Brokmerbreev
De Brokmerbreev was dat Recht van de brocmanni, de Inwohners van dat oostfreeske Brookmerland, in 't froh 13. Jahrhunnert. Dat Brookmerland is en Kuntrei westelk van Auerk, de an 't Enn van 't 12. Jahrhunnert um de Logen Mainhaaf, Engerhaaf un Wiebelsbur besiedelt wurr. De Brokmerbreev wurr 1276 up Freesk upsett.[1]
De Brokmerbreev is de meest kumplete Well van dat freeske Recht ut de Tied. He beschrifft dat politisk un juristisk Systeem van en Land, dat sien Recht up de Will van dat Volk upbauen dee (de Freeske Freeidom). In d' Brokmerbreev is regelt, dat de politiske un juristiske Macht in de Hannen van Beamten, de ut de Stand van de Buren utköört wurren, liggen deit, de sonöömt Redjeven (Konsuln, Raadgevers). Hör Macht wurr ok weer dör de Brokmerbreev kuntrolleert.
Um d' Midde van dat 14. Jahrhunnert is de Tied van de freei Landmeenten to Enn. Man anners as to 't Bispööl in 't Emsigerland bleev in 't Brookmerland dat Verbodd, sük fast Steenhusen un Kastelen to bauen, bestahn, sodat sük gien feudaal Heerskupp dörsetten kunn. So bleev de in 't Middeloller in heel Europa vörkomende Feudalismus in Oostfreesland unbekennt.
Man dör de Sieg van de Cirksenas in Oostfreesland wurr dat Emsiger Recht, dat för Edzard de Groot an d' Begünn van 't 16. Jahrhunnert de Grundlaag för sien Oostfreesk Landrecht was, up 't Enn doch Baas in de Kuntrei.
De Brokmerbreev is as Deel van de oldfreeske Rechtsliteratuur besünners, umdat he en kumpleet Gesetzbook un neet blot en Sammeln is, nett as de anner oldfreeske Rechtstexten. Vandaag gifft dat noch twee Boken, een in dat Nedersassiske Staatsarchiv in Ollenbörg un dat anner in de Nedersassiske Landsbibliothek in Hannover.
Översetten up Oostfreesk Platt:
Thit ist thiu forme kere, ther Brocmon ekeren hebbath, thet hira rediewa skelin thingia hira ierim vt andene ende.
Översetten: Dit is de eerste Köör, de de Brookmerlanders utköört hebben, dat hör Raadgevers (= Richters) hör Amtsjahr dör richten sallen bit an 't Enn. (= bit hör Amtsjahr oflopen is)
Alsa tha rediewa alra erest ongungath and to hape kemen send, sa skelen hia al vnder ena suera eta mena loghe oppa sancte Iacobe, thet hia buta penningum and buta bedum helpa skele tha erma alsa tha rika and tha fiunde alsa tha friunde.
Översetten: Wenn de Raadgevers för 't Eerst hör Amt angahn un tohoop komen sünd, so sallen se all unner een (=all mitnanner) bi dat meenskuppelk Loog (= de meenskuppelk Versammelstee) swören up Sankt Jaakob, dat se buten Pennings un buten Beden (= sünner sük besteken of beden to laten) de Armen as ok de Rieken un de Feenden as ok de Frünnen helpen.
And sprecma thene rediewa on vmbe tha lessa meyde ief vmbe tha marra, sa vndgungere mith sex monnum vnder tha forma and vnder tha other berninghe, and hi se selva thi soginda; and thi talemon wite tha sibbe, ther vr thene sueren heth, ther tha werde leda skel mith sex ethum; and thi talemon vndvnge ac alsa vmbe tha meyde, and tha redieua driwe thet riucht forth fon tha talemonnem, ther thenna weldech send; and hveder sa tha redieua ioftha talemonne thius werde brech, sa reke hi tha liudum achta merch and tha rivchthrum ene halwe hageste merk, and thi clagere bisvere sine meyde; and ne driuath tha talemon ioftha redieua thith riucht naut forth, sa geie hia mith achta mercum.
Översetten: Un spreekt man de Raadgever an um en minnere Miete of en grotere (= um dat Annehmen van en lüttjeder of groter Geschenk), so entgeiht he (= bewiest he sien Unschuld) mit sess Manlüü (de för hum Eed leisten) in de eerste un in de tweede Vedderskupp, un he sülven de sövende; Un de Taalmann weet de Sippe, de över de swöört hett, de de Bewies föhren sall mit sess Eden (= de Verwandtskupp sall de Kontrolleur amtlich betügen, de d’r över swöört hett (tostännig is för) de); un de Taalmann entgeiht ok up disse Wies de (Klaag um) Dörstekeree, un de Raadgevers, de denn in 't Amt stahn, sallen dat Recht van de Taalmannen dörföhren; Un wenn of de Raadgever of de Taalmann disse Bewies gebreckt (= he dat neet schafft, sess Mannlüü binanner to kriegen), so betaalt he de Lüü acht Mark un de Richters een halv hoogst Mark, un de Klager beswöört sien (Klaag um) Dörstekeree; Un föhren de Taalmannen of de Raadgevers dit Recht neet dör, so böten se mit acht Mark.
De Taalmann was, as sien Naam al seggen deit, en Mann van Taal, de för dat Volk spreken un dat Volk vör Schaa dör de Richters schulen muss. He was en Volks-Spreker.[3]
Enkelt Nawiesen
ännern- ↑ Brokmerbrief. Repertorium Fontium 2, 587. In: Geschichtsquellen.de. Bayerische Staatsbibliothek, 10. September 2019, afropen an’n 5. August 2020 (Düütsk).
- ↑ DRW-Textarchiv: brokmerr (Index Quellen im Textarchiv). Afropen an’n 6. August 2020 (Oldfreesk, Düütsk).
- ↑ Dr. Tileman Dothias Wiarda: Willküren der Brockmänner. In: reader.digitale-sammlungen.de. Bayerische Staatsbibliothek digital, 1820, afropen an’n 7. August 2020 (Düütsk).
Disse Artikel is op Oostfreesch schreven. Mehr Artikels op Oostfreesch.