Insektenkunne
Insektenkunn(e) oder Entomologie is de Twieg vun de Zoologie, de sik mit Insekten befaten deit. De meisten Forschers, de in de Insektenkunne togange sünd, befaat sik ut Grünn, de up'e Hand liggen doot, sunnerlich mit de Insekten, de as Untüüch un Parasiten ankeken weert un sunnerlich Landweertschop un Goornbo, man ok de Gesundheit vun Minsch un Deert angriepen doot. Veel Forschungen un Unnersökens an Aarden, de for Gesundheit un Ökonomie nich wichtig oder minner wichtig sünd, weert, buten de Institute an allerhand Universitäten, jummers noch dör Leefhebbers bedreven.
Geschicht
ännernDe eersten Schrievers, de sik mit Insekten befaat hefft, weern Aristoteles, Albertus Magnus, Conrad Geßner un Moffett. Se hefft over en Reeg vun Insekten allens upschreven, wat se weten döen. Sperling (1603-1658) hett as eersten en Unnerscheed maakt twuschen 'algemeen' un 'besunnere' (d. h. systemaatsche) Zoologie un is bigahn, en Systematik for Insekten uptostellen. Nadem in dat 17. Johrhunnert de Linsen utfunnen wurrn weern, weer dat ok mööglich, de Anatomie vun Insekten akraater to unnersöken. Neven Malpighi un Leeuwenhoek mutt hier sunnerlich Swammerdam nömmt weern, den sien Wark grotendeels eerst 1737 dör Boerhaave utgeven wurrn is. En Nafolger vun Swammerdam weer Lyonet (1706-1789), de sunnerlich beröhmt wurrn is dör sien Wark over de Anatomie vun de Wilgenholtrupe. Mit de Tied kemen ok allerhand Unnersökers dorto, de sik sunnerlich mit dat Leven vun Insekten beaten döen. Bekannte Lüde weern u. a. de Nedderlänner Johannes Goedaert (1620-1668), de den Gestaltwessel un dat Verpoppen unnersöch Maria Sibylla Merian (1647-1717), die ok in Suriname veel ankeken un sehn hett, un sunnerlich de Franzoos René-Antoine Ferchault de Réaumur. Ok hüdigendags is de Entomologie en aktiven Twieg vun de Biologie, vunwegen datt dat unbannig veel Aarden vun Insekten gifft (sachs Millionen) un veel vun jem noch gor nich beschreven wurrn sünd. Dat warrt taxeert, datt bi 1 Mio. Aarden mank de Insekten bitherto al beschreven sünd.
Wichtige Unnertwiege vun de Insektenkunn
ännern- Koleopterologie ( befaat sik mit Kävers)
- Lepidopterologie (befaat sik mit Bottervagels)
- Myrmekologie (befaat sik mit Iemecken)
- Dipterologie (befaat sik mit Tweeflunken)
En speziellen Fall in de Entomologie is de Forensische Entomologie, de sik u. a. dor mit befaten deit, de Tied vun den Dood vun en Person af an to taxeern mit Hölp vun de Budden, de an den Doden to finnen sünd.
Literatuur
ännern- Bellmann H.: Tirion Insectengids, Baarn: Tirion, z.j.
- Chinery M.: Nieuwe Insectengids, 4e druk, Baarn: Tirion, 1998
- Gullan P.J., Cranston P.S.: The Insects, an outline of entomology. 2nd ed. Oxford: Blackwell, 2000
