Stood
| Wapen/Flagg | Koort | |
|---|---|---|
|
|
| |
| Basisdaten | ||
| Inwahners: | ||
| Postleettall: | 21680, 21682 | |
| Vörwahl: | 04141 | |
| Geograafsche Laag: | Koordinaten:53° 36′ N, 9° 29′ O53° 36′ N, 9° 29′ O | |
|
| ||
Stood (hoochdüütsch Stade) is en Stadt in de Gemeen Stood in’n Landkreis Stood in Neddersassen. Se liggt twüschen Cuxhoben un Hamborg.
Geografie
ännernStood liggt an den westlichen Rand vun Oolland an de Swing, blangen de Elv. In’n Noorden liggt Keden. De Stadt liggt in en Landschap vun flache Maschen un dorin op en Geestspoor, de in de Maschen rinragen deit un bet 14 Meter (Spegelbarg, Steed vun de fröhere Borg) över de Masch rutkickt.
Historie
ännern
De eersten Siedlers kemen al üm 1000 v. Chr. in dat Rebeet üm Stood. In’t 8. Johrhunnert v. Chr. entstünn denn en Siedlung mit Hoben. In dat Johr 994 weer de Siedlung vun de Wikingers plünnert un Stood weer dat eerste Mol as Stethu nöömt. 1209 verlehn de Kaiser Otto IV. Stood dat Stadtrecht. Üm 1250 pett de Stadt de Hanse bi. 1279 geev sik de Börgerraat en egen Verfaat. In den Dörtigjohrigen Krieg keem dat Arzbisdom Bremen un dormit ok Stood an Sweden. De Sweden hebbt Stood as Festung utboot.
Vun 1712 bet 1715 weer de Stadt denn bi Däänmark un keem denn to dat Kurförstendom Hannover.
1867 is de Status von Stood as Festung opgeven worrn. De letzten Anlagen von de Festung sünd 1882 dalbraken worrn. 1880/1881 is de Nedderelvbahn anleggt worrn un Stood hett en Bahnhoff kregen. De Verkehr von’n Bahnhoff Horborg hett an’n 1. April 1881 anfungen, de Verkehr över Stood rut bet na’n Bahnhoff Himmelpoorten an’n 1. Juli 1881. Von’n 1. November 1881 af an weer denn de ganze Streck bet na’n Bahnhoff Cuxhoben in Bedriev.
Stood is in’n Tweten Weltkrieg an’n 1. Mai 1945 von de Briten innahmen worrn.
1924 sünd de Gemenen Brunshusen un Stodersand Deel von de Gemeen Stood worrn. De Gemeen Stood harr dormit dat eerste Maal direkten Togang to de Elv. 1926 is Kamp ok Deel von de Gemeen worrn. Mit de Gemeenreform in Neddersassen to’n 1. Juli 1972 sünd denn ok noch de Gemenen Bützfleet, Haddörp, Hagen, Schölisch un Wiepenkathen mit de Gemeen Stood tohoopgahn.
Stadtdelen
ännernDe öllsten Stadtdelen von Stood blangen de Ooldstadt sünd de Vörstäder, de sik vör de Stadtdoren billt hebbt: de Schipperdoorsvörstadt vör dat Schipperdoor, de Soltdoorsvörstadt vör dat Soltdoor, de Kedenerdoorsvörstadt vör dat Kedenerdoor un de Hogendoorsvörstadt vör dat Hogendoor. An de Schipperdoorsvörstadt hebbt sik de Rebeden von’n Hogenwedel un den Swarten Barg anslaten.
Na Süden to weren Kamp un Lütt Thun fröher egenstännige Öörd, de vondaag aver mit Stood tohoopwussen sünd. Ok Schölisch in’n Noorden un Hahl in’n Westen sünd mit Stood tohoopwussen. De Öörd Barg, Riensföör un Groot Thun liggt vondaag direkt vör de Stadt. Aver besünners in Riensföör sünd toletzt grote Neeborebeden utwiest worrn.
De Stadtdeel Kopenkamp liggt in’n Süden von de Ooldstadt un is in de Johren 1920 anleggt worrn. Dat Oollanner Veerdel in’n Oosten von de Ooldstadt un in’n Süüddeel von de Soltdoorsvörstadt is ut de Johren 1960. De Stadtdeel Ottenbeek is na 1994 op dat Gelänn von de Von-Goeben-Kasern anleggt worrn. Dat Benedixland, dat direkt an’n Bahnhoff un an de Ooldstadt liggt, is dör den fuchten Masch-Ünnergrund bet in dat 21. Johrhunnert Wischen bleven, warrt nu aver ok beboot.
De Dörper Haddörp, Wiepenkathen un Hagen sünd rüümlich noch trennt von de Stadt, aver dör grote Neeborebeden al dicht an de Stadt ranwussen. An’n stärksten en egen Charakter behollen von de Öörd von de Gemeen Stood hett Bützfleet, dat fiev Kilometer in’n Noorden von Stood liggt.
Annere Öörd, de deelwies al lang to Stood höört, aver jümmer separate Öörd billt hebbt, sünd de Hööv Parlbarg, Bockhorst, Steernbarg, Hasenwinkel un Brocklosenbossel un de Öörd Snee, Hörn, Brunshusen, Stodersand, Stodermoor un Steenbeek.
Inwahnertall
ännern| Johr | Inwahners |
|---|---|
| 1890[1] | 10.190 |
| 1. Dezember 1910[2] | 11.078 |
| 1925[1] | 11.985 |
| 1933[1] | 14.842 |
| 1939[1] | 17.428 |
| 1950[1] | 30.009 |
| 1960[1] | 33.300 |
Religion
ännernEvangeelsch-luthersche Kark
ännernStood is von öllers evangeelsch-luthersch präägt. De eerste Wilhadi-Kark stammt ut dat 11. Johrhunnert, de hüdige Wilhadi-Kark ut dat 14. Johrhunnert. De Cosmae-Kark is ut dat 13. Johrhunnert. Cosmae un Wilhadi hebbt 1529 de Reformatschoon inföhrt un sünd luthersch worrn. Dat Marienklooster, dat siet 1141 bestahn hett, is 1568 luthersch worrn, dat Johannisklooster is al vör de Reformatschoon ingahn un dat Georgsklooster hett de Reformatschoon al fröh vörandreven. De eerste luthersche Preddigt weer 1522.
In’t Middelöller hebbt noch en Reeg annere Karken in Stood bestahn (ünner annern Pankratius-Kark, Nicolaus-Kark, Hillig-Geist-Kapell, Gertruden-Kapell).
As Stood in de twete Hälft von dat 20. Johrhunnert stark wussen is, sünd denn noch wedder ne’e luthersche Karken boot worrn: de Johannis-Kark weer 1956 trech un de Markus-Kark in Hahl 1965.
Vondaag is Stood Seet von’n Karkenkreis Stood un von’n Sprengel Stood. Üm un bi 60 % von de Lüüd in Stood sünd evangeelsch-luthersch.
Kathoolsche Kark
ännernDe eerste kathoolsche Kark weer de Joseph-Kark 1879 un de twete de Hillig-Geist-Kark 1960. De beiden Karken höört to dat Dekanat Ünnerelv binnen dat Bisdom Hilmssen.
Annere christliche Karken
ännernStood hett en Gemeen von de Sülvstännige Evangeelsch-Luthersche Kark, en Baptistengemeen in’n Bund Evangeelsch-Freekarkliche Gemenen in Düütschland, de Fre’e evangeelsche Gemeen, de Freekark von de Söventen-Dags-Adventisten, de Neeapostoolsche Kark, de Kark Jesu Christi von de Hilligen von de Letzten Daag (Mormonen) un Jehova sien Tügen.
Islam
ännernSiet de twete Hälft von dat 20. Johrhunnert hebbt sik in Stood ok veel Moslems ansiedelt. Se hebbt 1982 de törksche Mevlana-Camii-Moschee grünnt, 2008 de Baitul-Karim-Moschee von de Ahmadiyya-Muslim-Gemeenschop boot, un 2009 de araabsche At-Taqwa-Moschee grünnt.
Jodendom
ännernDe eerste Nawies för Joden in Stood is von 1344.[3] Wohrschienlich hett dat aver siet dat 15. Johrhunnert keen jöödsche Gemeen mehr geven. Eerst in dat 17. Johrhunnert hett dat wedder en gröttere Grupp Joden in Stood geven. En Tied lang hebbt se sogor en egen Synagoog hatt, de se von de Stadt kregen hebbt. Eerst in dat 19. Johrhunnert hebbt de Joden denn wedder en Synagoog hatt, de in de Hökerstraat ünnerbröcht weer (Synagoog Stood). De Gemeen weer aver jümmer temlich lütt, jümmer so bi 20 bet 40 Lüüd. In de Tied von’n Natschonalsozialismus sünd de letzten Joden denn deporteert un ümbrocht worrn oder emigreert. Sietdem hett dat keen jöödsche Gemeen mehr geven in Stood.
Wapen un Flagg
ännernDat Wapen von de Stadt wiest op blauen Grund en sülvern Slötel, de mit’n Boort na baven vörn wiest. Schildhollers sünd twee Griepen mit gollen Mahn, gollen Flögels, rode Tung un rode Klauen. De beiden Grießen staht över en Mottoband mit de Bookstaven S.P.Q.ST. (latiensch för Senatus Populusque Stadensis: „De Raad un de Börger von Stood“).
De Slötel stammt ut dat Wapen von dat Arzbisdom Bremen. De Schild as Wapen von Stood is von Münten al ut dat 13. Johrhunnert nawiest. De Griepen un dat Motto sünd eerst in dat 19. Johrhunnert toföögt worrn.
Politik
ännernStadtraad
ännern| Johr \ Partei | Tall | CDU | SPD | FDP | NLP |
|---|---|---|---|---|---|
| 1946 | 24 | 1 | 21 | 2 | |
| 1948 | 25 | 3 | 15 | 1 | 6 |
Börgermeesters
ännern| Tied | Börgermeester | Partei |
|---|---|---|
| 1804–1816 | Carl Nicolaus Adler | |
| 1816–1838 | Johann Kobbe | |
| 1838–1851 | Christian Leopold Lübbren | |
| 1851–1891 | Carl Ludwig Neubourg | |
| 1891–1898 | Christian Oppermann | |
| 1898–1908 | Carl Schrader | |
| 1908–1914 | Ado Jürgens | |
| 1915–1925 | Martin Frommhold | DDP |
| 1925 | Hans Mentzel | |
| 1926–1938 | Hans Arthur Meyer | ahn Partei |
| 1938–1943 | Carl Nörtemann | NSDAP |
| 1. Februar 1943–1. Juli 1943 | Eduard Kühl | NSDAP |
| 6. Juli 1943–4. Mai 1945 | Eduard Großheim | NSDAP |
| 4. Mai 1945–17. Januar 1946 | Emil Beyer | |
| 17. Januar 1946–14. November 1946 | Nicolaus von Borstel | SPD |
| 14. November 1946–1952 | Ludwig Jürgens | SPD |
| 1952–1962 | Heinz-Wilhelm Heyderich | DP |
| 1962–1968 | Ernst Reichard | SPD |
| 1968–1969 | Gerhard Reichhardt | SPD |
| 1969–1972 | Kurt Stahnke | SPD |
Stadtdirekters
ännern| Tied | Naam |
|---|---|
| 1946–1947 | Rudolf Gerstung |
| 1948–1949 | Emil Otto |
| 1950–1951 | Walter Hageneier |
| 1951–1960 | Werner Peterssen |
| 1960–1972 | Kurt Bellenbaum |
Ehrenbörgers
ännernDe Stadt Stood hett en Reeg Lüüd to Ehrenbörgers maakt. För de Ehrenbörgers na 1972 kiek bi de Gemeen Stood.
- 19. November 1864: Gottlieb Wilhelm Freudentheil
- 1884: Andreas von Müller
- 1892: Carl Ludwig Neubourg
- 1908: Heinrich Holtermann
- 1961: Ludwig Jürgens
- 1964: Hans Wohltmann
Kultur un Seihnswürdigkeiten
ännern
- Olstadt mit olen Hoben
- Swedenspieker
- Kark St. Cosmae mit Arp-Snitger-Orgel
- Wilhadi-Kark
Verenen
ännernDe freewillige Füürwehr Stood is 1860 grünnt worrn un de Schüttenvereen 1854.
Markt
ännernWekenmarkt gifft dat jeden Middweken un Sünnavend op’n Peermarkt un in de Holtstraat. Twee Maal in’t Johr gifft dat Johrmarkt: an’t Wekenenn na Oostern den Vörjohrsmarkt un an’t drüdde Wekenenn in’n September den Harvstmarkt. Düsse beiden Märkt sünd op’n Platz an’n Sann, in de Brede Straat, de Holstraat un op’n Peermarkt. In de Tied von de Johren 1980 bet Harvst 2009 is de Johrmarkt nich in de Binnenstadt, man op’n Festplatz in de Horbörger Straat ween.
De eersten Wiehnachtsmarkt in de Adventstied in Stood hett dat 1967 geven. De Markt is in de Binnenstadt twüschen Peermarkt un Fischmarkt un duurt von’n Maandag vör den eersten Advent bet to’n 30. Dezember.
Weertschop un Infrastruktur
ännern
Stood billt en Middelzentrum för de Öörd in de Ümgegend.
Stood as Deel von de Gemeen Stood gellt as Utfloogsoort (Stand 1. Januar 2015).[4] Dat bedüüdt ünner annern, dat na dat Neddersassische Gesett över de apenen Tieden un de Verkoopstieden von Ladens Ladens ok sünndags apenmaken dröfft.[5]
Ünnernehmens
ännernIn Stood an’n Peermarkt hett de Volksbank Stood-Cuxhoben ehren Sitt.
In de Soltdoorsvörstadt sitt dat Ünnernehmen Kurotec-KTS. En Reeg wichtige Ünnernehmens, de mit’n Naam Stood verbunnen sünd, liggt buten de Karnstadt, ünner annern in dat Industrierebeed op’n Bützfletersand.
Karnkraftwark
ännernBi Stood steiht dat tweetöllste kommerziell bedreven Karnkraftwark vun Düütschland. 1972 weer dat Wark mit Druckwaterreaktor in Bedriev nommen. Vun 1984 an weer denn Feernwarms an de Salien afgeven, de blangenan legen hett. Dat Wark weer an’n 14. November 2003 stilllegt. De Nettoleisten weer 630 Megawatt.
Verkehr
ännernStood liggt an de Bundsstraat 73 twüschen Hamborg un Cuxhoben, wat een vun de meestbefohrene Bundstraten vun Düütschland is. 2007 is de Lien S 3 vun de S-Bahn Hamborg vun Hamborg bet no Stood verlängert worrn.
De B 73 schall dö den Bu vun de A 26 entlast warrn, de aver noch nich trech is. Ok de Küstenautobahn A 20 schall in de Neegd von Stood langs föhren.
Na de Stoder Geest in’n Süüdwesten in Richt op Bremervöör to geiht de Bundsstraat 74 un na Noorden na Keden de Landsstraat 111.
Stood hett en Bahnhoff an de Nedderelvbahn (Bahnhoff Stood), de von Cuxhoben na Horborg geiht.
Gesundheit
ännern
Dat Stoder Krankenhuus (bedreven von Elbe Kliniken Stade-Buxtehude) liggt in’n Süüdwesten von de Stadt op’n Swarten Barg, dicht bi de Krüzung von de B 73 un B 74.
Mit de Klinik Dr. Hancken an de Harsfeller Straat gifft dat in Stood ok noch en Privatklinik, de sik op Radiologie, Nuklearmedizin un Strahlentherapie spezialiseert hett.
Scholen
ännernIn Stood doot de Hauptscholen An’n Hogenwedel un Thuner Straat, de Realscholen An’n Hogenwedel un Camper Höh, de Integreerte Gesamtschool Stood un de Grundscholen Montessori-School, An’n Borggraven, Camp, Pestalozzi un Bockhorster Weg liggen.
Ans gifft dat in Stood noch de Beroopscholen Stood I, Stood II un Stood III, de Förderscholen Friedrich-Fröbel-School un Ottenbeek un de Gymnasiums Athenäum un Vincent-Lübeck-Gymnasium un de Fre’e Waldorfschool Stood na de Waldorfpädagogik.
Freetied
ännernStood hett dat Swemmbad Solemio.
Lüüd
ännern- Johann Friedrich Ernst Albrecht (1752–1814), Schriever, Dokter
- Stefan Aust, Chefredaktör von’n Spiegel
- Dirk Dammann, Footballspeler
- Johann Diecmann, (1647–1720) Pädagoge un lutherschen Theoloog
- Paul Diercke
- Horst Eylmann, Politiker un Bundsdagsafordneter
- August Karl von Goeben (1812–1880), preußischer Generol
- Wilhelm Heinrich Jobelmann (1800–1878), Stadtgeschichtsschriever un Begrünner vun en geregelt Beroopsschoolwesen in Stood
- Tabea Kemme, Footballnatschonalspelerin
- Amalie Wilhelmine von Königsmarck
- Amalie Wilhelmine von Königsmarck (um 1663–1740), Süster vun Aurora vun Königsmarck
- Aurora von Königsmarck (um 1663/1670–1728), Leefste vun August den Starken, Pröpstin vun dat Stift Queddelnborg
- Otto Palandt
- Rainer Sass
- Juliette Schoppmann
- Verena Westphal, Animatschons- un Grafikdesignerin
- Gustav Wyneken
Literatur
ännern- Martin Böcker, Peter Golon: Die Orgel-Stadt Stade. Weltberühmte Orgeln und 600 Jahre Orgelbau. Book mit CD. Orgelakademie, Stood 2004, ISBN 3-931879-30-5
- Jürgen Bohmbach: Stade. Von den Siedlungsanfängen bis zur Gegenwart. Stadt Stood, Stood 1994
- Jürgen Bohmbach (Rutgever): Urkundenbuch der Stadt Stade. Lax, Hilmssen 1981, ISBN 3-7848-3013-7
- Carl-Wilhelm Clasen, Oskar Kiecker, Gottfried Kiesow: Die Kunstdenkmale der Stadt Stade. 1960
- Fritz Dressler, Manfred Sack: Stade. Ellert und Richter, Hamborg 2004, ISBN 3-8319-0128-7 (Bildband)
- Wilhelm Heinrich Jobelmann, W. Wittepenning: Versuch einer Geschichte der Stadt Stade. 3 Hefte. Pockwitz, Stood 1869–1874 (Nee bearbeidt von Max von Bahrfeldt: Geschichte der Stadt Stade. Pockwitz, Stood 1897)
- Friedrich Adolf Schröder: Stadt im Strom der Zeit. Das tausendjährige Stade. Stood 1993, ISBN 3-921942-08-X
- Hans Wohltmann: Die Geschichte der Stadt Stade an der Niederelbe. 3. Auflage. Stader Geschichts- und Heimatverein, Stood 1956
- Oliver Falkenberg, Linda Sundmaeker: Stade & Das Alte Land. Edition Temmen, Bremen 2007, ISBN 978-3-86108-958-2
Footnoten
ännern- ↑ a b c d e f http://www.verwaltungsgeschichte.de/stade.html
- ↑ http://www.gemeindeverzeichnis.de/gem1900/gem1900.htm?hannover/stade.htm
- ↑ http://www.jüdische-gemeinden.de/index.php/gemeinden/s-t/1848-stade-niedersachsen
- ↑ Liste aller Ausflugsorte, Neddersassisch Ministerium för Weertschop, Arbeid un Verkehr
- ↑ Sitzung des Niedersächsischen Landtages am 23.03.2012 - TOP 37: Antwort von Wirtschaftsminister Jörg Bode auf die mündliche Anfrage der Abgeordneten Frauke Heiligenstadt (SPD)
Weblenken
ännern- Websteed von de Gemeen Stood (hoochdüütsch)