Witt Ööschen

Dat Witte Öschen (Anemone nemorosa) is en Plantenaart ut dat Geslecht vun de Öschen (Anemone) mank de Familie vun de Hahnenfootplanten (Ranunculaceae). De wetenschoppliche Naam is tohopenföögt ut dat greeksche Woort Anemos (wat Wind heten deit) un dat latiensche nemorosa (wat in'n Schadden oder wo veel Woold is bedüden deit). Dat Witte Öschen is in de plattdüütschen Gemarken unner unbannig veel verschedene Naams bekannt.

Witt Öschen, Osterblome, Ostersteern Gichtblome, Holtbloom Moosrooske
Witt Öschen
Systematik
Ünnerklass: Ranunculidae Ornen: Ranunculales Familie: Hahnenfootplanten (Ranunculaceae) Ünnerfamilie: Ranunculoideae Tribus: Anemoneae
Wetenschoplich Naam
Anemone nemorosa
L.

Wie dat Witte Öschen utsehn deit

De mehrjöhrige Kruutplant warrt 11 bit 25 cm hooch. Wenn de Blomen twuschen Määrt un April/Mai bleihen doot, denn fehlt noch de Grundblöer. De wasst eerst man na de Bleieltied an en Stengel. Vördem sitt avers in dat böverste Drüddel vun den Stengel en Krink vun dree Hooch-Blöer mit düütliche Stengels. Se sünd all dreedeelt un seht ut, as en Hand. Düsse Blöer schuult de Bleielknuppen un övernehmt dor de Upgave vun en Kelk mit, den dat hier nich gifft.

An un for sik drievt dat Witte Öschen man eene Blöte an de Plant, twee sünd al roor. De Blötenstengel sitt vull mit allerhand lüttje Haare, de na boven hen bagen sünd. De Blöte is tohopensett ut sess bit acht (roor ok twölf) witte, hen un wenn ok en beten rosa farvte, Bleielblöer. De sünd bi'nanner föögt in twee Krinken. En bannige Tahl vun Stoffblöer mit witte Stofffadens un geele Stoffbüdels sitt um, bi 10-20 wat längliche, Fruchtblöer umto, de nich tosamen wussen sünd un wo lüttje Haare an sitten doot. Se sitt up de Blötenass, de en beten inwölvt is un gaht över in en korten Griffel, de na boven hen bagen is. De Blöten gaht in’e Nacht un wenn dat Regen gifft to. Denn hangt se dal, as Klocken. De Blötenstoff warrt bi dat Witte Öschen vun Insekten överdragen. Jede Plant driggt denn 10 bit 20 lüttje, geelgröne Früchte (Nöte). De sünd meist kogelrund un sitt vull mit korte Haare. Wenn de Saatköörn utstreiht sünd, treckt sik de Plantendeele över de Eer mit’n Anfang vun’n Summer in. De Nährstoffe för dat tokamen Johr blievt in den Spieker vun de Wuddeln (Geophyt). Se wasst as en Wuddelstock, de unner de Eer langskrupen deit un de bit 30 cm lang weern kann. An dat eene Enne wasst de Wuddelstock wieter un drifft dor ut en Schinn ok de nee Planten ut, man an dat annere Enne starvt he af. De Saat weert dör Iemecken utbreedt. Se weert anlockt dör de Lock- un Nährstoffe in dat Elaiobosom. Dat witte Öschen is giftig, dor sitt Protoanemonin in, wat en nich satt Lacton is.

Wo de Witten Öschen vörkamen doot

Witt Öschen (A. nemorosa)

Dat Witte Öschen is en typische Plant, de in dat Vörjohr in’n Holt an’n Grund wassen deit un dor de Kruutschicht billt, wenn de Böme noch keen Loof dreegt. Dat Witte Ösche bruukt veel Licht un so speelt sik meist dat ganze Wassen, Leven un Ingahn in’t Vörjohr af. Faken warrt grote Placken Land besiedelt vun de Plant. De Witten Öschen wasst up’n Bulten un nich alleen. Allens is denn vull mit siene witten Blöten. Witte Öschen wasst up matig frischen bit fochtigen, deepen, ok lehmigen Grund mit allerhand Nährstoffe in summergröne Loofwolden (Böken-Mischwolden, Eken-Haböken-Holt, Hartholtbröke), unner Slöhbüsche un woll ok up schraa’e Wischen. Sunnerlich in den westlichen un middelsten Deel vun Europa un mit sien atlantisch un sukontinental Klima, un in Deele vun Asien, kümmt de Witte Öschen vör vun dat Siedland bit in de Barge (in Öösterriek bit hooch to 2.000 m NN). In Düütschland wasst de Plant meist allerwegens, bloß nich in’e Masch an’e Küst un annere Gemarken, wo dat keen Woold geven deit.

In’n Goorn

In’n Goorn wasst dat Witte Öschen an’n besten unner Strüker un Böme, wenn dat nich stöört warrt. An Pleege langt dat hen, wenn de Planten hen un wenn en Hand vull Humus kriegt. All Arbeit un Fummelee in’e Eer stöört de Planten bi dat Wassen.

Annere plattdüütsche Naams

Dat Witte Öschen is in de plattdüütschen Gemarken ok noch unner en ganze Reeg vun annere Naams bekannt:

• • Oosche (Born: Wöhrner Wöör)
  • Lierk (Born: Wöhrner Wöör)
  • Adebarsbloom[1]
  • Aprilblome[2]
  • Boatterbloume[3]
  • Bottermelksblaume[4]
  • Eeschken[5]
  • Fewerblome[6]
  • Gichtblome[7]
  • Hanotterbloom[8]
  • Hasenblome[9]
  • Hasselblaume[10]
  • Hexenbloom[11]
  • Hoboksbloom[12]
  • Holtbloom[13]
  • Kikenblaume[14]
  • Krahenbleaum[15]
  • Krei(h)enblome[16]
  • Krei(h)enfoot[17]
  • Märzenblaume[18]
  • Moosrooske[19]
  • Naakenhiemdken[20]
  • Nacktenhiemdken[21]
  • Naakte Wiefken[22]
  • Ösken[23]
  • Öster[24]
  • Ogenblöme[25]
  • Oostblome[26]
  • Osteken[27]
  • Osterblome[28]
  • Osterbloom[29]
  • Ostersteern[30]
  • Smoltblome[31]
  • Sneeklock[32]
  • Speckblome[33]
  • Steernblömken[34]
  • Witte Öschen[35]
  • Witte Öschken[36]
  • Wittöschen[37]
  • Zegenblaume[38]

Kiek ok bi

• Projekt:Plantennaams up Platt

Literatur

• M. A. Fischer, W. Adler und K. Oswald: Exkursionsflora für Österreich, Liechtenstein und Südtirol. Linz, 2005, ISBN 3-85474-140-5

Weblenken

Witte Öschen . Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• De Aart ehr Steckbreef
• Informationen över de Giftigkeit

Biller

• 
  Witte Öschen, Gruppe
• 
  En Blöte vun dicht bi upnahmen
• 
  En Blöte vun dichtbi, vun’e Siet upnahmen