Brügge

Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Brüch.

Wapen	Koort

Wat to weten is
Staat:	Belgien
Region:	Flannern
Provinz:	West-Flannern
Geograafsche Laag:	51° 13′ n. Br., 03° 14′ ö. L.
Hööchd:	2 m ö. NN
Grött:	138,4 km²
Inwahners:	117.327 (1. Januar 2005)
Inwahnerdicht:	848 Inwohners up een km²
Offiziell Websteed:	www.brugge.be

Brügge (nedderlandsch Brugge, franzöösch Bruges) is de Hööftstadt vun de belgisch Provinz West-Flannern. Brügge weer in de Hansetied ene vun de groten Städer vun den fläämschen Hannel mit de Hanse. Hüdigendags wahnt um un bi 117.000 Inwohners in de Stadt. Hier ward de westfläämsche Dialekt vun’t Nederlannsch snackt.

De Ooltstadt vun Brügge ut dat Middelöller is in de List vun dat UNESCO- Weltkulturarv upnahmen wurrn. Se hett de Form vun en Ei un is um un bi 430 ha groot. In Brügge leevt um un bi 117.000 Inwahners, dormank bi 20.000 Lüde in dat Zentrum. De Stadt is de Setel vun enen kathoolschen Bischop. Brügge hett dat Eurokolleg, ene Elite-Hoogschole. Brügge is de enige belgische Stad in de Niege Hanse. Weertschopplich is Brügge hüdigendags vun Belang sunnerlik dör sien Haben, de slank wassen deit. Man ok Turisten ut de ganze Welt weert vun de ole Stadt antrocken.

Naam

Wo de Naam vun herkummt

De ollste Born, wo de Naam vun de Stadt up schreven steiht, sund en Reeg vun Münten ut dat Johr 875. Dor heet de Stadt Bruggia un Bruccia up. Wo de Naam vun herkummt, weet numms so akraat. Unner Umstänn steckt dor de Kelten ehr Naam for de Reie-Beeke achter. De Reie is hüdigendags in en Kanal umboot wurrn. Se strööm dör Brügge dör un münn in de Noordsee. Bi de Kelten hett se den Naam Rogia harrt, wat „Hillig Water“ bedüden deit. De kelten hefft Beken un Borns as Gott-Wesens ankeken un dat is wohrschienlich, datt de Kelten ehr Naam an den Waterloop in Brügge backen bleven is. Mit de Tied schall denn ut den Naam vun dat Water, Rogia oder Ryggia, ok de Naam vun de Stadt wurrn sien: Bryggia. Dat is mööglich, datt in latere Johrhunnerte ok dat Ooldnoordsche Woort bryggja en Rull speelt hett. Dat heet so veel, as Landungsbrugge oder Anleggkaje. Vun um un bi 800 af an hett dat ja veel Kontakte mit Skandinavien geven, vunwegen den Hannel oder ok vunwegen de Rövereen dör de Wikingers in düsse Landstreken. De Naam Brügge klingt ok nich veel anners, as Bryggen, de histoorsche Haven vun Bergen in Norwegen, wat, just so, as Brügge, vun dat 14. Johrhunnert af an en wichtige Stadt vun de Hanse ween is. Minner wohrschienlich is en Afkumst vun dat Woort Brugge/Brüch, vunwegen, datt dat denn, na de Spraakgeschicht, ehrder Briigge heten möss (vergliek engelsch bridge, ooldeng. brycc, freesch brigge oder bregge, gallisch briva). Ok en Afkumst vun dat Woort Burcht (Borg) is ehrder unwohrschienlich: vergliek t.B. mit Oudenburg un Aardenburg, de, just so, as Brügge, up en wichtigen Weg for den hannel legen hefft.

Binaams un Ökelnaams

Regelmotig warrt vun Brügge snackt, as vun dat Venedig vun den Norden. Dat liggt an de velen Grachten un Bruggen. De meisten vun düsse Grachten weert in Brügge ok Reien nömmt, vunwegen de Reie-Beeke. En annern Binaam vun Brügge is de Breydelstadt. Düsse Naam kummt vun Brügge sien Volkshelden ut dat 14. Johrhunnert vun her. Dat weer Jan Breydel.

De Ökelnaam vun de Inwahners vun Brügge is (Brüggsche) Koppkranke (Up Fläämsch: (Brugse) zotten). Den Naam hefft se vun düsse Legenn: Nadem se den Kaiser Maximilian I. in ehrn Striet um Unafhängigkeit en Tied lang inspeert harrn, hett de, as he wedder freekamen weer, verbaden, in Brügge noch en Johrmarkt oder anners en Fest af to holen. Nu gungen de Brüggers bi un wollen em begöschen. Se fiern en groot Fest, em to Ehren, un achterna beden se em, he müch doch wedder en Johrmarkt tolaten. Bovenhen harrn se noch en annern Wunsch: He scholl jem Verlööf geven, en nee Huus for de Stadt ehre Koppkranken up to bo'en. Man he harr noch nich wedder vergeten, wat se mit em maakt harrn un anter: „Sluut alle Porten vun Brügge to un Ji hefft en Huus for de Koppkranken“

Geschicht

Gracht

De eersten teken for Leven up de hüdigen Brüggschen Kuntreien stammt ut dat 2. Johrhunnert n. Chr. Dormols hett dat dor en Gallo-Röömsche Wahnstäe geven. Twuschen dat 9. un 12. Johrhunnert is de Stadt vunwegen ehrn wichtigen Haben to en internatschonal Zentrum vun den Hannel utwussen. Just drauh de Haven Probleme to kriegen, vunwegen dat Sand un Schlick de See tospölen döen twuschen de Stadt un de hüdige Küst, as 1134 bi en Stormfloot de Zwin tostann kamen is, en Fohrgööl twuschen Brügge un de See. So bleev dat wieterhen mööglich, vun de Stadt ut mit Scheepe na See to kamen.

1089 weer Brügge al to de Hööftstadt vun de Graafschop Flannern utropen wurrn un vun dat 13. bit to dat 15. Johrhunnert konn Brügge ankeken weern as de weertschoppliche Hööftstadt vun Noordwest-Europa. Vunwegen siene Bedüdung as Zentrum vun den Welthannel is in Brügge de eerste Börse up de ganze Welt inricht' wurrn.

Kaart vun Brugge ut 1562 dör Marcus Gerards.

Dat 14. Johrhunnert kann Brügge sien Gollen Johrhunnert nömmt weern. In de Tied hefft in de Stadt um un bi 46.000 Inwahners leevt. De Binnenstadt hett en tweeten Stadtwall kregen. Bit up den hüdigen Dag hefft dor de Porten vun den Tahn vun'e Tied överstahn. Dat Förstenhuus vun Burgund hett Brügge to siene Residenz maakt un allerhand grootardige Künstlers sund dor denn henkamen, sunnerlich Malers un Architekten. Dat bedüüd, datt de Stadt up dat Flach vun de Bokunne, Kunst un Kultur unbannig riek wurrn is. Blot een Denkmal ut düsse Johre is dat wunnerbore Raathuus vun Brügge.

Mit den Dood vun Maria vun Burgund, den lesten Hartog Karl den Stolten siene Dochter, in dat Johr 1482 bedüüd en Wenne for de Stadt. Maria weer freet mit den latern Düütschen Kaiser Maximilian I. Na ehrn Doos trock sik dat Förstenhuus ut de Stadt torüch un dat Enn vun Brügge as Metropole vun'n internatschonalen Hannel weer al in Sicht. Binnen een Johehunnert hett Antwerpen düsse Rull vun Brügge overnahmen. Mit Brügge gung dat bargdal. In de Johre vun 1592 bit 1713 weer Flannern, tohopen mit de Süüdlichen Nedderlannen in de Hand vun Spanien. Unner Ludwig XIV. hett Frankriek fökener versöcht, dat ganze Land in to nehmen. So weern dat unruhige Johre, wo de Stadt jummers deeper afsacken dö. Na de Spaniers un de Franzosen kreeg Öösterriek dat Land in siene Hannen, denn kemen, unner Napoleon, wedder de Franzosen un 1830 weer Brügge denn en Deel vun dat, nu unafhängige, Belgien. Vun 1600 bit 1885 höör Brügge to de poverigsten Städer in Flannern. Ok mit de Industrie weer in de Stadt toeerst nich veel los.

Amenne weer dat de Roman Bruges-la-Morte vun Georges Rodenbach, de dor for sorgen dö, datt wedder up de Stadt keken wurrn is. In dat Book warrt Brügge as povere Stadt, man ok vull vun Geheemnisse, henstellt. Miteens dreih sik dat internatschonale Interesse wedder na de Stadt to. As de Seehaven in Zeebrugge 1896 boot wurrn is, gung dat ok mit de Weertschop wedder beter. De Utstellung over de Fläämsche Primitiven in dat Johr 1902 weer dor de Anfang vun, datt Kultur un Turismus vun dor af an so bannig tonahmen hefft.

In de beiden Weltkriege hett Brügge meist nix afkregen. 1971 sund de Gemarken vun de Stadt duchtig wat grotter maakt wurrn, as se mit de Randgemeenden dor umto tohopenslaten wurrn is. In dat Johr 2000 is de Stadt in de List vun dat UNESCO-Weltkulturarv upnahmen wurrn. Un in dat Johr 2002 is Brügge de Kulturhööftstadt vun Europa ween.