Bote (Religion)

So, as dat Woort Bote (ok Boot, oder as hoochdüütsch Frömdwoort „Buße“, „Buß“) in allerhand Religionen bruukt warrt, hannelt sik dat dor um de Umkehr vun den Minschen to Gott bi, nadem he eerst dör de Sünn vun em afkamen weer. Ok in dat Recht warrt dat Woort „Bote“ bruukt, man meist in en ganz annern Sinn.

Wo de Begreep her kummt

De Wöör, de in allerhand Spraken for düsse Saak bruukt weert, bedüüdt in de Alldagsspraken an un for sik all wat anners. Vundeswegen kann een dor slank bi in’n Tüdel kamen.

• Dat greeksche Woort, dat in dat Nee Testament for „Bote“ steiht, is μετάνοια metanoia, vun νοεῖν noein, „denken“ un μετά meta, „um“ oder „nah“, dat heet denn so ungefähr „Umdenken, sienen Sinn ännern, dat Denken up’n Kopp stellen“

• Dat hebrääsche Woort שוב schub, wat de Septuaginta mit metanoia oversetten deit, bedutt en Umkehr to Gott hen nich blot in dat Denken, man mit dat ganze Leven. Dor höört denn to, sik anners up to föhren, sunnerlich ok to hören up Gott un sik mit nee Vertroen an em an to buken. Man just so höört to düsse Umkehr dat Uphören mit all de Lüst un Dullheiten, wo de Minsch sik mit vun Gott afwennen deit.

• In’e Latiensche Spraak is metanoia mit paenitentia, „Leed doon, Bote“ oversett wurrn, faken afslepen to poenitentia un denn verkehrt afleit’ vun poena, „Straaf“.

• In’t Plattdüütsche bedutt dat Woort Bote an un for sik „heel weern“, „betert weern“, „hulpen weern“. So al middelnedderdüütsch: [2]. Unnerscheden weern mutt dat vun dat annere Woort Bate, Baat, wat up en annern Stamm torüch geiht un „Hölp“ oder „Vordeel“ heten deit. Vun de plattdüütsche Etymologie her warrt denn woll utseggt, dat dör de Bote mit Gott allens wedder up Schick kamen is un heel wurrn, wat vordem dör de Sünn in’n Dutt maakt wurrn weer.

Bote in de christlichen Karken

In den christlichen Gloven fangt de Bote dor mit an, dat een sien egen Schuld begriepen un bekennen deit (Hiob 42,6). Denn maakt sik de Bootfardige up den Weg un fangt an, gode Warke to doon, de to en nee Leven tohören doot (Apg.26,20). Dor höört ok to, sik af to wennen vun de verkehrten Paden, de een bitherto gahn is (Rö.6,1f). Dat allens steiht avers up de Grundlaag, dat Jesus Christus dör sien Sühnopper de Schuld vun all Minschen betahlt hett.

De kathoolsche Karken

En Bootfardigen bi’n Krüüzweg in Iztapalapa, Mexiko

In de Röömsch-kathoolsche Karken kann Bote bedüden:

• An Christus sien Lieden Deel to hebben.
• En Saak antofangen, um en Schaden wedder goot to maken. Dor kann sik dat um en Gebeed, Almosen un ok um Deenst an’n Neegsten bi hanneln, oder een kann sik freewillig en Saak begeven, sunnerlich, wenn he dor dat Bootsakrament bi kriegen deit.
• In de ole Karken höör dor ok en Straaf mit to, de de Karken den Sünner upleggt harr. Dör de Straaf scholl he ok in sik sülms umkehren un sik wedder mit Gott un de Karken versöhnen.

In dat Karkenjohr sünd allgemeene Tieden for de Bote de Advent, de Fastentied un na olen Bruuk ok de Quatemberdage. In de kathoolsche Karken hett dat vor dat Konzil vun Trient bit 1567 de Mööglichkeit geven, sik dör en Aflaatbreef vun de Bote free to kopen.

Evangeelsche Karken

In de Evangeelsche Karken warrt de Bote sunnerlich ankeken as en neen Sinn in den Minschen: Miteens will he Gott nafolgen un nich mehr de Sünn. De Toon liggt dor up, dat de Bote nich vun’n Minschen utgeiht, man vun Gott. He steckt dor achter, wenn de Minsch umkehren deit, de Minsch kriggt dat ut egen Sinn nich hen. Wiss ännert de bootfardige Minsch ok sien Doon, man düt annere Doon warrt nich vorutsett. Just anners rum warrt de Saak so ankeken, dat ut de Wuddeln vun en neen Sinn ok en nee Doon rutwassen deit.

In de orthodoxen Karken

In de orthodoxen Karken warrt metanoia as en neen Sinn verstahn. Tostanne kummt düsse nee Sinn dör en freewillig Tohopengahn vun den enkelten Minschen mit Gott sien Hilligen Geist. Dorbi geiht dat dor um, Gott sien Vergeven an to nehmen un Gott sien Grull achter sik to laten. So schall de Minsch vun sien verkehrt Leven gegen siene Natur in en „Leven up den Dood to“ henkamen to sien natürlich, minschlich Leven, as dat an un for sik meent weer. De Welt, de in’n Sünnenfall ganz vun dat Gode afkamen weer, treckt den Minschen avers jummer wedder weg vun de gode Natur as Gott sien Bild un Lieknis in de ganz verkehrte, annere Richtung. So is de metanoia en Striet gegen dat geistlose Mitlopen mit de Welt, de en Leven lang wohren deit. In düssen Striet hölpt de Mysterien (Sakramente), ok dat Fasten un Beden. .

In den Pietismus

De Pietismus un en Reeg vun Evangelikale verstaht de Bote as en eenmolige Umkehr to Jesus Christus. Se schall en ganz neen Grund leggen in dat Leven vun den Bekehrten un is en bewusste Antwoort up Gott siene Gnaad. Se maakt en Enne mit dat bitherige Leven as en gottlosen Minschen un fangt mit Hölp vun den Hilligen Geist en nee Leven an. Vun nu af an höört de Bekehrte up Gott.

Bote in dat Jodendom

De Maand Elul warrt in dat Jodendom ankeken as de Maand vun de Umkehr. Düsse Umkehr is noch nich to Enn mit Rosch haSchana, man denn kaamt eerst noch De tein Dage vun de Umkehr bit to’n Jom Kippur. Dat is de hööchste un hilligste Dag in dat Johr vun de Joden un hier geiht dat um Leed doon un Versöhnung – mit sik sülms, mit de annern Lüde un mit Gott. Eten, Drinken, Baden, Waschen un Pleeg vun dat Lief, dat Antrecken vun Ledder (ok vun Ledderschoh) un de Pleeg vun Sex is up düssen Dag verbaden, in de Nutied ok dat Smöken. Dat Fasten geiht kort vor Sunnenunnergang los un geiht an’n neegsten Dag to Enn, wenn de Nacht dor is. Bi düt Fasten draff rein gor nix eten oder drunken weern.

Bote in’n Islam

In’n Islam nümmt blot Gott alleen den Minschen siene Bote an, man blot, wenn em siene Sünnen worraftig leed doot un wenn he sik fast vornahmen hett, in Tokumst de Fingers vun’e Sünd to laten. De Aart, wie dat mit de Bote aflopen schall, is nich fast leggt. De Muslim mutt in sien Gloven Tovertroon hebben to Gott un mutt dör sien religiös Doon (Beden, Fasten u. a.) Gott Bote bringen for siene Sünnen.

Bote in’n Buddhismus

Bote oder Leed doon warrt in’n Buddhismus meist so ankeken, as in dat Greeksche ( μετάνοια metanoia). Dat geiht dor um, en neen Sinn to kriegen un sik na en neen Weg um to kieken. De Begreep ( 忏悔 chànhuǐ) ut de Chinees’sche Spraak warrt for Bote in buddhistische texte bruukt. He kann ok „Leed doon“ bedüden. Leed doon fangt an mit dat kunnig weern vun en böse Afsicht, de achter en Wark, Snacken oder denken stahn hett un mit dat Utfinnen, dat düt Doon, Snacken un Denken nich goot weer. Buddhisten meent, allens Doon warkt up dat Karma in un dor suert denn ok jummers wat bi rut, wat mit dat Doon tosamen hangt. Wenn nu dör Gedanken, Wöör un Doon en Schaden tostann kummt bi sik sülms oder bi annere, so geiht dat dor um, dat in to sehn. Dat bedutt: Leed doon. De Bote is en „Umkehren in dat Doon“. Toeerst warrt beslaten, um to kehren to dat Ahimsa, dat heet to dat „Nich-schaden“. So warrt de Geist rein maakt un schier un kann nu doon, wat goot is. Wenn een heel un deel umkehrt un em sien Doon vullkamen leed doot, denn weert ok de bösen Folgen for dat Karma wedder torüch dreiht un ok unbannige Sünner könnt heel un deel free weern. En klassisch Bispeel for so’n Bote is de Röver un MörderAngulimala (Majjhima-Nikaya 86, Angulimāla Sutta), de tolest en Arhat, en Hilligen warrt.

Kiek ok bi

• Aflaat

Literatur

• Hans Wißmann, Peter Welten, Louis Jacobs u. a.: Artikel Buße; in: Theologische Realenzyklopädie 7 (1981), S. 430–496 (mit annere Literatur)

Weblenken

• Kathoolsche Karken in Düütschland: katholische Buße und Versöhnung (mit wietere Lenken)
• Joachim Kardinal Meisner: Kirchliche Bußpraxis; 1992 (pdf)
• Herbert Frohnhofen: Das Sakrament der Versöhnung (aktuelle Literaturliste)