Xenolith
En Xenolith oder Frömdsteen (gr.: ξένος, xénos „frömd“ un λίθος, líthos, „Steen“) is in de Geologie un Mineralogie de Utdruck för en öllern Nevensteen, de in en Vulkanit oder Plutonit inslaten is, man vun sien Tostannenkamen nix mit den ümgevend Steen to doon hett.
Tostannenkamen ännern
Wenn sik Magma in de Eerdkrust oder ok in’n Eerdmantel ansammelt oder langsom na baven stiggt, künnt dorbi Deele vun dat ümgevend Steenmaterial dör den inwirkend Druck in- oder afbreken. De Brookstückens warrt denn vun de Smölt mitreten. Vun wegen de hoge Temperatur vun Magma warrt de Xenolithen faken kontaktmetamorph verännert oder opsmölt. Wenn en Xenolith längere Tiet in’t Magma inslaten is, wiest de dorüm faken en runne oder kugelige Form op.
De Grött vun Xenolithen kann twüschen en poor Millimeter bit mehrere teihn Meter wesen. Mitünner warrt ok Ansammeln vun (tomeist mafische) Mineralen as Xenolithen betekent, de teemlich fröh ut de Smölt utkristalliseert un sik denn vun wegen de hoge Dicht an’n Bodden vun de Magmakamer ansammelt. Dorbi sünd dat an sik gor keen Frömdstenen, man Kumulaten, wiel de jo gliektietig mit den ümgevenden Steen entstaht.
Gröttere Mengden vun Xenolithen kann ok to en Ännern vun de cheemsch Tohopensetten vun dat Magma föhren, wenn Elementen ut de Xenolithe absorbeert warrt.
Bedüden för’t Utforschen ännern
För dat wetenschoppliche Utforschen vun magmatische Steenblöck hebbt Frömdstenen en sünnere Bedüden. Tomeist hannelt sik dat dorbi üm afreten un mitfödderte Fragmenten vun Nevenstenen deeper in de Eerdkrust. De Xenolithen sünd dorüm in veel Fällen de eenzige Möglichkeit, disse deeperen Steensschichten direkt to ünnersöken, wobi inslaten Fossilien vun de Xenolithen op de lokale Affolg vun Schichten torüchsluten laat.
Mit Methoden ut de Geothermobarometrie künnt de Druck- un Temperaturbedingen afschätzt warrn, bi de de Xenolithen entstahn sünd. Dorut lett sik wedder de Deep afleiden, in de de Smölt sik billt hebben mutt. Wietere Informatschonen geeft de metamorphen Verännern vun de Xenolithen un wo stark se afrunnt worrn sünd. Dat seggt wat ut över de Temperatur vun’t Magma un wo lang de Xenolith dorbinnen wesen is. Wenn sik de Angaven nipp un nau bestimmen laat, künnt de Wetenschopplers dorut bereken, woneem dat Magma entstahn is un wo gau dat vun dor an de Bavenflach opstegen is.
In deepere Rebeden vun Vulkansloten, de vundaag dör Erosion opslaten sünd, künnt sik ok Xenolithen anfinnen, de ut den böveren Deel vun de fletige Slootfüllen dör jemehr Gewicht na ünnen rünnersackt sünd. Disse afsackten Schollen künnt Informatschonen doröver geven, welke Steenschichten to de Tiet vun de vulkansche Aktivität baven vun de hüütige Hööch anstahn hebbt un deent dormit ok to’t Bestimmen vun’t Öller. Dat Magma mutt jünger wesen as de afsackten Schollen vun de Slootwand.