Demokratie

De Demokratie (ooltgreeksch δημοκρατία, vun δήμος dēmos „Volk“ un κράτος, kratos „Macht, Herrschup, Kraft, Stärk“) weer in de Antike, in Grekenland, de Naam för de Herrschup, de direkt vun dat Volk utöövt wurrn is. Hüdigendags warrt Demokratie tomeist bruukt as en Naam för verscheden Formen vun Herrschup, de ehr Grundlaag vun dat Volk hernehmt. So’n Formen sünd de direkte Demokratie, de repräsentative Demokratie, de Radikaldemokratie un de Basisdemokratie.

Demokratieindex von de Economist Intelligence Unit

In de Bundsrepubliek Düütschland is in dat Grundgesett in Art. 20 Afs. 1 GG fastleggt: „De Bundsrepubliek Düütschland is en demokraatschen un sozialen Bundsstaat“. Vunwegen de Ewigkeitsgarantie ut Art. 79 Afs.3 GG kann dor ok nix an ännert weern.

Wat to en Demokratie tohören deit

Een kann nich fastleggen, wat genau nu en Demokratie is un wat dor nu tohören mutt. Jede Demokratie is anners un dor mutt een üm seggen, wat vun verscheden Kennteken bi en Demokratie vörkaamt.

Düsse Kennteken dröövt avers bi keen Demokratie fehlen:

• Dat gifft dor en Volk (Demos), dat sik över siene Politik ünner’nanner verstännigen deit. Bloß grootjöhrige Liddmaten vun dat Volk dröövt dor bi mit afstimmen un wählen.
• Dat gifft en Land, wo düt Volk tohuse is un wo dat gellen deit, wo sik dat Volk över afsnackt. Hüdigendags sünd dat de Gemarken vun en Natschonalstaat. Wenn de Heimat vun dat Volk övereen stimmen deit mit de Grenzen vun den Staat, denn sünd de Grenzen vun dat Volk un de Grenzen vun de Gemarken, wo gellen deit, wat se afstimmt hefft, övereen. In Kolonien vun demokraatsche Staten is dat anners, wenn de vun dat Mudderland ut regeert weert. Denn is woll dat Mudderland demokraatsch, man de Kolonie nich. De steiht ünner Upsicht. Dat Volk, dat dor wahnt, hett süms nix to mellen. Hier stimmt Volk un Land nich övereen.
• Bi dat, wat in de Politik afsnackt warrt, mutt dat en bestimmten Weg geven, wie dat passeern schall. Dat kann direkt passeern (as in en Referendum), man dat kann ok indirekt passeern (wenn en Parlament wählt weern mutt. Düt Parlament schall denn för dat Volk instahn un dat Volk vertreden. Dat Volk stüert dor siene Afordenten hen). Düsse Weg, wie dat passeert, warrt vun dat Volk beslaten un gellen laten. Dat is siene Legitimatschoon.
• Wenn dat üm Natschonalstaten geiht, mütt de sülvstännig ween. En demokraatsche Wahl hett keen Sinn, wenn buten dat Land een sitt, de dat Seggen hett.
• To en Demokratie höört dat ok, dat de Regeern utwesselt weern kann ohn Revolutschoon. Wenn sik dat um en Direkte Demokratie hanneln deit, denn bestimmt dat Volk sülms bi al Fragen mit Hölp vun en Afstimmen vun dat Volk. Allens warrt tohopen plaant un överleggt. In en Repräsentative Demokratie wählt dat Volk Afordenten (fröher sünd de ok mit Hölp vun’t Los bestimmt wurrn) un düsse Afordenten vertreedt dat Volk un regeert över dat Land.

Demokratien hüdigendags

De US-amerikaansche Organisatschoon Freedom House, de sik ankickt, wie dat mit de Demokratie över de ganze Welt hen utsütt, vertellt, dat dat in dat Johr 1900 in de ganze Welt 55 sülvstännige Staten geven hett. Keen een dor vun weer dormols en Demokratie. Dat liggt dor an, dat dat in keen Land de Möglichkeit geev, dat Froonsminschen sik wählen laten konnen. Dat höört avers to en Demokratie mit to. In dat Johr 1950 geev dat midderwielen 80 sülvstännige Staten in de ganze Welt. Dormank weern 22 Demokratien. 1999 weern de Staten up 192 anwussen. Meist de Hälft konnen as Demokratien gellen. Dat weern 85 Stück. Dat en Land as Demokratie gellen deit, dor höört twee Saken to, de mütt dor unbedingt bi ween. Dat sünd de politschen Rechten („political rights“) un de Freeheiten vun den Börger („civil liberties“). Tominnst de Grundlagen dorvun mütt in en Demokratie dor ween. Bi de neen Demokratien sünd veel Länner, de eerst in de lesten 20 Johren vun dat 20. Johrhunnert dorto kamen sünd, besunners in Oosteuropa, in Asien un in Latienamerika.

Historie

Antike

In de Antike geev dat den Ünnerscheed vun de freen Börgerslüde un de annern. To düsse annern höörn de Slaven, de Frömden, man ok de Froenslüde to. Bi de eersten demokraatsche Ideen güng dat dor üm, dat de freen Börgerslüde al mitsnacken un mitmaken schollen. Se kregen dor demokraatsche Rechten to. För de annern geev dat düsse Rechten nich, de mössen butenvör blieven.

Grekenland

Tomeist warrt de Attische Demokratie as de eerste Demokratie in de Welt ankeken. Dat weer in de Tiet vun de Antike, lang vör Christus siene Geboort.

Dat harr dor lang Striet geven twuschen den Adel un de rieken Lüde up de ene Siet un Jan un alle Mann up de annere Siet. Amenne dröff jeden Mann in de Stadt Athen bi de Regeern mit bestimmen. He möss avers en richtigen Börger (Vullbörger) ween un tominnst 18 Johr oolt ween. Dormols geev dat bi 30.000 bit 40.000 vun sulk Börgers in de Stadt. Wenn dat üm ganz wat Wichtigs güng, as üm Krieg un Freden, denn is dat in en Volksversammeln afmaakt wurrn. Tominnst 6.000 Börgers mössen dor denn bi ween. De Beamten in den Staat (as de Archonten) weern an un for sik dör dat Loos utsöcht. In Tiet vun’n Krieg sünd se avers wählt wurrn.

Över düsse Staatsform is ok streden wurrn. Dat geev dor ünner annern de Mööglichkeit, Börgers in’t Exil to schicken. Dat passeer, wenn de Een oder anner ankeken wurrn is as een, de nix mit de Demokratie an’n Hoot harr un de Macht an sik rieten wull. Denn heel de Volksversammeln dat „Schörengericht“ (Ostrakismus). So sind hen un wenn mächtige Politiker ut den Staat rutsmeten wurrn un mössen in’t Utland. Wenn een goot snacken konn un wüss, wat de Lüde hören wullen, den konn en enkelten Redner groten Indruck maken up de Volksversammeln un de ganz in siene Hannen kriegen. Demagogen hefft en grote Rull speelt in de Politik vu Athen.

Ok in annere Städer vun den Seebund vun Attika geev dat Demokratien. De schollen sik avers tomeist bloß achter de Saak vun Athen stellen.

Wat Aristoteles över de Demokratie dach

De Philosoph Aristoteles (he weer Schoolmester vun Alexander den Groten) hett vun Demokratie nix holen. In sien Book Πολιτικά (Politika) schreev he, bi de Demokratie weer dat doch bloß so, dat de Armen boven seten. Dor konn, meen he, nu för den Staat nix Godet bi rutsuern. Wenn de Armen nu de Macht harrn, denn so döen se ok bloß för sik süms sorgen un nich för de Meenheit.. Man, anners as sien Lehrer Platon, weer he nu nich heel un deel gegen de Demokratie, wenn dat dor nich mit to dull dreven wurr. He meen, am besten weer dat, wenn en Demokratie un Oligarchie tohopenmengeln dö. So’n Aart vun Verfaten kreeg vun em den Naam Politie.

Grundlaag vun de Demokratie, meen he, weer de Freeheit. Dor keem dat nu vun, dat Demokraten dat an’n leevsten harrn, wenn se gor nich regeert weern döen, oder bloß een üm’n annern. To de Freeheit höör dat to, dat een mol süms regeern kann un mol regeert weern mutt: „Al Ämter weert vun al Lüde övernahmen, al regeert över jedeen un jedeen över all. Un dat jummers een üm’n annern.“

Aristoteles meen, för de Freeheit weern dree Saken nödig:

• Autonomia (ooltgr. αὐτονομία „Autonomie, sik süms de Gesetten geven“, vun αὐτός (autos) „desülvige“ un νόμος „Gesett“). In en Demokratie maakt jedeneen bi de Gesetten mit. Un dat geiht so: Dat warrt vun al tohopen en Regel upstellt, wo in steiht, wat en rutfunnen hett, wat goot is. Dor hoolt sik al an.
• Autochthonia (ooltgr. αὐτόχθων (autochton) „ut de sülvige Eer, tagenboren“ ut αὐτός (autos), „desülvige“ un χθών (Chthon), „Eer“). Dor is mit meent, dat en Volk al lang up sien Land sitten scholl un dor tagen un boren ween scholl. Frömden un Lüde ut annere Länner weern nix för de Freeheit vun en Volk.
• Autarkia (ooltgr. αὐτάρκεια, „Autarkie, sik süms versorgen ut αὐτός (autos), „desülvige“ un ἄρκος (Arkos), „Wehr, Borg“). Meent is dormit, dat en Volk sik süms versorgen kann un frömde Gödder, Waren un anner frömd Tüüch buten de Döör höllt. Denn dor hung dat Volk denn fix an dat, wat vun buten keem un weer gau överdüvelt vun allerhand frömde Saken un Lüde. Aristoteles meen: De Anfang vun al Kultur is, dat man so wat missen kann.

De meiste Freeheit gifft dat bi de Staatsformen vun de Monarchie, vun de Oligarchie un vun de Demokratie, meen de Philosoph. Man bi al düsse Staatsformen duert dat nich lang un de sleiht ut’e Aart. Denn kümmt de neegste ran. De Monarchie sleiht ut’e Aart un warrt to de Tyrannis. De geiht över na de Aristokratie. De sleiht ut’e Aart un warrt to en Oligarchie, dor warrt denn de direkte Demokratie vun un de geiht denn över in de Herrschup vun Jan un alle Mann, dat is de Ochlokratie. Un so geiht dat jummers vun een to’n annern.

Rom

Ok in de Republik vun Rom güng dat to’n Deel demokraatsch to. Dorachter stünn de Idee vun de Gliekheit vun de freen Börgers, jedenfalls, wenn dat üm de Wahl to’n Magistrat güng. An un for sik weer de Grundlaag vun de Politik in Rom avers nich de Demokratie, man de Oligarchie.

Middelöller un Nutiet

As dat röömsche Riek ünnergahn weer, weer vun de Demokratie in Europa nix mehr nableven. Bloß bi de Gemeenden leev dor noch wat vun na. So weer dat bi de düütschen Rieksstäder un in Delen vun de Swiez. In en ganze Natschoon füng dat mit de Demokratie eerst wedder an, as in Grootbritannien in dat 13. Johrhunnert dat Ünnerhuus tostann keem. An’n Anfang harr düt Huus nich veel to mellen un de König lä dor ok sien Hand up. As de Afsluut Monarchie upkamen weer, is de Macht vun düt Huus noch ringer wurrn. Man in den Engelschen Börgerkrieg in dat 17. Johrhunnert speel dat Parlament miteens en grote Rull. De König bruuk Geld för den Krieg gegen Schottland un bloß dat Parlament dröff de nödigen Stüern besluten. So kreeg dat Parlament gegen den König över Böverwater. Na en Övergang mit en Militärdiktatur ünner Oliver Cromwell is dat Ünnerhuus denn to en Volksvertreden mit allerhand Rechten wurrn. In Cromwell siene Tioeden geev dat ok Lüde, as John Lilburne, de foddern, dat Slaveree un Leibeigenschaft afschafft weern mössen un all Mannslüde en allgemeen un free Wahlrecht geneten schollen. Düsse Lüde gellen as „Levellers“ (Liekmakers). Cromwell hett Lilburn achter Trallen setten laten. De Böversten in dat Land muchen mit so’n afsunnerlichen Ideen nix to kriegen hebben. Just so weer dat in de Attische Demokratie ok al ween. De Grundrechten vun en modern Parlament sünd 1689 in Grootbritannien inföhrt wurrn. As in de „Gloorieke Revolutschoon“ de nedderlannsche Statthöller Willem III. vun Oranien un siene engelsche Fro Maria up den engelschen Throon kamen sünd, hefft se de „Bill of Rights“ ünnertekent. Dor kreeg dat Parlament dat Recht mit, tohopen to kamen ahn den König sien Willen. Dorto weer de Upsicht un dat Togriepen up de Staatsfinanzen nu siene Saak, un de Liddmaten vun dat Parlament gollen vun nu af an, as „immun“, d. h. de König dröff nix gegen de enkelten Littmaten ünnernehmen un jem nich in’t Kaschott setten laten.