Stoder Bronzrääd
De Stoder Bronzrääd sünd veer Rääd ut Bronz, de in Stood funnen worrn sünd. Se stammt ut de late Bronztied un sünd üm un bi 3000 Johr oold.
Fund
ännernDe Bronzrääd sünd 1919 in de Goebenstraat in’n Süden von Stood bi Stratenboarbeiden üm un bi 40 bet 60 cm ünner de Eer funnen worrn. De Fundsteed liggt en beten höger op en lüttjen Geestbarg nich wied af von de Swing. Bi’t Ruthalen ut de Eer mit en Breekstang hebbt de Arbeiders dree von de veer Rääd tweibraken. Dat Boünnernehmen hett den Fund an dat Stoder Museum mellt, dat denn nagraven hett. Dorbi sünd noch lüttjere Delen von de Rääd un twee Bronznagels funnen worrn.
Utsehn
ännern
De veer Rääd hebbt en Dörmeter von 58 cm un weegt 11,5 kg dat Stück. Se sünd in en Verloren Form gaten worrn. Dat hett blots bi een Rad glieks klappt. Bi de annern dree Rääd is de eerste Versöök fehlslahn un dor müss noch wedder nagaten warrn. De Techniken, de dorto bruukt worrn sünd, wiest, dat de Bronzhandwarkers wat von jemehr Handwark afweten hebbt un Kreativität harrn. In de hollen Felgen mit en U-Profil sünd Resten von Ekenholt funnen worrn. Fröher harrn de Felgen twee Zentimeter starke hölten Loopflächen, de mit 24 Nieten an de Felg anbröcht weren. De Naven wiest keen Sliepsporen. Dor is ut slaten worrn, dat de Rääd nich oder nich veel bruukt worrn sünd. De Bronz, de bruukt worrn is, weer porös un kunn nich stark belast warrn. Ok dat sprickt dor för, dat de Rääd gornich maakt worrn sünd, üm veel to lopen.
Ünnersökungen un Utstellung
ännernNadem se funnen worrn sünd, sünd de Rääd in dat Provinzialmuseum Hannover bröcht un von Karl Hermann Jacob-Friesen ünnersöcht worrn. Noch mehr Ünnersökungen hett de staatliche Materialprüfungsanstalt Berlin-Dahlem maakt. 1927 hett Karl Hermann Jacob-Friesen en Publikatschoon to’n Fund rutbröcht.
1958 is de geettechnische Herstellprozess von de Rääd von dat Röömsch-Germaansche Zentraalmuseum in Mainz neger ünnersöcht worrn. In de Johren 1970 sünd de Rääd restaureert worrn. Een Rad is nich restaureert worrn, üm för tokümstige Ünnersökungen noch Material in’n Originaaltostand to hebben. 1972 sünd Holtresten von een Rad mit de C14-Methood ünnersöcht worrn. Dorbi is dat Holt op en Öller von 870 v. Chr. ± 80 Johr dateert worrn. 2015 keem dat noch nich rekunstrueerte Rad in dat Röömsch-Germaansche Zentraalmuseum in Mainz. Dor sünd Kopien von de enkelten Delen maakt un tohoopsett worrn. Tosätzlich is ünnersöcht worrn, woneem de Rohstoffen herkemen, de för dat Rad nahmen worrn sünd.
De Rääd höört to de Duerutstellung von dat Swedenspieker-Museum in Stood.
Funnen, de vergliekbor sünd
ännern
De Stoder Bronzrääd stammt ut de Tied von de Urnenfellerkultur. Von de Form her warrt se to de Coulon-Grupp rekent, de na’n Fundoort Coulon in dat Département Deux-Sèvres in Frankriek nöömt is. Bet 2004 sünd in en Rebeed von de Münn von de Elv bet na’n Golf von Lyon negen Funnen von Bronzrääd von de Coulon-Grupp maakt worrn. De Fundöörd liggt in de Dalen von Rhone, Loire un Saône un an’n Foot von de Pyrenäen. Stood is de Fundoort, de opwiedst in’n Noorden liggt. Annere Fundöörd sünd Nîmes, La Côte-Saint-André, Cortaillod, Langres un Haßloch.
Interpretatschoon
ännernDat is wohrschienlich, dat de Rääd to en Wagen höört hebbt. Dat is aver nich kloor, wat de Wagen twee oder veer Rääd harr. Bi de bekannten Funnen von de Coulon-Grupp harrn de Wagens twee Rääd. De Rääd hebbt keen Gebruukssporen, dorüm warrt dor von utgahn, dat de Rääd nich alldaags bruukt worrn is. Dat is vörslahn worrn, dat dat villicht en Kultwagen weer, de in en rituellen Kuntext bruukt worrn is, to’n Bispeel bi Prozessionen oder as Transportmiddel to dat Gräffnis von Lüüd mit hogen Stand in de Sellschop. Ofschoonst dat en Reeg vergliekbore Funnen gifft, is nich bekannt, an wat för en Oort de Rääd herstellt worrn sünd. Na Stood kemen se wohrschienlich eerst, as se al trech weren. Dat is ok nich bekannt, worüm de Rääd an’n Fundoort afleggt worrn sünd. Mit 45 kg Bronz is dat en groten Depotfund.
Literatur
ännern- Bernd Habermann: Kein Volkswagen – die Bronzeräder ut Stade, Ldkr. Stade in Archäologie in Neddersassen 7, 2004, S. 27–28,
- Betty Arndt, Bernd Habermann: Handel. Austausch un Transport in Archäologie in Neddersassen 14, 2011,
- Sebastian Möllers: Sensationsfund bi Bauarbeiten in: Daniel Nösler, Andreas Schäfer (Rutgevers): FundSache – Archäologie twüschen Oste un Elbe. Drochters, 2013, S. 64–65,
- Christopher Pare: Der Zeremonialwagen der Bronze- un Urnenfelderzeit: seine Entstehung, Form un Verbreitung (Online bi academia.edu)
