Artemis (Mythologie)

Artemis (greeksch Aρτεμίς) , latiensch Diana, is in de greeksche Mythologie de Göddin vun de Jagd, vun den Maand, vun Woold un Holt un de Göddin, de up Kinner un Froonslüde passen deit. Se is een vun de twolf Olympiers.

Öllern

Hesiod vertellt, de Tweeschen Artemis un Apollon sünd Kinner vun den böversten Gott vun de Olympiers, Zeus un Leto.

Jungfroo

Just so, as Hestia un Athene is Artemis een Jungfroo. Un dat blifft se ok un will dor ok nix vun weten, datt ehr Anhängers de Unschuld verleert. Dat is doch wunnerlich, vunwegen dat Artemis to de Gödder vun de Fruchtborkeit torekent weeren mutt.

Wat vun Artemis to seggen is

Ökelnaams

Standbild vun Artemis in’t Museum vun Ephesos

Vunwegen dat Artemis up den Barg Kynthos baren wurrn is, hett se den Ökelnaam Kynthia kregen (up latiensch: Cynthia), dat heet: De vun’n Barg Kynthos kümmt. In Homer sien Ilias warrt se ok De Deerter ehr Herrin nömmt. Een anner Ökelnaam is Ephesia, vunwegen den groden Artemis-Tempel in de Stadt Ephesos, een vun de söben Weltwunner vun de Antike. Ehr Standbild in Ephesos sütt wunnerlich ut: As wenn de Göddin öber un öber mit Bösten todeckt weer. Kann angahn, dat schall bedüden, dat Artemis allens wat leevt to eten gifft. Anner seggt, dat weern gor keen Bösten, man Klöten vun Bullen, de dor ümtotüdelt sünd. Dat schall denn nu wedder up de Fruchtborkeit hendüden.

Artemis in de Bibel un in de Kark

Steed mit de Ruinen vun den Tempel in Ephesos

Vun düt Standbild in Ephesos warrt in de Bibel een afsunnerlich Geschicht vertellt. Dor steiht in de Apostelgeschicht in dat 19. Kapitel to lesen:

To düsse Tiet keem dat nu to’n Krawall öber de Lehr. Un dat keem so:Dor weer een Sülwersmitt, de heet Demetrius. De maak lütte Artemistempels ut Sülver. Un dat bröch allerhand Arbeit un Broot för de Handwarkers. Düsse Lüde reep he nu tohoop un noch annere, de dormit to doon harrn, un sä to jem: „Höört mol, Lüde! Ji weet ja: dat wi us so goot staht, dat kümmt vun düsse Arbeit. Un Ji seht un höört, datt düsse Paulus nich bloß in Ephesos, nee, ok so üm un bi in ganz Asien de Lüde besnackt un allerhand vun us afbringt. He seggt ja: Dat sünd gor keen Gödder, de vun Minschenhannen maakt sünd. Un nu liggt de Saak so: So steiht nich bloß use Geschäft up’t Spill, nee, ok de grode Göddin Artemis ehr Tempel warrt nix mehr rekent, un so verleert se bald dat grode Ansehn, dat se doch bitherto in ganz Asien un in de Welt harrt hett.“ As se dat höört harrn, wurrn se füünsch un repen luuthals: „Groot is de Artemis vun Ephesos!“ Un de ganze Stadt reeg sik mit up, un se störmen all in’t Theater un sleepen de Makedonier Gaius un Aristarchos mit, de mit Paulus up de Reis weeren. Nu wull Paulus ünner de Lüde gahn, aber de Jüngers leten em nich los. Un eenige vun de böversten Lüde in Asien, de dat goot mit em meenden, schicken em Bott un leten em seggen, he scholl jo nich in’t Theater gahn. Dor güng dat denn ok böös dör’nanner. De een reep düt, de anner gröhl dat;denn de ganze Stadt weer ut Rand un Band...“ (Nah Johannes Jessen).

Paulus möss denn later de Stadt verlaten. As dat Christendom denn later de offiziell Religion vun dat Röömsche Riek wurrn is un dat Anbeden to de Heidengödder verbaden weer, dor is in Ephesos een groden Kult vun de Jungfroo Maria upkamen. Een kann woll seggen, dat Maria in de Kark Delen vun de Artemis ehr Rull öbernahmen hett.

Teken

Teken vun de Artemis sünd de Piel un de sülvern Bogen. Düsse Bogen wiest up den Maand hen. Piel un Bogen harr se vun de Kyklopen schunken kregen. Dor hett se mit up Minschen schaten, wenn se jem dootmaken wull un Krankheiten nah jem henschicken wull. Anner Teken vun Artemis sünd dat Absinth-Kruut (lat.:Artemisia absinthium, düütsch: Wermuth) un de Zypress. Mank de Deerter weert de Katt, de Skorpion, de Hirsch un de Baar mit ehr tohopenbröcht.

Biller

Artemis geiht mit de Nymphen los to’e Jagd

Meisttiets is Artemis to sehn as een Jungfroo, de up Jagd geiht. Dorbi is se alleen oder tohopen mit de Nymphen in Holt un Woold unnerwegens. Nie nich hett se heiraat, keen Mann hett dat Seggen harrt öber ehr. Se hett keen Kinner harrt un weer free. Dorbi hett se Froonslüde un Kinner schützt, egolweg, wie oolt de weeren oder ob dat Jungs oder Deerns ween sünd.

Artemis weer jümmers in de Neemaand-Nachten unnerwegens up Jagd. In de annern Nachten stüür se den Maandwagen öber’n Himmel hen.

Artemis warrt as een strenge Göddin ankeken, de keen Pardon kenn. Mit de Mannslüde is se vertöörnt, vunwgen dat se meent, de harrn dor Schuld an, dat de Froonslüde bi de Geboort so’n Pien lieden mütt. Vunwegen datt se sik for de Froonslüde insetten deit, de Kinner kriegt, warrt se towielen ok as Eileithyia un as Hera ankeken.

Tweeschen

Apollon un Artemis sünd Tweeschen. Se staht för de beiden Steerns Sünn un Maand. So is dat kamen, dat Apollo mit Helios, den Gott vun de Sünn, tohopensmeten wurrn is un sien Suster Artemis as Selene ankeken wurr.

Vertellen

Geboort

De Göddervader Zeus hett wat mit de Titaansche Leto harrt un dor weer se swanger vun wurrn. Zeus sien Wiev Hera weer vunwegen Leto ieversüchtig un versöch de Geboort vun ehr Kinner aftowennen. Hera ehr Grootmudder Gaia harr seggt, de Kinner, de Zeus mit Leto hebben scholl, de schöllen grötter un mächtiger weeren, as ehr egen Kinner mit Zeus. Dor schick se de Slang Python nah Leto, de scholl ehr dalsluken. Man Zeus wüss dor gegenan to gahn. Dor hett Hera de Eer den Eed afnahmen, se dröff keen Stück Land för Leto hengeven, wo se ehr Kinner up to Welt bringen konn, wo ok man bloß eenmal de Sünn up schient hett. Dor leet Poseidon de swimmen Insel Delos ut dat Water updükern un Hermes bröch Leto dor denn hen, just so, as Zeus dat seggt harr. Dor hett Hera de Eileithyia solang tosett, bit se dat nich mehr waagt hett, Leto bi to stahn. Eileithyia weer de Göddin vun de Geboort. Dat duur nich mehr lang un Leto möss platzen, man de annern Gödder hefft ehr bistahn. Toeerst köffen se den Himmel den Maand af, un denn geven se den Maand an Hephaistos. De scholl dor een wunnerschöön Halsband vun maken. Dat geven se den Eleithyia. Dor hett se denn doch Leto hulpen. Unner een Palmboom hett se toeerst Artemis up’e Welt bröcht un later Apollon. Dor hett Artemis ehr al bi hulpen. Vunwegen düsse Geschichten hefft de Froonslüde to Artemis beedt, dat se een eenfach Geboort hebben müchen.

Artemis un Kallisto

De beste Fründin vun Artemis weer Kallisto. Zeus hett sik an düsse Deern ranmaakt un hett ehr beslapen. Dor kreeg se ehren Jungen Arkas vun. Man Artemis weer vergrellt, vunwegen dat dat ehr Jüngers verbaden weer, mit Mannslüde to slapen. Dor hett se Kallisto in een Boor verwannelt. Anner Lüde meent, dat weer de ieversüchtig Hera ween, de Kallisto straaft hett. Zeus hett sien Leevsten denn an den Heben sett un dor is se vundaag noch to sehn as Grode Boor (lat.:Ursa Maior)

Artemis un Aktaion

Aktaion öberrascht Artemis bi’t Baden

Een Geschicht vertellt, wie dat togüng, as eenmol een Mann ehr drapen hett. Dat weer Aktaion, een Grootsöhn vun Kadmos. He jaag för sien Leven geern. Eenmol weer he wedder unnerwegens un söch denn in de Hitt vun den Middag eenen köligen Platz in’t Holt. Dor keem he in een Schaddendaal, dat Artemis tohören dö. Un dor seeg he, wie de Göddin dor just an den Grund bi een Diek baden dö. Un se weer naakt. As se dat spitz kreeg, dat Aktaion ehr naakt sehn harr, verwannel se em in eenen Hirsch, doormit he dor nix vun vetellen konn. Later hefft em denn sien egen Jagdhunnen tweireten.

Artemis un Orion

Eenmol müch se aber doch eenen Mann geern lieden. Dat weer Orion, een willen un staatschen Jäger. Dor hett se sik nich mehr üm ehr Plichten kümmert un hett den Maandwagen nich mehr oorntlich över’n Heben föhrt. Se woll sik lever mit em drepen, wo dat schöön düüster weer. Dor hett se ehren Broder Apollon mit vertöörnt. He hett ehr upfoddert, se schull em man wiesen, wer beter mit Piel un Bogen scheten kann. Bestimmt schaff se dat nich, eenen lüttjen Punkt ganz buten in de See to drepen. Artemis hett anleggt un den Punkt drapen. To laat hett se mitkregen, datt düsse luurlüttje Punkt dor buten de Kopp vun ehren Fründ Orion weer. Dor hett se em upböört un em as Steernbild Orion in den Heben stellt. Sien Schullersteern Beteigeuze is wiethen to sehn, man sien Koppsteern is man knapp ut to maken.

Böker

Karl Kerényi: Die Mythologie der Griechen - Die Götter- und Menschheitsgeschichten. dtv, München 1998, ISBN 3-423-30030-2
Michael Grant un John Hazel: Lexikon der antiken Mythen und Gestalten. dtv, München 1980, ISBN 3-423-32508-9
Walter F. Otto: Die Götter Griechenlands. Vittorio Klostermann, Frankfort an’n Main 2002, ISBN 3-465-03173-3
Robert von Ranke-Graves: Griechische Mythologie. Reinbek bi Hamborg, 12. Upl., 1999, ISBN 3-499-55404-6
Ulrich von Wilamowitz-Moellendorf, Der Glaube der Hellenen , 2 B. ( 2 1959, Nahdr. 1984);
Heide Göttner-Abendroth: Die Göttin und ihr Heros. München, 5. Upl. 1984, ISBN 3-88104-234-2
Gustav Schwab, Richard Carstensen: Griechische Sagen. dtv junior, München 1978, 27. Upl., 2003, ISBN 3-423-70314-8

Up Platt is nix öber Artemis rutkamen.

Weblinks

Artemis. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.