Stempel

En Stempel oder ok Stampiglie is en Warktüüch, dat up en Flach mit ruthaben oder deeper sett Figuren, Bookstaven un ähnliches versehn is, um mittels Stempelküssen updragen Farv de Figur uptodrucken oder se in en weeker Masse intodrücken, as bispeelswies de Prägestempel för Münten un Medaillen. De bövere Deel wurrd Stempelkapp nömmt, de ünnere Stempelfoot. Ok dat mit en sückser Warktüüch updrückt Teeken, dat as Markmal vun de proovt Gööt vun en Ware, hör Oorsprung oder en betahlt Afgaav deent, wurrd as Stempel oder ok as Stempelafdruck betekent.

Stempel

Stempelkarussell

Stempelküssen mit Stempelfarv

Antiker Stempel; Nekropole vun Medulin-Burle, Istrien, 1.–4. Jh. n. Chr. „(Eegendom vun) Aquillia Oclatina“

Bookensstempel

Pagineerstempel ut Metall mit automaatsch Wiederschalten

Konturstempel

Gebruuk

Stempel hemm twee wesentliche Funktschonen:

1. Se vereenfacken de Schrievarbeit. In en Arbeitsträe laaten sück Texte to Papeer bringen, för de man handschriftlich wesentlich länger bruuken würr, bispeelswiels de Anschrift vun en Ünnernehmen, dat aktuelle Datum oder de Pries vun den to bestempeln Gegenstand. Vör allen in Institutschonen, bi de de mit en Stempel to versehn Akten över völ Schrievdischen gahn, bringt en Stempel den tosätzlichen Vördeel, dat de Stempeltext en immer gliekblieven Schriftbild upwiest un somit Unleserlichkeiten utslooten wurrn können.
2. Swoor to fälschende, meest runn Stempel deenen de Beoorkunnen, ähnlich de Ünnerschrift oder dat Segel.

In‘ Betahlensverkehr wurrd de Stempel (eegentlich: de Stempelung) as Mittel bruukt, um bequem un köstengünstig intrucken Entgelte, Gebühren un Stüern to quitteeren (Gebührenstempel, Stüerstempel). Sückser Gebührenstempel söllt toeerst in dat verkehrsriek Holland (siet 1624) in Gebruuk kommen ween. Se sünd överall dort o gebruuken, wo de Betahlensplichtige en Schriftstück över Betaglen överreicht oder kriggt. In disse Fälle können sowohl Stempelbagen (stempelt Papeer) as ok uptokleeven Stempelmarken bruukt wurrn. In anner Fällen nimmt man ok stempelt Ümslääg (Banderolen, to’n Bispeel bi Tabakverpackungen), de vör Gebruuk körtreeten wurrn, wiels de Stempelbagen dör dat Beschrieven, de Stempelmarke dör Dörstrieken oder Utdrücken vun en Teeken för wiederen Gebruuk unbruukbar maakt (nullifizeert, kasseert) wurrd. Buterdem kann ok en Gegenstand (z. B. Eddelmetall, Zeitung, Kortenspeel, Zigaretten un Zigarrenpackungen, Sektbuddel, Schnapsbuddel, eichte Wienfatten etc.) unmittelbar dör Updrücken vun den Stempel stempelt un dormit de Bewies vun de Stüer- oder Gebührenbetahlen leefert wurrn. Een Bispeel för den Gebruuk vun Stempeln in Betahlensverkehr is dat Entwerten vun Stempelpapier af 1608 un 1624, folgend Stempelmarken dör den Papeerupslagsstempel, Stüerstempel, Gebührenstempel, Dimensionsstempel, Fixstempel, Stüerbanderole oder Breefmarken dör den Poststempel.

En wieder wiet verbreedt Gebruuk vun den Stempel is dat Kennteeken vun Besökern, de bi gebührenplichtigen Veranstaltungen to’n Bispeel in Diskotheken ehr Inträe betahlt hemm. De kriegen denn en Stempelung up de Hand, de ok ut blots ünner UV-Lucht sichtbor Spezialfarv bestahn kann. Disse Stempel berechtigt in‘ Regelfall to dat wedderhaalt Betreeden vun de Veranstaltung ahn, dat nochmals dat Intrittsgeld betahlt wurrn moot. Dat wurr vun den Döörstaher an de Kass kontrolleert.

To dat Entwerten vun Iesenbahnfohrschiens wurrd up de en Stempel in Form vun en Taangafdruck upbrocht.

Herstellung

Stempelplaaten wurrn in de Regel entweder ut fleetig Fotopolymer oder Gummi mit ünnerscheedlich Fertigungstechniken herstellt.

Lasertechnik – De jüngste Technologie up den Stempelmarkt is de Lasergravur, bi de ut en Gummirohling de Text middels vun en Laserstrahl an den nichdruckend Stäen vun de Stempel- oder Textplaat freesneeden wurrd. So blieven de Bookstaven erhaben stahn, un nichdruckend Berieken wurrn wegbrennt oder verdampt. Ansluutend wurrd de Stempelplaat mit en düppelsiedig kleevend Moosgummi ünnerfuttert, utsneeden un denn up dat entspreeken Medium (Holtstempel oder sülvstfarvend Stempel) upkleevt.

Fotopolymer – Bi de Fertigung mit Fotopolymer wurrd dat toifleetig Polymer up en Drägerfolie upstreeken. Över en transparent Schuulfolie wurrd en Negativfilm upleggt, bi de de later druckend Berieken dörsichtig sünd. Dör en nu folgen UV-Belichtung wurrn de belicht Stellen in dat Polymer hart, de unbelichteten Berieken blieven aber fleetig. Disse nichdrucken Berieken können ansluutend utwuschen wurrn. Den Afsluss bildt en Nahbelichten un en mechanisch Wiederbearbeiten as bi den Gummistempel.

Schuumstoffbelichtung – Dat Stempelkissen vun dissen Stempel liggt achter dat Stempelklischee ut mikroporösem Spezialschuumstoff, de blots an de unbelichtet Stäen farvdörlässig blifft. De belicht Stäen laaten kien Farv dör. Drückt man den Stempel af, wurrd de Stempelfarv dör de farvdörlässig Stäen vun de Textplaat dör up dat Papeer afgeven.

Wo und wu de bruukt wurrn

Dat gifft en Völtall vun Stempeltypen. Dat Stempellexikon vun den Flexografen-Verband betekent mehr as 300 verscheeden Stempelworen un Stempelgeräte. As Bispeelen för de ünnerscheedlichsten Stempelvarianten wurrn nömmt:

Rullstempel – bi den Rullstempel is de Stempelplaat (mit Text oder Motiven) up en Rull befestigt. Dordör wedderhaalt sück de Text fortlopend bi dat Afrullen vun den Stempel up dat Druckmedium. De Farböverdragen erfolgt dör en getränkte Farvwalze, de de Stempelplaat sülvständig infarvt. Rullstempel gifft dat in Utführungen mit un ahn Rückloop. De Rullstempel kann mobil to dat Bedrucken vun Verpackungen mit Versandvermarken oder Firmenteeken insett wurrn. Up de verscheedensten suugend Materialien as Papp, Holt oder Mineralstoff kriggt man gau randscharp un düütlich Kennteeknungen.

Bänderstempel – Bänderstempel bestaht ut en Metall- oder Kunststoffgehüüs un den vulkaniseert Gummibändern. Kunststoffrullen transporteeren de strafft Bänder över en Steg. Bänderstempel kommt vör as Alphabet-, Datum-, Düppel-, Priesutteeknungsstempel, Signier-, Uhrtiet-, Wortband-, un Ziffernstempel.

Brennstempel – Brennstempel deenen to dat Markeeren vun Holt, in Form vun Kisten, Paletten, Fatten etc., aber ok to dat Markeeren vun Kunststoffen un Ledder. Se wurrn mit fast oder utwesselboren Klischees ut Messing oder Bronze leefert. De Heizelemente wurrn fröher in dat apen Füer oder mit Propangas beheizt, hüüd meest elektrisch mit Temperatur-Regelung.

Pagineerstempel – En Pagineerstempel is en Metallstempel mit automaatsch schalten Tahlen to dat Ertüügen vun fortlopend Siedentallen bzw. för en fortlopend oder wedderhalende Nummereerung, dat heet, he tellt wegen sien binnere Mechanik nah jeder Abstempeln de Tall hooch. Dat Stempelkissen is integreert un wurrd nah jeden Stempelafdruck up den Stempel drückt. Eenig Modelle unterstütten wiedere Tellenswiesen: En Schaltsystem stempelt de Ziffernkombinatschoon 1-, 2-, 3- un 4-mal wedderhalend, en anner Internatschonal-Schaltsystem 1-, 2-, 3-, 4-, 6- un 12-mal wedderhalend. Anner Pagineerstempel beeden Optschonen as to’n Bispeel dat Weglaaten vun führen Nummern bzw. Nullen. Dör entspreekend Utschalten vun den Schaltmechanismus kann ok immerto de glieker Tall druckt wurrn. Pagineerstempel können ok mit en Klischee kombineert wurrn.

Permastempel, Sülvstfärbestempel oder Pre-Ink-Stempel sünd vörfarvt Stempel, de sück nah den Stempelvörgang mit en Dreihwennen weer vun sülvst weer infarven, in‘ Gegensatz to’n Handstempel, de tosätzlich en versluutbor Küssen bruuken. Dorut ergifft sück en bannig hooch Konturenschärfe, wiel kien stören Raster vun der Stempelküssenböverflach överdregen wurrd bzw. de Stempeldruck up dat Papeer begrenzt is. Wiederhen is de Gefohr, dat Hann un Umgegend insaut wurrn düütlich minner. Dat Gehüüs vun den Permastempel bütt Instellmögelkeiten för de Afdruckstärke un dat vörfarvt Klischee, dat in dat Gehüüs inkleevt is. Dat Klischee wurrd ut en Mischung vun Kunststoffplastizol un de wünscht Stempelenkt tosommensett. Dör dat Uphitten vun disse Mischung entsteiht en fast mikroporöös Gel, in dat de Enkt inlagert wurrd. Dör Druckutööven up dat Gel trett en beten Farv ut, de up dat Papeer överdragen wurrd. Dör Montage vun verscheedenfarvig Klischeedeelen in en Stempelgehüüs können ok mehrfarvig Afdrucke ertüügt wurrn. Permastempel hemm Enkt för etwa 20.000 Afdrucke un können dör Gebruuk vun en speziellen Regenereerensenkt weer bruukt wurrn. De Stempel sülvst gifft dat in verscheedenst Utführungen as Taschen- oder Stativstempel oder mit verstellbor Datum.

Verwandte Themen

• Stempelsniedekunst – De manuelle Herstellung vun Stempeln vun all Aart.
• Stempelfoot – verscheeden Bedüüden
• Stempeldruck – en Form vun dat Hoochdruckverfohren
• Stempelstüer – en besünner Form vun Stüern
• Stempelklock – en öller Gerät to Personaltieterfaaten

Literatur

• Hugo Hempel: Stempel, Grüne Kraft, 1991, ISBN 978-3-925817-41-0

Weblenken

Stempel. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Stempel-Lexikon vun de Bundesinnung för dat Flexografen-Handwark rund um Stempel un Stempelworen
• Över Brennstempel in dat Veredelungslexikon