Benito Mussolini

Disse Artikel is man blots en Stubben. Du kannst Wikipedia helpen un em verbetern.

Benito Amilcare Andre Mussolini (* 29. Juli 1883, †28. April 1945) was ’nen italieenschen Politker un Journalist, de de Partito Nazionale Fascista (plattdüütsch Natschonale Faschistenpartei) gründ un leid het. He was eersten Minister van Italien vanaf den Marsch na Rom 1922 bet he 1943 afsett worde. He nööm sik ook il Duce (plattdüütsch Leidsmann) van’t italieenschen Faschismus. As Diktater van Italien un Grünner van’t Faschismus hulp he in den Tied tüschen den Eersten un Tweden Weltoorlog den Faschismus internatschonaal to verbeŕeiden.

Portree van Benito Mussolini, in den Dagbladd Tempo, 26 Oktober 1939

Leven

Van Sotschalist na’n Natschonalist

Mussolini begünn as sotschalistschen Politker un Journalist bi’t Bladd Avanti!. 1912 wör he Lidd bi’t Natschonale Direktoraat van de Partito Socialista Italiano (PSI), man daar wör he vöör de Döör uutesatt, ümdat he fünd dat de Italieenschen med fechten sollen in’n Eersten Weltoorlog, wieldes dat siene Partei unparteisch wesen woll. 1914 begünn Mussolini een nie Bladd, Il Popolo d'Italia, un denen in de italieensche Armee. As he 1917 verwund worde, konn he na Huus. Mussolini spröök openlik slecht van de PSI. He wör voordannatschonalistscher un grünnen den Faschismus, de mix med Gliekheid un Klassenstried to kiregne hadde. De Faschismus schöven revolutschonäär Natschonalismus as Gedankengood na vöörn.

Premierminister un Diktater

Na den Marsch na Room wör Mussolini up den 31. Oktober van 1922 ansteld as Eersten Minister döör den italieenschen Köning Victor Emmanuel III. Daarmed was Mussolini den jüngsten Staatsminister van’t Land bet daar hen. Al siene politsche Tegenstanners lööt he döör siene geheime Polizei uut de Weg rümen un Warkschoppen un Strieks weren nu verboden. Med en paar ännert Gesetten konn Mussolini de Macht to griepen un dat Land unner ’ne Diktatuur kriegen. Binnen fiev Jaar was Mussolini up legalen un illegalen Wiese an de Macht komen un versöchte uut Italien enen totalitären Staat to maken. 1929 unnerschreev he den Lateraanschen Verdrag, waarmed de Vatikaanstad en egen Staat wör.

Expanschoon

Mussolini wulde de ole Schien van’t Röömsche Riek herstelle. In de 20-er Johren versochte he Libyen in to nemen, lööt dat greeksche Eiland Korfu bombarderen, kreeg dat Gesegg over Albanien un dwüng de Stad Fiume af van’t domaalige Jugoslavien. In 1936 nööm Italien Äthiopien in, wat samenevoogd wör med Eritrea un Somalia as Italieensch Oostafrika (AOI). 1939 nööm Italien Albanien in.

Verhoold to annere Lannen

Tüschen 1936 en 1939 hülp Mussolini den spaanschen Diktater Francisco Franco in de Sadel, in den Spaanschen Börgeroorlog. Under Mussolini probeeren Italien den Tweden Werldoorlog tegen te holden döör soldaaten na de Brennerpass to doon üm de Anschluss tegen te warken. Ook dee Italien med in et Stresafront, att Lyttonrapport, de Verdrag van Lausanne, de Veerkrachtenpakt un de Verdrag van München. Doch verfrömden sik Italien van et Vereenigt Köningriek un Frankriek, as se bi Düütschland un Japan ansluten. Up den 1. September van 1939 is Düütschland in Polen infullen, waarnas Frankriek un dat Verenigte Königriek den Krieg verklaren. Daarmed begünn den Tweden Werldoorlog.

Afsett as Staatshöövd

Up den 10. Juni van 1940 beslööt Mussolini med te doon an de düütsche Kante. Dat begünn good, man to’n Enne störten de Nazis up merere Front in. Döör de allieerde Invschoon van Sizilien stünd dat Volk un en paar Lüde uut siene Partei neet meer achter em. Daarümme see up den 25. Juli van 1943 de Grote Faschistsche Raad dat Vertroen in em up. Köning Victor Emmanuel III. see em as Staatshöövd up. Pietro Badoglio wör anestelt as nie’en Eersten Minister. Kort na dat den Köning med de Allieerden Kriegsraad hööl, wör up de 12. September 1943 Mussolini döör de düütschen Fallschermjagers, en Kummando van de Waffen-SS, unner Leid van Harald Mors, befriet.

Salòrepublik un Exekutschoon

Vun luchts na rechts de Lieken vun Nicola Bombacci, Benito Mussolini, Clara Petacci, Achille Starace

Na dat Adolf Hitler med den befrieten Diktater dropen het, maak he Mussolini wedder Höövd van de Italiensche Sotschale Republik, ’nen noorditalieenschen Marionettenstaat, ook wal de Salò-republik nöömd. De italieensche Börgerkrieg folge. Tegen Enne van April 1945 was Mussolini meest vulleedig slaan. Med Clara Petacci probeer he na de Swiez hen to flüchten, man italieensche kommunistsche Partisanen grepen se. Mussolini un Petacci wörden doodschoten up den 28. April 1945, dicht bi de Comosee. De Lieken wörden na Mailand hen bracht ene Tankstell an de Föten ophangen, so dat alleman seen kunn, wat geböört. was.