Shaka hett ok en grötteren un sworeren Schild ut Kohhuut inföhrt, de dorvör bruukt weer, den Schild vun’n Gegner na Siet to stöten, üm mit den Speer den tosteken to künnen. An de Wpaens müss na de Slacht Blood backen, anners lööpt de Krieger Gefahr, as bang to gellen.

De Armee vun Shaka weer nu in egen Kriegerkraals ünenrbrocht. Se teken sik ut dör Disziplin un Nakampstärk. As eersten Hööftling hett Shaka en militäärsch Öven inföhrt un sogor ok Uniformen. üm sien Lüüd harter to maken, müssen de Kriegers ahn Leddersandolen, aslo plattbarf kämpen. Sien Soldaten künnen an en eenzigen Dag mehr as 80 Kilometer gahn un op disse Wies de Gegners överraschen. Sien Lüüd hett he bi Straaf verboden, Sex to hebben un in sien Armee nehm he sogor ok Sössjohrige as Krieger-Lehrjungen op, de dat Eten un de Wapen to dregen harrn, bit se oolt noog weern, sülvst in de kämpende Trupp inföögt to warrn.

Vör Shaka weer de süüdafrikaansch Kriegstechnik bestimmt vun Massenagrepen un dat Insetten vun de Worpspeten. Taktikische Manövers weern nich begäng. Dat hett Shaka gründlich ännert, un dör dat Inföhren vun sien Kamptaktiken, de he vun Dingiswayo övernahmen un denn wieterutklamüstert harr, is he beropen worrn. De Impi weern in veer Koppels opdeelt, de in de Slacht en Orden innahmen hebbt, de de Form vun en Bullenkopp harr. De kampstarkste Grupp hett dorbi den „Bostkasten“ (Isifuba) billt un de Feend frontal angrepen. De tweete un drüdde Grupp weern de „Hüürn“ (Izimpondo), de den Gegner gliektietig ümkreist hebbt, üm de Flucht oder en Torüchtog to verhinnern. De letzte Grupp weer de Reserv. Shaka sülvst hett de Slachtorden vun en högeren Bülten bekeken un hett sien Befehlen an de Kämpers vun Baden överbringen laten.

Shakas Strategie bi’t Insetten vun sien Taktiken weer eenfach: Sien eersten Angrepen weern op lüttere Horden un Clans richt, de lichte Oppers weern. De Överlevenden hett he denn de Wahl laten, doot maakt to warrn oder in sien gen Kampregen övertotreden. Wokeen in Shakas Regen wesseln de müss all de ollen Stammesbinnen afleggen. Se weern to Zulu maakt, kregen en Utbillen in de ne’en Kamptechniken un weern denn de Regimenter biföögt. Wokeen verseggen de oder sik as bang wiesen de, lööp Gefahr vun Shaka mit’n Dood straaft to warrn. Jüst so, as de Regimenter Utteken kregen hebbt, wenn se wunnen harrn, t. B. dat se heiraaten dröffen, weern Krieger, de slecht opfallen weern, an’n Königskraal ut de Regen tarrt un dör Slääg oder Gnickbreken dootmaakt.

Shaka hett dat süüdafrikaansch Kriegföhren, wat vörher stark ritualiseert un op mööglichst wenig Verlust vun Leven utricht weer, to en Instrument to’n Ünnerdrücken dör gresig Gemetzel maakt. Afschätzen snackt vun bit to een Million Oppers dör Shakas Kriegen. Ok en half Johrhunnert na den Dood vun Shaka weern sien Taktiken bi de Zulu noch in Bruuk. Dat ünnerstrickt den Roop, den Shaka dör sien Influss as Militärföhrer harr. Bito warrt he ok as Grünner vun den GEdanken vun en Zulu-Natschoon ansehn.

Ofschoonst Shaka al ontakt mit de Europäers vun dat Britisch Imperium hatt hett, is he storven, bevör dat to en militäärsch Utenannersetten mit de frömden Soldaten mit de Steenslottgewehren keem. He harr de Briten sogor Land överschreven, nadem de em 1824 na en Verwunnen medizinisch versorgt harrn.

Bedüden in de Nutiet

Shaka is ok vundaag noch een vun de bekanntsten Figuern ut de afrikaansch Historie. För de Zulu is he en Natschonalheld: In jeden September fiert se den „König-Shaka-Dag“, de mit en Zeremonie an’t Denkmol in de Neeg vun de Oort, woneem Shaka doodbleven is, in KwaDukuza begahn warrt. In de Ideologie vun de Inkatha, de süüdafrikaansch Zulu-Partei, nimmt he as Grünner vun de Natschoon en zentral Rull in.

1986 is de eerste vun twee Staffeln vun en Feernsehreeg mit den Titel „Shaka Zulu“ dreiht worrn, de op den glieknaamigen Roman vun Joshua Sinclair baseert. De Titelrull hett Henry Cele speelt. He harr dorbi op de mündlich överleverten Historie vun de Zulu torüchgrepen. De Serie weer ümstreden, wiel se in Süüdafrika dreiht worrn is, wiel dat dormolige Apartheidregime noch op de ganzen Welt boykotteert worrn is. In Düütschland weer de Serie in’n ZDF to sehn.

De tweedeelige Speelfilm „Shaka Zulu – The Citadel“ (dt.. Der Krieger – Shaka Zulu) mit David Hasselhoff, Grace Jones un Omar Sharif un mit Joshua Sinclair as Speelbaas is 2001 op Video rutkamen. Man, de Film is blots rööd an de Historie anlohnt un de Inhollt to’n gröttsten Deel utdacht.

Literatur

• Ernest Augustus Ritter: Shaka Zulu. New York 1955.
• Ian Knight: The Anatomy of the Zulu Army: From Shaka to Cetshwayo 1818-1879. Greenhill, London 1999. ISBN 1-85367-363-3 (engl.)
• Joshua Sinclair: Shaka Zulu (Der Roman zur Fernseh-Serie) ISBN 3-453-13835-X
• Dan Wylie: Savage Delight: White Myths of Shaka. Scottsville 2001. ISBN 0-86980-955-5
• Thomas Mofolo, Chaka Zulu, Manesse-Verlag Stuttgart, ISBN 3-7175-1748-1