Lepton
Leptonen (vun’t gr. λεπτος „licht, fien“) sünd en Klass vun Elementardeelken de tohopen mit de Quarks un de Liekbosonen dat Standardmodell vun de Elementardeelkenphysik opboot. Na eenige Schrievers billt disse dree Klassen de Fundamentaldeelkens, ut de all Materie besteiht.
Historsch weer disse Naam utwählt to’n Afgrenzen vun de beiden anneren Deelkenklassen, neemlich de Mesonen („middelswor“) un de Baryonen („swor“). De beiden Gruppen hebbt sik nu aver as nich-elementar rutstellt, wiel se ut je twee Quarks (Mesonen) oder dree Quarks (Baryonen) tohopensett sünd. Butendem sünd de Leptonen ok överhööft nich licht. Dat Tauon is t. B. meist dubbelt so swor as dat Proton. Man to de Tiet, as de Naam fastleggt weer, weer dat Tauon noch nich opdeckt.
Dat gifft söss ünnerscheedlich Leptonen, de na jemehr physikaalsch Egenschoppen in dree „Generatschonen“ opdeelt sünd. In de folgend Tabell sünd de Egenschoppen vun de Leptonen tohopendragen:
| Naam | Teken | Elektrische Ladung | (Rohmasse · c²) in MeV | Levensduer in s | Generatschoon |
|---|---|---|---|---|---|
| Elektron | −1 | 0,511 | (bestännig) | 1 | |
| Elektron-Neutrino | 0 | < 0,46 · 10−4 | (bestännig) | 1 | |
| Myon | −1 | 105,66 | 2,197 · 10−6 | 2 | |
| Myon-Neutrino | 0 | < 5 | bestännig | 2 | |
| Tauon | −1 | 1777 | 3,4 · 10−13 | 3 | |
| Tauon-Neutrino | 0 | < 164 | (bestännig) | 3 |
Leptonen warrt dör de swacke Wesselwirken un dör de Gravitatschoon beinflusst. Wenn se en elektrisch Laden hebbt, warkt ok de Elektromagnetsch Wesselwirken op jem in.
Elektron, Myon und Tauon hebbt en negativ Elementarladen. De Neutrinos sünd nich laadt, warrt aver dör jemehrn Flavour (e, μ oder τ) ünenrscheedt. To all Leptonen gifft dat ok en Antideelken. De Anti-Neutrinos sünd nich laadt, man de Antideelken vun Elektronen, Myonen un Tauonen hebbt en positiv Elementarladen.
För den Fall, dat de Flavour-Egentostännen nich to de Massen-Egentostännen vun de Neutrinos passt, is de Flavour keen Bestandsgrött mehr. För en Neutrino, dat in’n Egentostand e tüügt worrn is, gifft dat na en Tiet en Wohrscheinlichkeit, dat Deelken ok in’n μ oder τ Tostand nawiest to warrn. Dat warrt as Neutrinooszillatschoon betekend. Dit Modell verklort ok den fehlenden Deel vun de op de Eer meten Neutrinos vun de Sünn. Dorna hebbt Neutrinos en Rohmasse grötter as Null.