Ephoren

Ephoren (ooltgr. ἔφορος, „Upseher“) weern Beamten in de antike Stadt Sparta in Grekenland. Wat de Ephoren to doon harrn, is nich genau bekannt. Wohrschienlich hett de Apella düt Amt schapen, vunwegen dat se gegen de Macht vun de Gerusia un vun de Königen vun Sparta wat gegen setten wullen. De Ephoren hefft de Versammeln vun dat Volk tohopenropen un de Debatten organiseert. De Königen hefft an de Ephoren en Deel vun de Rechtspreken (in Fragen vun dat Zivilrecht) afgeven. De Ephoren hefft ok sware Verbreken anklaagt un bi Perzessen üm den Staat in de Gerusia konn de Anklaag ok bi jem liggen. Bovenhen keken se dor up, dat de jungen Mannslüde noog to Eten kregen un dat se gesund weern un wie se utsehn döen.

Ephoren

Bi de Wahl to de fiev Ephoren konn jedeen Vullbörger mitmaken. Dat weer in Sparta ganz wat besunners, vunwegen dat bi de annern Ämter bloß ganz bestimmte Mannslüde in Frage kemen. Bi de Königen weer wichtig, dat se ut de richtigen Hüser afstammen döen un de Liddmaten vun de Gerusia mössen al över 60 Johre oolt ween. Tohopen mit de Königen stünnen de Ephoren för den Staat Sparta in, jeden Maand hefft Königen un Ephoren dor wedder en Eed up swöört. De fiev Ephoren sünd een Johr in't Amt bleven, denn sünd wedder fiev nee Ephoren wählt wurrn. Dat weer so regelt, dormit se nich to veel Macht ansammeln konnen. Verlängern vun dat Amt weer nich mööglich.

Wenn se wat af to stimmen harrn, denn so güng dat na de Mehrheit in jem ehr Gremium. Dat dö bedüden, dat Sparta siene Politik sik to jede Tied ännern konn, wenn bloß een Ephoren-Stimm ümswojen dö. So weer dat in dat Johr 403 v. Chr., as König Pausanias dree vun de fiev Ephoren besnacken dö, en Armee na Attika hen to stüern. Dor swooi Sparta siene Politik üm just in dat Gegendeel vun dat, wat König Lysander un annere dormols maakt haarn..

In de Butenpolitik spelen de Ephoren en grote Rull. Se verhanneln mit de Delegatschonen ut dat Butenland un se bestimmen ok, wen vun de Gesandten vör de Apella snacken dröff. De Spartaners benömen jem ehre Johre na den Vörsitter vun de Ephoren, de just in't Amt weer. Mit de Tied keem dat so, dat de Ephoren in Sparta bannig veel to Seggen harrn. Twee vun jem weern dor ok jummers mit bi, wenn de Königen in'n Krieg trecken döen.

Dat is bekannt, dat de Ephoren ok swaare Strafen gegen de Königen utspraken hefft, bit hen to de Verbannen ut de Heimat. Poseidonios seggt sogor, dat harr ok Utnahmen geven, dor harrn se dat Recht, den König doot to maken. So lang, as de Ephoren in't Amt weern, sünd se as politisch immun ankeken wurrn. Man wenn se ut dat Amt utscheedt weern, konn dat angahn, dat jem ehre Nafolgers jem denn verklagen döen, vunwegen Vergehen in't Amt. Ephoren, de sik dat verdeent harrn un de allgemeen goot ansehn weern, sünd na jem ehre Tied as Ephoren ok woll to Geronten beropen wurrn.

As de Makedoniers un later de Römers regeern döen in Sparta, is dat Amt vun de Ephoren verswunnen.

Anners wat

„Ephorus“ is ganz allgemeen woll ok de Naam för Ämter, de in'n Tosamenhang mit Studenten un jem ehre Wohnhüser upkamen sünd. So heten un heet de „Upsehers“ vun verscheden Studienhüser hüdigendags noch so.

Literatur

• Mischa Meier: Kleomenes I., Damaratos und das spartanische Ephorat, in: Göttinger Forum für Altertumswissenschaft 2 (1999), S. 89–108, online (PDF).
• Karl-Wilhelm Welwei: Sparta, Stuttgart 2004, S. 436 (Index, s.v. Ephorat).