Hans-Dietrich Genscher

Hans-Dietrich Genscher (* 21. März 1927 in Reideburg; † 31. März 2016 in Wachtberg-Pech) weer en düütsch Politiker vun de FDP. Genscher weer vun 1969 bit 1974 Bundsbinnenminister un vun 1974 bit 1992 meist ahn Ünnerbreken Bundsbutenminister un Viezkanzler vun de Bundsrepubliek Düütschland. In de Tiet vun 1974 bit 1985 weer he butendem Vörsitter vun de FDP.

Leven un Loopbahn ännern

Utbilln ännern

Hans-Dietrich Genscher is de Söhn vun den Juristen Kurt Genscher († 1937) un de Buersdochter Hilde Kreime († 1988)^[1]. He is in de Böverschool in Halle (Saale) na School gahn un hett 1943 Deenst as Flakhelper doon. En Johr later is he to’n Rieksarbeitsdeenst intogen worrn. 1945 hett he sik freewillig bi de Wehrmacht mellt, üm dormit en Dwangsrekruteeren dör de Wapen-SS ut’n Weg to gahn, as he sülvst seggt. As Anhöörigen vun de „Armee Wenck“ is he kort vör’t Enn vun’n Krieg in US-amerikaansche un kort later i britische Kriegsfangenschop kamen. As he wedder free weer hett he as Bohelpsarbeiter arbeit un legg 1946 dat Tosatzabitur in Halle (Saale) af. In’n Winter 1946/47 is he swoor an Tuberkoloos krank worrn un müss sik dree Maanen in en Sanatorium ophollen. De Krankheit künn dormols noch nicht heelt warrn, so dat Genscher dormit noch wietere teihn Johren to kriegen harr un jümmer wedder längere Tieten in’t Krankenhuus müss. Liekers hett Genscher en Studium vun de Rechtswetenschoppen un vun de Volksweertschop afleggt, dat he 1949 in Leipzig mit de juristischen Staatsprüfung to Enn bröch. Dorna hett he as Referendar in’n Böverlandsgerichtsbezirk Halle arbeit.

An’n 20. August 1952 güng Genscher över West-Berlin in de Bundsrepubliek Düütschland gahn un hett dorna as Referendar in’n Böverlandsgerichtsbezirk Bremen arbeit. 1954 legg he dat tweete Staatsexamen in Hamborg af. Bit 1956 weer he dorna as Afkaatsassesser un Afkaat in Bremen beschäftigt.

Parteiloopbahn ännern

Genscher, 1974

Mit söventeihn Johren is Genscher in’n Johr 1944 Liddmaat vun de NSDAP worrn^[2], wat na sien egen Utkumst över en Sammelandrag ahn sien Weten passeert is^[3]. In de Johren vun 1946 bit 1952 weer he Liddmaat vun de LDP in’n Landsverband Sassen-Anholt. Dorna is he in de FDP intreden. In’t Johr 1954 weer he to’n Viez vun’n Landsvörsitter vun de Jungdemokraten in Bremen wählt. Vun 1956 bit 1959 weer he wetenschopplich Assistent vun de Bundsdagsfrakschoon vun de FDP in Bonn.

Na 1959 is Genscher bit 1965 Frakschoonsgewarfsföhrer vun de FDP worrn, un wiel disse Tiet vun 1962 bit 1964 ok Bundsgewarfsföhrer. 1968 weer he to’n Viez-Bundsvörsitter wählt. Vun’n 1. Oktober 1974 bit to’n 23. Februar 1985 weer he opletzt Bundsvörsitter vun sien Partei. In sien Amtstiet is de Wenn vun de sozialliberalen Koalitschoon to de Koalitschoon mit de CDU/CSU fallen. Op sien AMt as Bundsvörsitter hett he 1985 verzicht. Na sien Rüchtritt 1992 as Bundsbutenminister is he Ehrenvörsitter vun de FDP worrn.

Genscher as Afordenten ännern

In de Johren vun 1965 bit 1998 weer Genscher Liddmaat vun’n düütschen Bundsdag för den Wahlkreis in’n Wupperdaler Westen. He weer dorbi jümmer över de Landslist Noordrhien-Westfalen in’n Bundsdag intogen. Vun 1965 bit to sien Intritt in de Regeren Brandt 1969 weer he parlamentaarsch Gewarfsföhrer vun de FDP-Frakschoon.

Ämter ännern

Genscher (1976) mit Forschungsminister Hans Matthöfer (links) un Bundskanzler Helmut Schmidt

Na de Bundsdagswahl 1969 harr Genscher groten Andeel an’t Billn vun de sozialliberalen Koalitschoon. An’n 22. Oktober 1969 as he to’n Bundsbinnenminister in de Regeren vun Bundskanzler Willy Brandt beropen worrn. In siene Amtstiet füll de Börgennahm vun München wiel de Olympischen Spelen 1972. Genscher hett sik dorbi as Uttuuschbörg praat stellt, wat de palästinensischen Terroristen aver aflehnt hebbt. Na’t blödige Enn vun den Vörfall hett Genscher an’n 26. September 1972 den Bundsgrenzschuul anwiest, de Anti-Terror-Eenheit GSG 9 optostellen.

Na den Rüchtritt vun Willy Brandt un de Wahl vun Walter Scheel to’n Bundspräsident is Genscher an’n 16. Mai 1974 as Butenminister un Viezkanzler in de Regeren ünner Helmut Schmidt beropen worrn. In disse Funkschoon harr he bedüdenen Andeel an de Verhanneln över den Text vun de KSZE-Slussakte in Helsinki. In’n Dezember 1976 hett de Vullsversammeln vun de Vereenten Natschonen in New York Genscher sien Vörslag över en Anti-Terrorismus-Konventschoon annahmen, in de ünner annern fastleggt worrn is, dat op Foddern vun Börgennehmers op gor keen Fall ingahn warrn dröff. In’n Tosamenhang mit den NATO-Dubbelbesluss hebbt Schmidt un Genscher in Moskau vermiddelt, so dat de sowjetsche Regeren inverstahn weer, mit de USA över Middelstreckenwapen (Intermediate Nuclear Forces/INF) to verhanneln.

As de sozialliberale Koalitschoon bi de Bundsdagswahl 1980 bestätigt weer, hett Genscher bald al op en Enn vun de de Koalitschoon twüschen SPD un FDP henwirkt, wobi he vör allen vun den Bundsweertschopsminister Otto Graf Lambsdorff ünnerstütt weer. De Grund dorför weern de tonehmen Ünnerscheden twüschen de Koalitschoonsparteien, vör allen in de Weertschops- un Sozialpolitik. An’n 17. September 1982 is Genscher tosamen mit all annern FDP-Ministers torüchpeddt. An’n 4. Oktober 1982 kehr he in sien Ämter as Bundsbutenminister un Viezkanzler wedder torüch, nadem an’n 1. Oktober 1982 de fröhere Oppositschoonsföhrer Helmut Kohl Bundskanzler worrn weer.

George Bush / Hans-Dietrich Genscher (1989)

In de Johren 1984/85 weer Genscher Präsident vun’n NATO-Raat un Präsident vun’n Ministerraat vun de Westeuropääschen Union. As Butenminister Stünn he wieter för en Utgliek twüschen Oost un West un hett Strategien för en aktive Entspannungspolitik utklamüstert un för’t Wietermaken vun den Oost-West-Dialoog mit de UdSSR un dat Tosamenwassen vun de EG. Sünners af 1987 möök Genscher Warf för en aktive Entspannungspolitik as Antwoort vun’n Westen op de Möh vun de Sowjetunion. He harr groten Andeel an de Eenigung vun Europa un an’n Spood vun de Düütschen Weddervereenigen, över de he 1990 mit sien DDR-Amtskollegen Markus Meckel verhannelt hett. Toeerst stünn he Kohl sien Plaans to’n Weddervereenigen tögerlich gegenöver. In’n laten Sommer 1989 hett Genscher de Utreisverlööfnis för de DDR-Börger uthannelt, de in de Prager Bottschop flücht weern.

Bito hett he sik för en wriksome Ünnerstütten vun de politischen Reformen vör allen in Polen un Ungarn insett. De Middels, de dorför insett weern, hebbt dorto föhrt, dat de Politik vun em un Kohl mitünner ok afweerten as Scheckbookdiplomatie betekent weer. Genscher weer ok bi de eersten dree Butenministerdrapens vun de Twee-plus-Veer-Diskusschonen över de buteren Aspekten vun de düütschen Eenheit togegen. He un sien poolschen Amtskolleg Krzysztof Skubiszewski hebbt in’n Novemer 1990 in Warschau den düütsch-poolschen Grenzverdrag över’t Fastleggen vun der Oder-Neiße-Lien as poolsch Westgrenz ünnerschreven.

Hans-Dietrich Genscher (2001)

Sien hooch Ansehn in sien Heimatrebeet üm Halle (Salle) un de Hapen op den go’e Entwickeln na de Wenn hebbt dorto föhrt, dat de FDP bi de Bundsdagswahl 1990 in Sassen-Anholt op 17,61 % vun de Stimmen kamen is un dat eerste mol siet 1957 wedder en FDP-Kandidat (Uwe Lühr) en Direktmandat in’n Bundsdag kregen hett.

In’n Juli 1984 hett he as eerste westeuropääsche Butenminister siet de islaamschen Revolutschoon 1979 de iraansche Hööftstadt Teheran besöcht. Kritik hett dat geven, as Genscher in’n Dezember 1991 fröhtietig op dat Anerkennen vun de fröheren jugoslaawschen Deelrepublieken Slowenien un Kroatien henwirkt hett. Dat weer so mit Öösterriek afstimmt, lööp aver gegen en Afkamen vun de Europääschen Gemeenschop. Dorna schüll dat Anerkennen eerst af den 15. Februar 1992 vör sik gahn, üm de Resultaten vun de so nöömten Badinter-Komisschoon aftotöven. Genscher müss sik anhöörn, dormit den Verfall vun Jugoslawien düchtig ünnerstütt to hebben.

An’n 18. Mai 1992 is Genscher na 23 Johren op egen Wunsch ut de Bundsregeren utscheedt. Dat harr he dree Weken vörher apentlich künnig maakt. He weer dormols de deenstöllste Butenminister vun Europa.

Wietere Opgaven ännern

In de Johren 1994/95 weer Genscher as Honorarprofesser an’t Otto-Suhr-Institut för politische Wetenschopen an de Fre’en Universität Berlin. 1998 is he Opsichtsraatvörsitter vun de WMP Eurocom AG Berlin woorn, de in’t Rebeet Kommunikatschoonsberaden in de Weertschop, Medien un Poliitk arbeit. En Johr later hett he wedder en afkaatsche Arbeit in de Sozietät Büsing, Müffelmann & Theye (Büro Berlin) anfungen un weer 2000 gewarfsföhren Sellschopper vun de Hans-Dietrich Genscher Consult GmbH.

Vun 2001 bit 2003 weer he Präsident vun de Düütschen Sellschop för Utwärtige Politik (DGAP). Genscher is wieter ok Ehrenpräsident vun de Europääschen Bewegung Düütschland, vun de he 1992 bit 1994 Präsident weer. Bito is he Ehrenbörger vun de Stadt Halle (Saale), vun de sien Geboortsoort Reideburg vundaag en Stadtdeel is.

As Slichter in’n Tarifstriet hett he 2001 twüschen de Düütschen Lufthansa AG un de Vereenigung Cockpit e.V. vermiddelt^[4]. Genscher is Liddmaat in’t Kuratorium vun de Initiative A Soul for Europe vun de Stiftung Zukunft Berlin^[5].

In’t Sommersemester 2002 weer he de drüdde Johannes-Gutenberg-Stiftungsprofesser an de Johannes-Gutenberg-Universität Mainz.

Privatleven ännern

Genscher weer vun 1958 bit 1966 mit Luise Schweitzer verheiraat, mit de he sien Dochter Martina hett. Siet 1969 is he mit Barbara Schmidt verheiraat, He leevt in Wachtberg bi Bonn in’n Oortsdeel Pech.

De Stasi schall över Genscher en Akte föhrt hebben, in de he as IM betekent weer, ofschoonst he keen Kuntakten to de Staatsekerheit hatt hett. De Akte schall anleggt worrn wesen, üm em nödigenfalls politisch ünner Druck setten to künnen, vunwegen dat he ok wiel sien Partei- un Ministerloopbahn regelmatig privat in de DDR reist is. De verkehrte Akte schall aver in de 1980er Johren tonichten maakt worrn wesen^[6].

Priesen un Utteken (Utwahl) ännern

Ehrenbörger vun Halle (Saale) un Berlin.
1975 – Groot Bundsverdeenstkrüüz mit Steern un Schullerband
1978 – Grootkrüüz vun’n Christusorden
1980 – Grootkrüüz vun’n Orden vun’n hilligen Jakob vun’t Sweert
1984 – Grootkrüüz vun’n Orden vun’n Infant Dom Henrique
1986 – Grootkrüüz vun de franzöösschen Ehrenlegion
1987 – Orden för Verdeenst
1990 – Theodor-Heuss-Pries, Prinz-von-Asturien-Pries
1992 – Grote Verdeenstkrüüzen vun Polen un Ungarn
1992 – Ehrendokter vun de Slesischen Universität in Kattowitz
1993 – Ehrensenater vun de Düütschen Akademie vun de Naturforschers Leopoldina (siet 2008 Natschonale Akademie vun de Wetenschoppen)
1996 – Fürst-Trpimir-Orden mit Halsband un Morgensteern^[7]
1997 – Dree-Steerns-Orden^[8]
2000 – Courage-Pries
2002 – Ehrendokter vun de Universität Stettin
2003 – Ehrendokter vun de Universität Leipzig
2005 – KulturPries Europa
2006 – Freeheitspries vun de Friedrich-Naumann-Stiftung
2007 – Verdeenstorden vun’t Land Noordrhien-Westfalen
2009 – Urania-Medaille
2009 – Ehrendokter vun de Universität Leipzig
2010 – Verdeenstorden vun’t Land Sassen-Anholt

Anners wat ännern

Genscherismus ännern

De Utrichten vun de düütschen Butenpolitik to Genscher sien Amtstiet warrt as Genscherismus betekent. Man hett dorbi nich so dull de düütschen Intressen direkt in’n Vördergrund stellt, man an de Steed mehr op multilaterale Institutschonen Influss utöövt. To de wichtigsten Institutschonen in sien Amtstiet hebbt Europääsche Gemeenschop, de Organisatschoon för Sekerheit un Tosamenarbeit in Europa un de Helsinki-Prozess tellt^[9]. Ok de vun dat Satire-Magazin Titanic prägte Ökelnaam Genschman is in de Ümgangspraak intogen wesen.

Markenteken ännern

As kuum en annern Politiker warrt Genscher mit en Stück Kleedaasch in Verbinnen bröcht, neemlich sien gelen Pulli. Dorbi hannelt sik dat üm en dünnen, knütten Pullunder in gele Farv. Vun dit Markenteken sünd al mehrere Stücken för’n go’en Sinn veraukschoneert worrn^[10].

Hans-Dietrich-Genscher-Pries ännern

Siet 1995 verleht de Johanniter-Unfall-Hilfe e.V. jeed tweete Johr den Hans-Dietrich-Genscher-Pries an Minschen, de sik in’t Nootfallredden oder in de Nootfallmedizin sünners verdeent maakt hebbt. De Pries is mit 2500,- Euro doteert. Genscher sien Naam driggt de Pries, vunwegen dat sik Genscher in sien Tiet as Bundsbinnenminister bannig dorför stark maakt hett, dat in Düütschland vundaag mehr as dörtig Nootfallheevschruvers in’n Insatz sünd^[11].

Publikatschonen (Utwahl) ännern

(Mitarbeit): Der öffentliche Dienst am Scheideweg. Godesberger Taschenbuch-Verlag, Bonn-Bad Godesberg 1972, ISBN 3-17-109041-4
Bundestagsreden. AZ-Studio, Bonn 1972
(Mitarbeit): Öffentlicher Dienst und Gesellschaft, eine Leistungsbilanz. Godesberger Taschenbuch-Verlag, Bonn-Bad Godesberg 1974, ISBN 3-87999-004-2
(Rgv.): Liberale in der Verantwortung. Hanser, München/Wien 1976, ISBN 3-446-12288-5
Aussenpolitik im Dienste von Sicherheit und Freiheit. Verlag Bonn Aktuell, Stuttgart 1976, ISBN 3-87959-055-9
Deutsche Aussenpolitik. Verlag Bonn Aktuell, Stuttgart 1977, ISBN 3-87959-078-8
Deutsche Aussenpolitik. Ausgewählte Grundsatzreden 1975–1980. Verlag Bonn Aktuell, Stuttgart 1981, ISBN 3-87959-159-8; överarbeit un bannig utwiete Neeutgaav: Deutsche Aussenpolitik. Ausgewählte Aufsätze 1974–1984. ebd. 1985, ISBN 3-87959-238-1
(Rgv.): Nach vorn gedacht… Perspektiven deutscher Aussenpolitik. Bonn Aktuell, Stuttgart 1987, ISBN 3-87959-290-X
Zukunftsverantwortung. Reden. Buchverlag Der Morgen, Berlin 1990, ISBN 3-371-00312-4
Unterwegs zur Einheit. Reden und Dokumente aus bewegter Zeit. Siedler, Berlin 1991, ISBN 3-88680-408-9
Wir wollen ein europäisches Deutschland. Siedler, Berlin 1991, Goldmann 1992 ISBN 3-442-12839-0
Kommentare. ECON-Taschenbuch-Verlag, Düsseldörp/Wien 1994, ISBN 3-612-26185-1
Erinnerungen. Siedler, Berlin 1995, ISBN 3-88680-453-4; Goldmann, München 1997, ISBN 3-442-12759-9
Sternstunde der Deutschen. Hans-Dietrich Genscher im Gespräch mit Ulrich Wickert. Mit sechs Beiträgen. Hohenheim, Stuttgart/Leipzig 2000, ISBN 3-89850-011-X
mit Ulrich Frank-Planitz (Rgv.): Nur ein Ortswechsel? Eine Zwischenbilanz der Berliner Republik. Zum 70. Geburtstag von Arnulf Baring. Hohenheim, Stuttgart/Leipzig 2000, ISBN 3-89850-074-8
Die Chance der Deutschen. Ein Gesprächsbuch. Hans-Dietrich Genscher im Gespräch mit Guido Knopp. Pendo, München 2008, ISBN 978-3-86612-190-4

Literatur ännern

Werner Filmer & Heribert Schwan: Hans-Dietrich Genscher. Econ-Verlag, Düsseldorf/Wien/New York 1988, ISBN 3-430-12732-7; akt. un wieter maakte Neeutgaav: Moewig bi Ullstein, Rastatt 1993, ISBN 3-8118-2815-0
Klaus Kinkel (Rgv.): In der Verantwortung. Hans-Dietrich Genscher zum Siebzigsten. Siedler, Berlin 1997, ISBN 3-88680-631-6
Hans-Dieter Lucas (Rgv.): Genscher, Deutschland und Europa. Nomos-Verlag, Baden-Baden 2002, ISBN 3-7890-7816-6
Jürgen Mittag: Vom Honoratiorenkreis zum Europanetzwerk: Sechs Jahrzehnte Europäische Bewegung Deutschland; in: 60 Jahre Europäische Bewegung Deutschland; Berlin 2009; Sieten: 12-28. Online