Anselm Feuerbach

Anselm Feuerbach (* 12. September 1829 in Speyer; † 4. Januar 1880 in Venedig) weer en düütsch Maler. He hörrt to de bedüüdenst düütsch Malers vun de tweet Hälft vun dat 19. Johrhunnert.

Sülvstbildnis van 1852

Leven

Gebortshuus vun Anselm Feuerbach in Speyer

Anselm Feuerbach weer en Enkel vun Paul Johann Anselm Ritter von Feuerbach un de Söhn vun Joseph Anselm Feuerbach un de sien Fru Amalie, geb. Keer. 1830 is sien Moder all storven un he wurr tosommen mit sien Süster Emilie för veer Johr bi de Grootöllern in Ansbach ünnerbrocht. 1834 hett sien Vader Henriette Heydenreich heiraadt; twee Johr later wurr he an de Albert-Ludwigs-Universität Freiburg beropen un is mit sien Familie dorhenn trucken. Anselm Feuerbach hett dat Berthold-Gymnasium in Freiburg besöcht. Af 1843 kreeg he Tekenünnerricht vun den Anatomietekner vun de Universität. 1844 hett he Szenen ut dat Nibelungenleed tekent un en Utwahl vun Teknungen wurr to Begoodachtung an Carl Friedrich Lessing un Wilhelm von Schadow nah Düsseldörp schickt. 1845 gung he ahn Schoolafsluss för twee Johr nah Düsseldörp, wo he sück anfang Schadow, denn Alfred Rethel ansluuten dee. Sien eerst grööteres Gemälde, vun de flötende Silen, entstunn 1846. Twee Johr later, 1848, truck he nah München. In disse Tiet fallt de Infloot dör Karl Rahl.

Um sück in den Kolorismus beter to maken, gung he 1850 nah Antwerpen, wo he bi Gustave Wappers in Lehr gung, un 1851 nah Paris. Dor studeer he de modern Meisters un hett in dat Ateleier vun Thomas Couture arbeit. Twee vun sien eerst Gemälde, Hafis in der Schenke un Der Tod Pietro Aretinos, wiesen den Infloot vun Couture, wiesen aber ok up dat Vörbild vun de Venezianer henn, de he sück later noch enger ansluutten dee. Anner Malers, de hüm in disse Levensphasen beinfloot hebbt, weern Gustave Delacroix, Gustave Courbet, Constant Troyon un Théodore Rousseau. Mögelkerwies harr he 1853 ok Kuntakt to Édouard Manet.

1854 kehr he nah Düütschland torüch un gung 1855 nah Heidelbarg. Sien Steeefmoder, de nu Wittfru weer un sien Süster Emilie weern dor noch wahnhaft. In Heidelbarg keem he in Kuntakt mit Joseph Victor von Scheffel. Bi April 1855 leev he in Karlsruhe, denn hett he mit Scheffel en Studienreis nah Italien antreden, de hüm tonächst nah Venedig führ, wo he Tizians Himmelfohrt kopeer. In’ Sömmer hull he sück in dat Castel Toblino up un maak Landschapsstudien. In’ Laatharvst muss he in Venedig en Syphiliskur över sück ergahn laaten. Sien Reise führ hüm 1856 nah Florenz un Rom, wo he sien lateren Biographen Julius Allgeyer kennenlehrt hett, un wo sück in’ Studium vun Michelangelo un Raffael so nah un nah sien eegen, speziell Richtung utbillen de. He weer an’ historsch-monumentalen Stil orienteert, aber aber ok an de Riekdom vun den veneziaanschen Kolorit, dämp aber de Lüüchtkraft vun de Lokalfarven dör grau Tüschentööns. Dat keem bi völ Lüüd ut sien Tiet nich good an un broch hüm völ Kritik in, up de anner siet harr he dordör aber ok en paar Förderer. Bi sien Upenhalt in Rom van 1857 bit 1872 funn he in den Grafen von Schack en hoochhartigen Mann, de hüm schuulen un den gröttsten Deel vun sien Warken ankoopen dee.

Paolo und Francesca, 1864

Nanna, 1860

In disse Tiet entstunnen Dante und die edlen Frauen in Ravenna (1858), Francesca da Rimini und Paolo Malatesta, Laura und Petrarca, Hafis am Brunnen, die Pieta (1863) un de Kinnerbiller: Idyll aus Tivoli, Belauschtes Kinderkonzert un Mutterglück.

Weer in disse Gemälde neben de klassisch Formengebung npch en romantisch Toog to finnen, so hett sück Fauerbach af dor an meest blots noch de Dorstellung vun antiken Gegenständen in’ Gewand vun de modern, aber dör en völlig plastisch Formenbehandlung dämpt un bunnen Kolorismus towendt.

Bispelen dorför sünd Iphigenie (1871, Staatsgalerie Stuttgart) un Gastmahl des Plato (1873, Berliner Nationalgalerie) as ok Amazonenschlacht, dat Urteil des Paris un mehrere Biller ut de Sage der Medea.

Siet 1857 weer Feuerbach Liddmaat vun de Düütschen Künstlervereeen in Rom. Engere Bekanntschap hett he mit Arnold Böcklin, Reinhold Begas, Karl Friedrich Fries un Ludwig Passini slooten. Vun den Sammler Ludwig Landsberg kreeg he den Updrag för Dante. Domols hett he en Atelier in dat Palazzo Costa miet. Wiel he sien Gemälde Dante behollen wull, hett Feuerbach 1858 mit Hülp dör en Darlehen vun Scheffel Landsberg sien Vörschuss torüchbetallt. Dat Wark wurr in’ März un April an de Piazza del Popolo apenlich utstellt. De hannobersche Konsul in Palermo Karl Wedekind hett nah en Atelierbesöök en half fardig Kinderständchen bi Feuerbach bestellt.

1860 hett Feuerbach Anna Risi, nömmt Nanna, kennenlehrt. De Fru vun en röömsch Schooster wurr sien Modell un sien Leevste. Dormit fung ok de Serie vun de berühmt Nanna-Bildnisse an. Van’ Mai bit Oktober weer he för Bildnisupdrääg in Heidelbarg. 1861 hett Feuerbach sien Iphigenie un dat Gastmahl plaant. In’ Sommer hett he Meeresstudien in Anzio makt. En Berufung an de in dat Vörjohr grünnd Großherzogliche Kunstschule in Weimar hett he aflehnt.

De Iphigenie wurr 1862 in Karlsruhe, Stuttgart un Berlin utstellt. In disse Tiet full ok Feuerbachs Bekanntschap mit sien Mäzen Schack, de af 1863 bi hüm Biller bestellen dee. Allerdings führ tonehmend de Steefmoder Henriette de geschäftlich Korrespondenz mit Schack. Feuerbachs Früendschp mit Böcklin gung in de Bröök un he harr Suizidgedanken. 1865 arbeit Feuerbach weer an de Kompositschoon vun dat Gastmahl. He sloot ok en engere Bekanntschap mit Hans von Marées. Sien Leevsten Nanna hett hüm verlaaten un is mit en Mann ut England nah Süüditalien trucken.

Der Märchenerzähler am Brunnen, 1866

Ricordo di Tivoli, 1867

Den Sömmer 1866 verbroch Feuerbach weer in Anzio, um Studien för den Achtergrund vun de Münchener Medea to maken. He hett Lucia Brunacci kennenlehrt, de as Nanna Modell un Leevste wurr. In’ Oktober is he nah Berlin reist. Feuerbach hett glöövt, dör den Sieg vun Preußen över Öösterriek würd sück in Berlin de kulturell Middelpunkt vun Düütschland billen. Geld keem ok weer rin. He kreeg en Updrag vun Schack för de Medea un Ricordo di Tivoli.

1867 funn Feuerbach endlich in Rom en groot Atelier in de Via S. Nicola da Tolentino. Enn’ März reis he to Erholung nah Baden-Baden. He harr nu engeren Kuntakt mit Clara Schumann un Johannes Brahms. In’ Oktober weer he weer in Rom, wo he un Marées sück mit Conrad Fiedler anfrüenden dee. Aber de Beziehung to Fiedler köhl sück gau af, wiel de den middellosen Marées ünnerstütten dee. In’ Dezember 1868 hett Feuerbach ok de Beziehung to Schack afbraken.

1869 hett Feuerbach de eerste Faaten vun dat Gastmahl fardig stellt un denn up de Groot Internatschonal Kunstausstellung in München utstellt. Dor wurr dat Bild vun de Malerin Marie Röhrs köfft. De Karlsruher Kunstvereen hett sück um en Utstellung vun dat Gastmahl bemüht. Ok de Mögelkeit, dat he nah Karlsruhe beroopen wurr, stunn in’ Ruum, aber Feuerbach hett dat aflehnt.

Dennoch wurr 1870 de Medea in Karlsruhe utstellt. De Karlsruher Hoff interesseer sück för Feuerbach, de hett aber to hooch Forderungen stellt un so gelung dat den Groothartog nich, hüm nah Karlsruhe to trecken. In’ Juli vun dat Johr weer Feuerbach denn in Berlin. Wiel de Düütsch-Franzöösch Krieg utbreken dee, kunn he eerst in September weer nah Rom torüchgahn. In’ Harvst hett he denn Das Urteil des Paris mit Hülp vun Ferdinand Keller fardig stellt, dat denn to de Berliner Harvstutstellung schickt wurr.

1871 fung Feuerbach mit de Arbeit an de tweet Faaten vun de Amazonenschlacht un an de tweet Faaten vun dat Gastmahl an.

1872 reis he nah Heidelbarg un vun dor nah Wien, wo he eerstmals mit Rudolf Eitelberger tosommen drapen is un wegen en Professur an de Wiener Akademie der Bildenden Künste vörföhlt hett. He wurr denn an’ 7. August as Perfesser beropen. Nahdem he sien Amazonenschlacht fardig stellt hett, gung he in’ 1873 an de Akademie der bildenden Künste Wien.

In dat Johr 1873 is aber ok sien Süster Emilie storven. Feuerbach weer nich mit Biller up de överfüllt Wiener Weltutstellung vertreden un schwank angesichts vun den Spood vun Hans Makart tüüschen Bewunnerung un Afgunst.

1874 stell he de Amazonenschlacht un de tweet Faaten vun dat Gastmahl in’ Wiener Künstlerhuus ut. De Kritiker hebbt de Biller aber aflehnt.

Titanensturz, 1875-80

Feuerbach pendel 1875 tüschen Wien und Rom un wurr wegen nich inreicht Urlaubsgesöök vun’t Ministerium wohrschoot. Af Oktober weer he weer in Wien. He fung mit de Arbeiten an den Titanensturz för den Plafond vun de Aula vun de Akademie der bildenden Künste Wien an. An dit Wark hett he af 1878 intensiv arbeit; he hett dat aber nah Meenungsverscheedenheiten mit den Architekten Theophil Hansen eerst 1880 in Rom fardig stellt; up de Münchener Utstellung 1879 is de Titanensturz aber up düchtig Kritik stött.

In’ März 1876 kreeg Feuerbach en Lungenentzündung. Mit hooch Feever is he nah sien Steefmoder nah Heidebarg fohren. En grooten Deel vun sien Levenserinnerungen entstunn as Pamphlet, as Afreken mit sien Tietgenossen, u. a. ok Über den Makartismus – Pathologische Erscheinung der Neuzeit. In’ Juni hett Feuerbach in Wien sien Entlaatensgesöök inreicht. In’ Juli is Henriette Feuerbach nah Nürnbarg översiedelt; Feuerbach pendel nu bit 1879 tüschen Nürnbarg un Venedig.

Graff in Nürnbarg

In sien letzt Levensjohren hett Feuerbach, de tietwies mit den Gedanken speelt harr, as Porträtmaler nah London to gahn, een Gemälde för den Justizpalast Nürnbarg malt, Huldigung Ludwigs des Bayern.

Feuerbach wurr in Nürnbarg up den Sankt-Johannis Karkhoff (Graff 715) begraben. In’ April 1880 funn en groot Gedächtnisutstellung vun sien Nahlass in de Berliner Nationalgalerie statt.

Warken

• 1854: Das Mädchen mit dem toten Vogel
• 1854: Der Tod des Dichters Pietro Aretino
• Kinder am Wasser

Kiek ok

• List vun Maler vun de Düsseldörper Malerschool

Literatur

• Julius Allgeyer: Anselm Feuerbach, 2 Bände; Spemann, Berlin 1904
• Oscar Berggruen: Die Galerie Schack; Gesellschaft für vervielfältigende Kunst, Wien 1883
• Jürgen Ecker: Anselm Feuerbach. Leben und Werk, Kritischer Katalog der Gemälde, Ölskizzen und Ölstudien; Hirmer, München 1991; ISBN 3-7774-5510-5
• Herbert Eulenberg: Die Familie Feuerbach in Bildnissen; J.Engelhorns NachF. Stuttgart 1924
• Herbert Eulenberg: Nanna und Feuerbach Wahn und Wirklichkeit; Verlag der Greif 1946
• Henriette Feuerbach (Hrsg.): Ein Vermächtnis von Anselm Feuerbach; Propyläen-Verlag, Berlin 1924 (mit autobiograph. Upteknungen vun Anselm Feuerbach)
• Hermann Glaser, Rainer Lindenmann, Max Ackermann (Hrsg.): Die Feuerbachs – Eine deutsche Familie im 19. Jahrhundert, mit CD; Schrenk Verlag, Gunzenhausen 2006; ISBN 3-924270-46-5
• Mira Hofmann (Red.): Anselm Feuerbach; Hatje-Cantz, Ostfildern-Ruit 2002; ISBN 3-7757-9116-7 (Utstellungskatalog)
• Achim Kuch: Zum Dionysischen in Anselm Feuerbachs „Das Gastmahl des Plato“ – zugleich der Versuch einer Reinterpretation; in: Stadtverwaltung Speyer (Hrsg.): Zum 175. Gebortsdag vun Anselm Feuerbach (1829–1880); Schriftenreeg vun de Stadt Speyer, 15; Stadtverwaltung Speyer, 2006; ISSN|0175-7954; S. 92–114.
• Daniel Kupper: Anselm Feuerbach; Rowohlt, Reinbek 1993; ISBN 3-499-50499-5
• Daniel Kupper: Anselm Feuerbachs „Vermächtnis“. Die originalen Aufzeichnungen; Deutscher Verlag für Kunstwissenschaft, Berlin 1992; ISBN 3-87157-152-0
• Hermann Uhde-Bernays (Hrsg.): Anselm Feuerbachs Briefe an seine Mutter, 2 Bannen; Meyer & Jessen, Berlin 1911
• Karl Günther Zelle: Zur Ikonographie von Anselm Feuerbachs „Medea“; in: Zeitschrift für Kunstgeschichte 70 (2007), S. 113–120.
• Leopoldstadt-live: Die Geschichte der Feuerbachschule; Polytechnischer Lehrgang, G10 mit Klassenvörstand Helmuth Furch, Januar 1986.
• Karl Werner över Anselm Feuerbach in de Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 48, Duncker & Humblot, Leipzig 1904

Weblenken

Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „Anselm Feuerbach“ (hoochdüütsch).

Anselm Feuerbach. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Feuerbach in de Katalog vun de Deutsche Nationalbibliothek